الگوهاي رفتاري سبک زندگي: سبک نشستن

نشستن، آدابي دارد که مراعات آنها مي‌تواند از انسان فردي آراسته و مرتب بسازد. اين آداب را مي‌توان به گونه‌هاي مختلف ملاحظه کرد.

گونه‌ي نخست) محل نشستن

حضرت رضا (عليه‌السلام) در هر مکاني نمي‌نشستند و براي نشستن، محل مناسبي را انتخاب مي‌کردند. در اين زمينه مواردي را مي‌توان نام برد:

فرش بوريا

حضرت رضا (عليه‌السلام) هنگام نشستن محل خاصي را انتخاب مي‌کردند. ابي‌عباد روايت کرده است:
رويه‌ي حضرت رضا (عليه‌السلام) اين بود که در تابستان بر فرش بوريا و در زمستان بر ردائي ساخته شده از مو مي‌نشستند. لباسش ديباي محکم بود تا در نظر مردم، آراسته و زيبا جلوه کنند (1).

زيرانداز نرم

محمد بن عيسي روايتي ظريف از حضرت رضا (عليه‌السلام) نقل مي‌کند. امام رضا (عليه‌السلام) فرمودند:
همانا ضعفايي از دوستداران ما مايلند که بر فرش پست (لبود) (2) نشينند و لباس خشن پوشند. اما امروز زمانه تحمّل چنين کارهايي را ندارد (3).
از اين حديث شريف نکات جالبي به دست مي‌آيد. از يک طرف مي‌توان گفت اصل پوشش و پوشاندن بدن از ضروريات دين بوده و اسلام بر آن تأکيد ورزيده است؛ اما نحوه‌ي پوشش مي‌تواند به شرايط زمان و مکان ارتباط داشته و پوشش در مناطق گرمسير با سردسير متفاوت باشد. چنان که احتمال دارد نحوه‌ي پوشش در قبايل مختلف و مليت‌هاي گوناگون، متفاوت باشد. به بيان ديگر از اين فرمايش نوراني امام رضا (عليه‌السلام) مي‌توان اصلي را به دست آورد:
از سوي ديگر، بيان پيش گفته نشان دهنده‌ي مذاق حضرت رضا (عليه‌السلام) است. ايشان اين‌گونه مي‌پسندند که پيروان و شيعيان، باشکوه و به صورتي زيبا باشند، زيرا عزّت و عظمت مسلمان و شيعه براي ائمه اطهار (عليهم‌السلام) اصلي مهم بوده است. آنان دوست نداشتند به شيعيان به عنوان انسان‌هاي خوار، ذليل و پست بنگرند.

بر فرش مصوّر نباشد.

سيره‌ي رضوي اين‌گونه بود که حضرت روي زيراندازي که عکس يا تصوير داشت نمي‌نشستند. همچنين بر اين‌گونه فرش‌ها نماز نمي‌گزاردند. شخصي به نام سعد بن اسماعيل از ابي‌الحسن (عليه‌السلام) درباره‌ي فرش‌هاي عکس‌دار سؤال کرد. حضرت فرمودند:
بر فرش عکس‌دار و مصوّر ننشين. همانا من از اين کار کراهت دارم (4).

گونه‌ي دوم) نحوه‌ي نشستن

يکي از ياران حضرت رضا (عليه‌السلام) به نام فتح بن يزيد جرجاني بيان مي‌کند که با حضرت رضا (عليه‌السلام) در مسير رفتن به سمت خراسان همراه بودم. در ميان راه از امام استفاده‌هاي زيادي بردم تا اينکه در يکي از منزل‌هاي بين راه ايستاديم و ايشان وارد خيمه‌ي خود شدند. من بر امام وارد شدم و ايشان را اين‌گونه ديدم: حضرت رضا (عليه‌السلام) در حالتي که تکيه کرده بودند گندم برشته‌اي را هم مي‌زدند (5).
در برخي احاديث پيش گفته ملاحظه شد که حضرت رضا (عليه‌السلام) تکيه نمي‌کردند؛ اما در اين حديث ملاحظه شد که آن حضرت تکيه کرده بودند. مي‌توان وجه جمعي ارائه کرد و آن اينکه اگر در محضر امام کسي حاضر بود، ايشان براي رعايت ادب تکيه نمي‌کردند؛ اما در صورت تنهايي، تکيه مي‌کردند. بر اين اساس مي‌توان گفت که در سبک نشستن بايد ملاحظه‌ي ادب را داشت و به اقتضاي ادب عمل کرد.

گونه‌ي سوم) بعد از نشستن

معمولاً انسان‌ها بعد از نشستن برمي‌خيزند. در سيره‌ي حضرت ثامن‌الحجج (عليه‌السلام) آمده که اگر کسي حتي زمان کوتاهي بنشيند و بعد از آن قصد برخاستن داشته باشد، بهتر است هنگام برخاستن، 25 مرتبه استغفار کند (6).

پي‌نوشت‌ها:

1. صدوق، عيون اخبار الرضا (عليه‌السلام)، ج 2، ص 178.
2. لبود به فرش پشمي گويند که بر پشت اسب و زير زين قرار مي‌دهند، بستاني، فرهنگ ابجدي، ص 748.
3. طبرسي، مکارم الاخلاق، ص 92؛ مجلسي، بحارالانوار، ج 76، ص 309.
4. طبرسي، استبصار، ج 1، ص 394؛ طوسي، تهذيب الاحکام، ج 2، ص 370؛ فيض کاشاني، الوافي، ج 7، ص 465.
5. مجلسي، بحارالانوار، ج 50، ص 180؛ مسعودي، اثبات الوصية، ص 236.
6. حلّي، عدة الداعي، ص 265؛ طبرسي، مکارم الاخلاق، ص 300.

منبع مقاله :
فعّالي، محمدتقي؛ (تابستان 1394)، سبک زندگي رضوي (2) - مناسبات اجتماعي، مشهد: انتشارات بنياد بين‌المللي فرهنگي هنري امام رضا (ع)، چاپ اول