ارائه‌ی گفتمان

نویسندگان: نینانورگارد، بئاتریکس بوسه، روسیو مونتورو
برگردانندگان: احمد رضایی جمکرانی، مسعود فرهمند فر

ارائه‌ی گفتمان اصطلاحِ کاربردیِ فراگیری است و به نظر می‌رسد که به گونه‌گونی پدیده‌های فرهنگی - اجتماعی و زبانی اشاره می‌کند. از نظر برخی، این موضوع به ارائه‌ی گفتار یا گفتگو و از دید دیگران، به دیدگاهِ زبانی تحلیل گفتمان یا گفتمان‌ها به طور عام و زمینه‌های آنها اشاره می‌کند. هنوز کسانی که اصطلاح «ارائه‌ی گفتمان» را به کار می‌برند به وضوح تمایزی میان مقوله‌های ارائه‌ی اندیشه و گفتار قائل نیستند. در اینجا اصطلاح ارائه‌ی گفتمان به عنوان اصطلاح پوششی برای ارجاع به راهبردهایی که گزارشگران و راویان برای ارائه‌ی گفتار، نوشتار یا اندیشه‌ی مردم دیگر به کار می‌برند، استفاده می‌شود. این اصطلاح همچنین برای توصیف احتمالات نام‌گذاری این راهبردها و کارکرد آنها به کار می‌رود. اصطلاح «ارائه» به جای «بازنمود» گزینشِ بهتری است زیرا به لحاظ ایدئولوژی بار معنایی کمتری دارد. تولان تأکیدمی‌کند که:
خوانندگان جوان‌تر، غرق در عصر دیجیتال، ممکن است از اینکه اظهارات آغازین درباره‌ی قدرتِ ثبت و بازنمود گفتار، بر گزارش نوار صوتی و فایل‌های صوتی دیجیتال متمرکز نیست، گیج شوند؛ [زیرا] امروزه ابزار بسیار گسترده‌ی بازنمود گفتار وجود دارد. امّا در اینجا صحبت ازکاراییِ پیشرفتِ تکنولوژیکیِ قدیمی‌تری است که پیش‌تر موجب دگرگونی فرهنگی شد، صحبت از گسترش نوشتار و مجموعه ابزارهای غنی نویسندگان ادبی برای ارائه‌ی سخنان شخصیت هاست (تولان، 2006: 698).
این بخش، از مدل ارائه‌ی گفتمان لیچ و شورت (1981) ، و سمینو و شورت (2004) استفاده خواهد کرد. اولین مدل که متعلق به لیچ و شورت (1981) است اساساً بر پایه‌ی تحلیل ادبیات قرار دارد. باید تأکید کرد که این مدل و اصول اصلی آن را می‌توان به گونه‌ها و ژانرهای دیگر منتقل کرد (تولان، 2006). در حقیقت این مورد را روزنامه‌نگاری، مناظرات پارلمانی و مجله‌ها به کار گرفته‌اند.
از آنجا که ارائه‌ی گفتار دیگر مردمان فراگیرتر (و قابل درک‌تر) به نظرمی‌رسد، برای اینکه نشان دهیم ارائه‌ی گفتاردیگر مردمان معمولاً مستلزم چیست؛ منطقی است با برخی نمونه‌ها از این الگوی ارائه گفتمان آغاز کنیم. امکان دارد گزارشگری، سخنان کسی را به صورت مستقیم، یا آنچه اصطلاحاً نقل قول مستقیم نامیده می‌شود (DS) ، نقل کند. این کار را می‌توان به کمک یک بند گزارشی انجام داد (1) «او گفت» که گاهی اوقات بند inquit] inquit واژه‌ای لاتین به معنای «او گفت» است؛ و گذشته‌ی فعل inquam] یا «بند قالب‌سازی» هم نامیده می‌شود. این کار را بدون این بند نیز می‌توان انجام داد که نقل قول مستقیم آزاد (FDS) نامیده می‌شود:
1. او گفت: «او فردی دوست داشتنی است».
2. «او فردی دوست داشتنی است».
نمونه‌ی اول، تمایزی است میان بندی گزارشی، که گوینده‌ی بند گزارشی و فعل ارتباطی را مشخص می‌کند، و بند گزارش شده، که پیام گوینده را نشان می‌دهد. ویرگول‌های معکوس بسط نقل قول مستقیم را نشان می‌دهند. بند گزارشی به خواننده کمک می‌کند تا دریابد که این قطعه، کلمه به کلمه گزارش می‌شود. به علاوه تمام نشانگان اشاری (ضمیرها، زمان‌های فعل، زمان و مکان سخنان) (تولان، 2006: 699) موقعیت سخنگویان و مرکز اشاری آنان را تفسیر می‌کند. اغلب، بند گزارشی اطلاعات پیرازبانی یا ارجاع به حالت و نگرش سخنگو را نیز در بر می‌گیرد. این نشانگان زبانیِ اضافی، به عنوان سرنخ‌های ارزیابی یا نمایه‌ای عمل می‌کنند (تولا، 2006: 698). ممکن است ما سخنان دیگران را به شیوه‌ای غیر مستقیم‌تر نیز گزارش کنیم:
1. او گفت که او فردی دوست‌داشتنی بود.
گر چه در بند گزارشی نمونه‌ی سوم هنوز (او گفت) به کار می‌رود، ویرگول‌های معکوس دیگر وجود ندارند و زمان فعل از «است» در شماره یک به «بود» در این شماره تغییر کرده است. بخش «او فردی دوست‌داشتنی بود» نقل قول غیرمستقیم است (IS). بند گزارش شده را معمولاً با یک متمم‌ساز یا پیروساز می‌شناسیم که در انگلیسی مدرن «that» بسیار متداول است («It» و «whether» دیگر موارد هستند). در حالی که در نقل قول مستقیم (DS) تمام مؤلفه‌های اشاری موقعیت سخنگو را نشان می‌دهند، در نقل قول غیر مستقیم (IS) راوی با ارجاع به زمان و مکان هر دو را کنترل می‌کند. می‌توان به جای کلمات اشاریِ زمان و فضا مانند «اینجا، امروز، این و اکنون»، در همان روز و مانند آن را به کار برد. در اینجا باید به فراگیران غیر انگلیسیِ زبان انگلیسی قواعد پیچیده‌ای را یادآور شد که باید برای فهم «گفتار گزارش شده» بیاموزند. در نقل قول غیر مستقیم (IS) سخنان واقعی سخنگو که در گفتمان مرجع به کار رفته، اغلب کلمه به کلمه گزارش نمی‌شوند. بلکه «محتوا، جان کلام و پیام کلامی پاره گفتار حقیقی یا ضمنی که در نقل قول مستقیم (DS) آمده، ارائه می‌شود» (تولان،2006: 699). به طور خاص، در ادبیات داستانی روایی، امکان تغییر منبع و مرجع متصور است، زیرا تنوع احتمالی روایت‌های مرجع نقل قول مستقیم (DS) ممکن است. در گفتمان‌های «حقیقی» یا «غیرتخیلی» نیاز به امری که وفاداری نامیده می‌شود، اهمیت بیشتری دارد، زیرا حتی در نقل قول غیر مستقیم (IS) فرض بر این است که آنچه ارائه می‌شود بسیار به عبارت‌بندی مرجع شبیه است. مثلاً ما به عنوان خوانندگان خبرهای روزنامه درباره‌ی تصمیمات یا سخنان سیاسی سیاستمداران، فرض می‌کنیم که سخنان گزارش شده دقیقاً سخنانی هستند که آنان (سیاستمداران) گفته‌اند.
تولان (تولان، 2006: 699) اشاره می‌کند که «هنگام تأمل در نقل قول مستقیم دست کم دو تمایز را باید در نظر گرفت: نخست اینکه آیا متنی که نقل قول در آن ظهور می‌کند ادبی است یا غیر ادبی و مورد دوم اینکه این امر فرضی است یا واقعی». برخلاف تمایز تولان میان شکل‌های ادبی و غیر ادبی، باید تأکید کرد که نقل قوم مستقیم (DS) هنوز هم قابل اعتمادترین مقوله‌ی ارائه‌ی گفتار برای موضوعات داستانی و غیر داستانی به صورت یکسان محسوب می‌شود.
تمام نمونه‌های یادشده تاکنون حضور «گوینده»‌ای را نشان می‌دهد که به طور هدفمند تصمیم گرفته تا سخن شخص دیگری را گزارش کند. نقل قول مستقیم و غیر مستقیم از نظر تحقق، محتوای منطقی و کارکرد متفاوت هستند و چنین تفاوت‌هایی برای ارائه‌ی اندیشه و نوشتار به طور یکسان محقق می‌شود. لیچ و شورت (1981) معتقدند که این سه‌گونه گفتمان گزارشی بر اساس معیارهای موازی عمل می‌کنند، گر چه کارکرد آنها در زبان متفاوت است. بنابراین با وجود اینکه ارائه‌ی اندیشه به لحاظ کارکرد کاملاً متفاوت است (به ویژه از نظر اعتبار ادعاها، تأثیرات، اندیشه در شکل زبانی و از نظر احتمال خلاصه‌سازی اندیشه) شورت ( 2007) تأکید می‌کند نشان دادن سه روش ارائه در مقیاس‌های موازی، منطقی به نظرمی‌رسد.
سمینو و شورت (2004) مدل ارائه‌ی گفتمان را نسبت به مدل گفتمان لیچ و شورت (1981/2007) گسترش دادند، آنان این کار را نه فقط با ایجاد تمایز میان ارائه‌ی گفتار، اندیشه و نوشتار انجام دادند، بلکه مقوله‌های موازی جدید در هر مقیاس را معرفی کردند که از تحلیل آنها از یک پیکره‌ی ادبیات داستانی روایی، زندگی‌نامه‌ی خودنوشت و گزارش‌های روزنامه در قرن بیستم نشأت گرفته بود. همان‌طور که در جدول می‌توان دید مقوله‌های نو، بازنمود صدای راوی (NV) در مقیاس ارائه‌ی گفتار، بازنمود نوشتار راوی (NW) درمقیاس نوشتار و روایت درونی (IN) در مقیاس ارائه‌ی اندیشه هستند. مقوله N (narration) اغلب در پرانتزها در مقیاس سمت چپ انتهای مقوله‌های مربوط رخ می‌نماید، زیرا این مورد به صورت نزدیکی با صدای راوی (NV) وگزارشِ کنش گفتار راوی (NRSA) ارتباط دارد اما بازنمود حقیقی گفتار نیست. در همین اواخر شورت (2007) پیشنهاد کرده است که روایت درونی (IN) بخشی از روایت در نظر گرفته شود (مانند تولان، 2001) تا اینکه بخشی از مقیاس ارائه‌ی اندیشه؛ او مقوله‌ی اندیشه راوی (NT) یعنی ارائه و ارجاع به اندیشه‌ی راوی را معرفی می‌کند.
سامان مقیاس‌های ارائه‌ی گفتار متفاوت، مختصات زبانی‌ای را منعکس می‌کند که شامل فرم‌های مستقیم و غیر مستقیم و ادعاهای اعتبار میان گفتمان‌های مقدم و مؤخر می‌شود، یا به عبارت دیگر، افزایش میزان مشارکت راوی که به سمت چپ حرکت می‌کند و مشارکت شخصیت که به سمت راست الگو حرکت می‌کند:

جدول مقیاس‌های ارائه گفتار

FDS	DS	FIS	IS	NRSA	NV
Free direct Speech (نقل قول مستقیم آزاد)	Direct speech (نقل قول مستقیم)	Free indirect speech (نقل قول غیر مستقیم آزاد)	indirect speech (نقل قول غیر مستقیم)	Narrator' presentation of speech act (ارائه کنش گفتار راوی)	Narrator' presentation of voice (ارائه صدای راوی)