تهذيب الاحکام

مؤلف:

ابو جعفر محمد بن حسن طوسي، معروف به شيخ الطائفه (م 460 ق).

زندگينامه و اظهار نظرها:

ترجمه مؤلف در بخش معرفي کتب فقهي شيعه ذکر شده است.

معرفي اجمالي کتاب:

اين کتاب يکي از معتبرترين مجموعه هاي روايي شيعه و سومين کتاب از کتب اربعه است و مورد قبول تمام علما و فقهاي شيعه مي باشد. تهذيب الاحکام شامل مجموعه روايات فقهي و احکام شرعي است که از اهل بيت عصمت و طهارت - عليهم السلام - روايت شده است. شيخ طوسي اين کتاب را در شرح و توضيح کتاب المقنعه از شيخ مفيد، استاد بزرگ خود و به دستور ايشان نگاشته است.
کتاب تهذيب الاحکام، شامل تمام روايات فروع و احکام شرعي است و براي فقيه و مجتهدي که بخواهد اجتهاد نمايد، بيشتر روايات مورد نياز را فراهم آورده است. اين کتاب شامل مباحث فقهي، اصولي، رجالي و بسياري از مباحث سودمند ديگر است.
شيخ در اين کتاب به مباحث اصول عقايد اشاره نکرده و فقط به بيان فروع و احکام شرعي، يعني از اول تا آخر فقه و از کتاب طهارت تا کتاب ديات، پرداخته است. ترتيب عنوانهاي اين کتاب، همانند کتاب المقنعه است. ادله اي که شيخ طوسي در اين کتاب به آنها استدلال مي کند، برگرفته از قرآن (ظاهر، صريح، محتوا، دليل و يا معناي قرآن) ، احاديث قطعي (مانند خبر متواتر و اخبار داراي قرائن قطعي دال بر صحت آنها) و اجماع مسلمين و يا اجماع علماي شيعه است و در آخر به روايات مشهور ميان اصحاب نيز اشاره دارد. البته شيخ به روايات مخالف و به وجه جمع يا وجه فساد آنها مانند ضعف سند يا عمل اصحاب برخلاف آن نيز اشاره کرده است. اين کتاب شامل 393 باب و 13590 حديث است.
در آخر کتاب مشيخه آمده و آن، سند شيخ طوسي به کتابهايي است که از آنها روايت نقل کرده است. بر مشيخه کتاب تهذيب نيز شرحهايي نگاشته شده است؛ مانند شرح علامه سيدهاشم توبلي به نام تنبيه الأريب و تذکرة اللبيب في ايضاح رجال التهذيب.

شروح و تعليقات:

شرح سيد محمد (صاحب مدارک) ؛ شرح قاضي نورالله شهيد به نام تهذيب الاکمال؛ شرح مولا عبدالله شوشتري؛ شرح شيخ محمد بن حسن بن شهيد ثاني؛ شرح موسي محمد استرآبادي؛ شرح عبداللطيف جامعي (شاگرد شيخ بهايي) ؛ شرح مولا محمدتقي مجلسي اول؛ شرح مولا محمد طاهر؛ شرح محقق شيرواني (داماد علامه مجلسي) ؛ شرح علامه مجلسي به نام ملاذ الأخيار که در 16 جلد به چاپ رسيده است و شرح سيد نعمت الله جزايري (بنام تذهيب الاکمام).
بر اين کتاب حاشيه هاي گوناگون نگاشته شده است.

وضعيت نشر:

اين کتاب در 10 جلد به زبان عربي به همت انتشارات دارالکتب الاسلاميه تهران چاپ و منتشر شده است و هم به تصحيح و تحقيق استاد علي اکبر غفاري در 10 جلد به چاپ رسيده است.
منبع:کتابشناسي تفصيلي مذاهب اسلامي