نویسنده: عبدالله نصری
یکی دیگر از بیماری‌های انسانی تسویل نفس است. کلمه تسویل که مصدر «سول» است به معنای جلوه دادن چیزی است که نفس انسان خواهان آن است.
به بیان دیگر تسویل نفس به این معناست که هوا و هوس‌های درونی چیز زشت را برای انسان زیبا جلوه دهد، تا انسان به سوی آن کشانده شود.
از نظر قرآن اگر انسان از قبول حق روی برتابد و در برابر آن موضعگیری کند، شیطان اعمال زشت او را زیبا جلوه خواهد داد.
«إِنَّ الَّذِینَ ارْتَدُّوا عَلَى أَدْبَارِهِمْ مِنْ بَعْدِ مَا تَبَینَ لَهُمُ الْهُدَى الشَّیطَانُ سَوَّلَ لَهُمْ وَأَمْلَى لَهُمْ» همانا کسانی که بعد از آشکار شدن حق برای آن‌ها از قبول حق و ایمان روی برتافتند، شیطان اعمال زشتشان را زیبا جلوه داده و با آرزوهای طولانی آن‌ها را فریب داد. (محمد 25)
یعقوب (علیه السلام) نیز به فرزندان خود که یوسف (علیه السلام) را به چاه افکندند و به دروغ گفتند که او را گرگ خورده است چنین می‌گوید:
«بَلْ سَوَّلَتْ لَكُمْ أَنْفُسُكُمْ أَمْرًا فَصَبْرٌ جَمِیلٌ» نفس شما کارتان را برای شما زیبا جلوه داد. صبر و شکیبایی کاری زیباست. (یوسف 18)
همچنین قرآن کریم درباره سامری که مردم را به پرستش گوساله دعوت می‌کرد چنین می‌گوید:
«وَكَذَلِكَ سَوَّلَتْ لِی نَفْسِی» نفس من کار مرا برایم زیبا جلوه داد. (طه 96)
آری این یکی از بیماری‌های انسانی و بدبختی‌های بشر است که بر اثر پلیدی درون به جایی می‌رسد که عمل زشتش بر وی زیبا جلوه کند. عمل زشت و پلید را انجام می‌دهد و گمان می‌کند که عمل خیر و مثبتی را انجام داده است.
تعصب‌های بیجا، بازیگری‌های متنوع، تباهی‌های درون همه از جمله عواملی هستند که موجب می‌شوند تا عمل بد انسان خوب و زیبا جلوه کند و به جای آنکه از عمل خود شرم کند و به آن افتخار نماید و بر خود ببالد که عمل مثبت انجام داده است.
علاوه بر مثال‌های فوق قرآن مثال‌های دیگری را برای این تباهی انسان‌ها ارائه می‌دهد. آنکه عمل مشرکان را مطرح می‌کند که کشتن اولاد خود را که از ننگین‌ترین اعمال انسانی است، عمل خوب و زیبا تلقی می‌کردند.
«وَكَذَلِكَ زَینَ لِكَثِیرٍ مِنَ الْمُشْرِكِینَ قَتْلَ أَوْلَادِهِمْ» و این چنین برای بسیاری از افراد مشرک کشتن فرزندانشان زیبا جلوه‌گر شد. (انعام 137)
از نمونه‌های دیگر فرعون است که بر اثر عملکردهایش به جایی رسیده بود که اعمالش زیبا جلوه می‌نمود.
«وَّ کَذلِکَ زُیِّنَ لِفِرعَونَ سُوءُ عَمَلِهِ» و این گونه عمل زشت فرعون زیبا جلوه کرد. (مؤمن 37)
همچنین قرآن کریم درباره کافران و مسرفان چنین می‌گوید: «زُینَ لِلَّذِینَ كَفَرُوا مَكْرُهُمْ» برای کافران مکرشان زیبا جلوه‌گر شد. (رعد 33)
«زُینَ لِلْكَافِرِینَ مَا كَانُوا یعْمَلُونَ» برای کافران آنچه را که انجام دادند زینت داده شد. (انعام 122)
«زُینَ لِلْمُسْرِفِینَ مَا كَانُوا یعْمَلُونَ» برای مسرفان آنچه را که انجام دادند زینت داده شد. (یونس 12)
آری اگر انسانی از برنامه‌های الهی دوری جویی، و از مسیر حق و حقیقت خود را دور سازد، به جایی خواهد رسید که عمل زشتش زیبا جلوه‌گر خواهد شد.
«أَفَمَنْ زُینَ لَهُ سُوءُ عَمَلِهِ فَرَآهُ حَسَنًا» آیا آن کس که عمل زشتش برای او زیبا تجلی کرده است (با آن کس که چنین نیست یکسان است؟) (فاطر 8)
قرآن در آیه‌ای دیگر از این انحراف و بیماری بزرگ چنین سخن می‌گوید:
«قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرِینَ أَعْمَالًا الَّذِینَ ضَلَّ سَعْیهُمْ فِی الْحَیاةِ الدُّنْیا وَهُمْ یحْسَبُونَ أَنَّهُمْ یحْسِنُونَ صُنْعًا» بگو آیا شما را از حال کسانی که اعمالشان دچار خسران شده است خبر بدهم؟ آنان کسانی هستند که عمل آن‌ها در حیات دنیوی بی‌نتیجه بوده و گمان می‌کنند که کار خوبی انجام داده‌اند. (کهف 103-104)
خلاصه آنکه یکی از موانع رشد انسان این است که بر اثر پلیدی درون به جایی برسد که حس تشخیص خود را از دست بدهد و عمل باطل را گمان برد که حق است و عمل زشت را زیبا تصور کند، و بدون آنکه خود آگاه باشد که به خسران افتاده است، پندارد که اعمالش از نتایج خوبی برخوردار است.
منبع مقاله :
نصری، عبدالله؛ (1394)، انسان‌شناسی در قرآن، تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چاپ نهم
