نویسنده: سید حسین بحرینی
موفقیت فضاهای شهری و میزان کارآیی آنها بستگی مستقیم به کیفیت آن فضاها دارد و این امر نیز تابع امکانات و تجهیزاتی است که در آن فضاها تعبیه شده است.
این تجهیزات باید در جهت نقش و عملکرد فضا بوده و استفاده از آن را تسهیل، راحت و بی‌خطر گرداند. همین امر است که بحث مربوط به مبلمان شهری را اهمیت می‌بخشد. در این رابطه راحتی به عنوان یکی از نیازهای اساسی مطرح می‌شود. هرگونه فعالیتی که در فضاهای شهری مورد نظر باشد، راحتی در آن باید مد نظر قرار گیرد. گاهی رهایی از نور زیاد خورشید و زمانی دیگر دسترسی به آن ممکن است جزء اهداف راحتی فضا باشد. با استفاده از درخت، سایبان و کلوناد می‌توان فضاهای مناسبتری در مقابل نور شدید آفتاب و باد و باران ایجاد کرد. عامل دیگر ایجاد فضاهای نشستن برای استراحت موقت می‌باشد که در راحتی استفاده کنندگان از فضاها مؤثر است. جهت و مکان نیمکت‌ها و انواع نیمکت‌ها با کاربردهای مختلف، دید و خصوصیاتی از این قبیل باید در بررسی محل نشستن در فضاهای عمومی مورد توجه قرار گیرد. از نظر تأمین آسایش دوری این اماکن از رفت و آمد وسایل نقلیه موتوری ضرورت دارد. استفاده از عناصر طبیعی خصوصاً آب در ایجاد محیطی متفاوت با فضاهای معمول شهری نقش مؤثری دارد. همچنین است بکار گرفتن عناصر دیگری همچون درخت و فضای سبز. استفاده از آثار هنری، نمادها و نقاشی دیواری نیز از عواملی هستند که بر کیفیت و جذابیت این فضاها می‌افزایند. برخی از اجزاء مبلمان شهری عملکردها و خدمات عمده‌ای را در فضاهای شهری به عهده دارند. از آنجمله‌اند اطاقک‌های تلفن، دکه روزنامه فروشی و بلیط فروشی، ایستگاه اتوبوس، صندوق پست، سطل زباله، شیر آب خوری، پل عابر پیاده، و تابلوهای مربوط به خدمات اصلی شهری. کف سازی این فضاها نیز مستلزم توجه و دقت خاصی است. زیرا رنگ، شکل و سایر خصوصیات مربوط به کف‌سازی این فضا می‌تواند نقش عمده‌ای در عملکرد مؤثر آن داشته باشد. با توجه به اینکه این فضاها در اختیار عابر پیاده قرار دارد، بنابراین کف سازی آنها باید متمایز از سایر فضاها و متناسب با خصوصیات استفاده کنندگان خاص آن باشد. در این خصوص باید توجه ویژه‌ای به معلولین و نیازهای خاص آنها در این فضاها نمود بطوری که استفاده راحت و امن از این فضاها برای آنها میسر باشد. در کشور ژاپن کف سازیهای خاصی که معمولاً به رنگ زرد است مسیر ویژه‌ای را برای نابینایان بوجود آورده که با توجه به شکلهای خاص آن مسیر حرکت، محل توقف یا تغییر جهت برای نابینایان قابل حس می‌باشد و بنابراین استفاده از فضاهای شهری و فعالیتهای مربوطه برای این دسته از معلولین ممکن گردیده است. نوع کف‌سازی باید کیفیت فضا را ارتقاء بخشیده جذابیت آن را افزایش دهد. از تجهیزات دیگر اینگونه فضاهای شهری روشنایی است که لازم است با توجه به نوع فعالیت و عملکرد فضا پیش بینی شود. مسئله‌ای که معمولاً در طراحی و مکان یابی این وسائل و تجهیزات و فضاهای مربوطه پیش می‌آید تداخل فعالیت‌ها است. به این ترتیب که فعالیتهایی نظیر عبور سریع، نشستن، استراحت کردن، تلفن کردن، روزنامه خواندن، خرید کردن و ایستادن ممکن است از نظر شرایط مطلوب جهت انجام گرفتن صحیح فعالیت با هم متفاوت و حتی گاهی متضاد باشند. به خصوص نحوه قرارگیری این عناصر در پیاده روها و فضاهای عمومی دیگر باید بگونه‌ای صورت گیرد که حرکت راحت عابر پیاده را دچار اشکال نکند. توجه به این امر در محل تقاطع‌ها به خاطر ازدحام فعالیت‌ها اهمیت بیشتری پیدا می‌کند. ارتباط پل عابر پیاده با سطح پیاده رو، محل تابلوها و علائم، نرده‌ها، پل‌ها، باغچه‌ها، خط کشی‌ها و جدول‌ها از موضوعات دیگری است که در این چارچوب باید مورد بررسی قرار گیرد. باید توجه داشت که درکنار جنبه‌های عملکردی این عناصر لازم است به جنبه‌های ظاهری و زیبایی آنها نیز از نظر شکل، رنگ، مصالح، اندازه، و تناسبات توجه نمود. و بهر حال چه از نظر عملکردی و چه شکل ظاهری، در نظر گرفتن خصوصیات فرهنگی و الگوهای رفتاری جامعه در موفقیت این فضاها و عناصر مربوطه فوق العاده حائز اهمیت می‌باشد.
منبع مقاله :
بحرینی، حسین (1393) فرآیند طراحی شهری، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ نهم.
