نویسنده: سید حسین بحرینی
ظاهر بناها مانند ظاهر افراد و اشیاء نمایانگر و نماینده درون آنها است. درو دیوار و چهره‌ی ساختمانها به عنوان یک وسیله‌ی قوی انتقال معانی و شبکه نافذ ارتباطی، پیامهای گوناگونی را بطور مستمر به بینندگان آن منتقل می‌کند. از دیوار نوشته‌های عامیانه تا شکل‌ها و عناصر نمادین، از رنگها و علائم، تا احجام و فضاها، از سبک و شیوه‌ی بناها تا مصالح و مواد بکار گرفته شده همگی وسیله‌ی مؤثر زبان شهر هستند و هر یک به روال خود داستان پیچیده شهر و آنچه در بطن آن نهفته است باز می‌گوید. برای هر تازه واردی به شهر، اولین برداشت از شهر پیامی است که از این نماها دریافت می‌کند و چقدر این اولین برداشت تعیین کننده و ماندگار خواهد بود. نفوذ و غلبه تفکر مدرنیزم از یکطرف و هرج و مرج و اغتشاش فکری ناشی از غربزدگی و بیگانگی نسبت به اصل خویش سیمائی در شهرهای ما پدید آورده است به همان نسبت مغشوش، بی هویت، فرسوده و بی معنی. پدیده‌ی وارداتی بالکن یکی از این عناصر ناهنجار سیمای شهر را تشکیل می‌دهد که نظر هر تازه وارد دقیق بین را به خود جلب می‌کند. این عنصر مهم و معنی دار معماری اروپا هنگامی که وارد این مرزو بوم می‌شود معنی و عملکرد اصلی خود را از دست داده تبدیل به یکی از بحرانی‌ترین فضاهای معماری و شهری می‌شود. این عنصر که در معماری سنتی درون‌گرای ما جایی ندارد، در معماری وارداتی جای انواع فضاهای مفقود شده سنتی نظیر پستو، زیرزمین، انباری، گنجه، حیات خلوت و امثالهم را گرفته و یا اینکه کمبود فضا را برای آشپزخانه، اطاق خواب و غیره جبران می‌کند. و با این ترتیب این فضای پشت واحد مسکونی با انبوهی از زائدات متنوع، زشتترین سیمای شهر را پدید می‌آورد.
نماهای شهری را نه تنها نماهای اصلی معماری ساختمانها، بلکه خصوصاً در فضاهای شهری، عمدتاً اجزاء و عناصر اضافه شده به نماهای اصلی نظیر کولرها و کانال‌ها، تابلوها، علائم و سایر اجزاء و عناصری تشکیل می‌دهد که بهر منظور به دیواره‌ی بنا اضافه شده است. بعد از بالکن، کولر و کانال‌های آن دومین عنصر مهم تشکیل دهنده نماهای شهری در اغلب نقاط شهر می‌باشد. این عنصر نیز که همواره با بالکن سیمای غالب فضاهای شهری را تشکیل می‌دهند بطرز وحشتناکی سطح ظاهری بناها، حتی بناهای با ارزش تاریخی را پوشانده‌اند که رویهمرفته نمای ناهنجاری را برای شهر بوجود می‌آورند.
در بررسی نماهای شهری لازم است عناصر ثابت را از عناصر غیر ثابت تفکیک نموده و سپس به ارزیابی هر یک از نظر بصری و در موارد لزوم از نظر عملکردی پرداخت. شکل و سبک کلی نما، جزئیات، نظیر در و پنجره و بازشوها، پیش آمدگی و فرورفتگی، رنگ، علائم و نشانه‌ها، بالکن و محتویات ظاهری آن، مواد و مصالح استفاده شده سیم کشی‌ها و سایبان‌ها و نمادها، باید از نظر هماهنگی و توازن، تناسبات، جنبه‌های نمادین، زیبایی و متانت، نگهداری و مرمت، نظم و خوانایی، سادگی و پیچیدگی، تداوم و تنوع و ترکیب مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد. معیارهای این ارزیابی عمدتاً جنبه‌های هنری و زیبایی شناسی محیط است.
نماهای شهری وسیله‌ی ارتباطات اجتماعی در شهر هستند به این مفهوم که اطلاعات، ارزشها و احساسات از طریق آنها به مردم منتقل می‌شود. بنابراین ظاهر بناها بصور گوناگون استفاده کنندگان از فضاهای شهری را تحت تأثیر قرار می‌دهد. می‌تواند به انجام عملکرد کمک کند بطوری که به راحتی و سهولت انجام گیرند و همینطور تنوع، هویت، خوانایی و معنی در فضاها ایجاد کرده سطح آگاهی شهروندان خصوصاً کودکان را ارتقاء بخشیده نقش مهم آموزشی را نیز برای آنها داشته باشد.
منبع مقاله :
بحرینی، حسین (1393) فرآیند طراحی شهری، تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، چاپ نهم.
