دانشمندان شیمی
تهیه کننده : سیدمحمدهادی میرمطلبی
منبع : راسخون
منبع : راسخون
شیمیدانهای نامی جهان اسلام
آغاز كیمیاگری اسلامی با اسامی مردانی همراه است كه احتمالا خود كیمیاگر نبوده‌اند، اما با گذشت زمان و فرارسیدن قرن دهم میلادی ، كیمیاگران شهیری از میان آنان برخاستند كه علاوه بر تفكراتشان ، نوشتارهای كاملا جدید و نوینی خلق كردند.
امام جعفر صادق علیه السلام (۱۴۸ ـ ۸۲ هـ . ق. / ۷۷۰ ـ ۷۰۵ م.)
محضر پر فیض حضرت امام صادق (ع) ، مجمع جویندگان علوم بود. با دانش پژوهی كه به محفل آن حضرت راه مییافت از خرمن لایزال دانش او بهره مند میشد. در علم كیمیا ایشان نخستین كسی بودند كه عقیده به عناصر چهارگانه (عناصر اربعه) آب ، آتش ، خاك و باد را متزلزل كردند. از فرموده‌های ایشان است كه : «من تعجب میكنم مردی چون ارسطو چگونه متوجه نشده بود كه خاك یك عنصر نیست. بلكه عنصرهای متعددی در آن وجود دارد.» ایشان هزار سال پیش از پرسینلی ، لاووازیه و … دریافته بود كه در آب چیزی هست كه میسوزد (كه امروزه آن را هیدروژن مینامند).
از امام صادق (ع) ، رساله‌ای در علم كیمیا تحت عنوان «رسالة فی علم الصناعة و الحجر المكرم» باقیمانده كه دكتر «روسكا» آن را به زبان آلمانی ترجمه و در سال ۱۹۲۴ آن را تحت عنوان «جعفر صادق امام شیعیان ، كیمیاگر عربی» در «هایدبرگ» به چاپ رسانده است. به عنوان مثال و برای آشنایی با نظرات حضرت صادق (ع) در شیمی ، خلاصه‌ای از بررسی دكتر «محمد یحیی هاشمی» را در ذیل درج میكنیم:
از شرحی كه امام صادق (ع) برای اكسید میدهد، چنین معلوم میشود كه اكسید جسمی بوده كه از آن برای رفع ناخالصی در فلزات استفاده شده است. ایشان تهیه اكسید اصغر (اكسید زرد) را از خود و آهن و خاكستر به كمك حرارت و با وسایل آزمایشگاهی آن دوره ، مفصلا شرح داده و نتیجه عمل را كه جسمی زرد رنگ است، اكسید زرد نام نهاده‌اند. این شرح كاملا با فروسیانید پتاسیم كه جسمی است زرد رنگ به فرمول Fe(CN)۶] K۴] منطبق است و … . نتیجه عمل بعد از طی مراحلی ایجاد و تهیه طلای خالص است. امروزه نیز از همین خاصیت سیانور مضاعف طلا و پتاس برای آبكاری با طلا استفاده میشود.
جابر بن حیان (۲۰۰ ـ ۱۰۷ هـ . ق / ۸۱۵ ـ ۷۲۵ میلادی)
جابربین حیان معروف به صوفی یا كوفی ، كیمیاگر ایرانی بوده و در قرن نهم میلادی میزیسته و بنا به نظریه اكثریت قریب به اتفاق كیمیاگران اسلامی ، وی سرآمد كیمیاگران اسلامی قلمداد میشود. شهرت جابر نه تنها به جهان اسلام محدود نمیشود و غربیها او را تحت عنوان «گبر» میشناسند.ابن خلدون درباره جابر گفته است:
جابربن حیان پیشوای تدوین كنندگان فن كیمیاگری است.
جابربن حیان ، كتابی مشتمل بر هزار برگ و متضمن ۵۰۰ رساله ، تالیف كرده است. «برتلو» شیمیدان فرانسوی كه به «پدر شیمی سنتز» مشهور است، سخت تحت تاثیر جابر واقع شده و میگوید: «جابر در علم شیمی همان مقام و پایه را داشت كه ارسطو در منطق .» جورج سارتون میگوید: «جابر را باید بزرگترین دانشمند در صحنه علوم در قرون وسطی دانست.» اریك جان هولیمارد ، خاورشناس انگلیسی كه تخصص وافری در پژوهشهای تاریخی درباره جابر دارد، چنین مینویسد:
جابر شاگرد و دوست امام صادق (ع) بود و امام را شخصی والا و مهربان یافت؛ بطوری كه نمیتوانست از او جدا ولی بی نیاز بماند. جابر میكوشید تا با راهنمایی استادش ، علم شیمی را از بند افسانه‌های كهن مكاتب اسكندریه برهاند و در این كار تا اندازه‌ای به هدف خود رسید. برخی از كتابهایی كه جابر در زمینه شیمی نوشته عبارتند از : الزیبق ، كتاب نارالحجر ، خواص اكسیرالذهب ، الخواص ، الریاض و … .
وی به آزمایش بسیار علاقمند بود. از این رو ، می توان گفت نخستین دانشمند اسلامی است كه علم شیمی را بر پایه آزمایش بنا نهاد. جابر نخستین كسی است كه اسید سولفوریك یا گوگرد را از تكلیس زاج سبز و حل گازهای حاصل در آب بدست آورد و آن را زینت الزاح نامید. جابر اسید نیتریك یا جوهر شوره را نیز نخستین بار از تقطیر آمیزه‌ای از زاج سبز ، نیترات پتاسیم و زاج سفید بدست آورد.
رازی ، ابوبكر محمد بن زكریا (۳۱۳ ـ ۲۵۱ هـ . ق / ۹۲۳ ـ ۸۶۵ م.)
زكریای رازی به عنوان یكی از بزرگترین حكیمان مسلمان شناخته شده و غربیها او را به نام «رازس» میشناسند. رازی در علم كیمیا ، روش علمی محض را انتخاب كرده و بر خلاف روشهای تمثیلی و متافیزیك ، به روشهای علمی ارزش زیادی قائل شده. رازی موسس علم شیمی جدید و نخستین كسی است كه «زیست شیمی» را پایه‌گذاری نموده است. دكتر «روسكا» شیمیدان آلمانی گفته است: «رازی برای اولین بار مكتب جدیدی در علم كیمیا بوجود آورده است كه آن را مكتب علم شیمی تجربی و علمی می توان نامید.
مطلبی كه قابل انكار نیست اینست كه زكریای رازی پدر علم شیمی بوده است.» كتابهای او در زمینه كیمیا در واقع اولین كتابهای شیمی است. مهمترین اثر رازی در زمینه كیمیا كتاب «سرالاسرار» است. ظاهرا رازی ۲۴ كتاب یا رساله در علم كیمیا نوشته كه متاسفانه فقط معدودی از آنها بدست آمده و در كتابخانه‌های مشهور دنیا نگهداری میشود. وی نخستین بار از تقطیر شراب در قرع و انبیق ماده‌ای بدست آورد كه آن را الكحل نامید كه بعدها به هر نوع ماده پودری شكل حتی به جوهر هم داده شد، از این رو آن جوهر را جوهر شراب نیز نامیدند. گفته میشود كه رازی كربنات آمونیوم را از نشادر و همچنین كربنات سدیم را تهیه كرده است.
ابن سینا ، حسین (۴۲۸ ـ ۳۷۰ هـ . ق / ۱۰۳۶ ـ ۹۸۰ م.)
ابن سینا ملقب به شیخ الرئیس ، بزرگترین فیلسوف و دانشمند اسلامی و چهره‌ای بسیار موثر در میدان علوم و فنون است. غربیها وی را به نام «اوسینیا» میشناسند. ابن سینا ، رنجی برای كیمیاگری و ساختن طلا نكشید؛ زیرا او به استحاله باور نداشت و صریحا تبدیل فلزات به یكدیگر را ناممكن و غیر عملی میدانست.
ابو علی سینا از ادویه منفرد ، ۷۸۵ قلم دارو را به ترتیب حروف ابجد نام برده و به ذكر ماهیت آنها پرداخته و خواص تاثیر آن داروها را شرح داد. وی ضمن توصیف این مواد ، آگاهیهای جالبی در زمینه «شیمی كانی» به خوانندگان میدهد و میگوید از تركیب گوگرد و جیوه می توان شنگرف تهیه كرد. وی نخستین كسی است كه خواص شیمیایی الكل و اسید سولفوریك را از نظر دارویی شرح داد.
بیرونی ، ابوریحان محمد (۴۴۲ ـ ۳۶۲ هـ . ق / ۱۰۵۰ ـ ۹۷۲ م.)
كانی شناس و دارو شناس جهان اسلام و یكی از بزرگترین دانشمندان اسلام است كه با ریاضیات ، نجوم ، فیزیك ، كانی شناسی ، دارو سازی و اغلب زبانهای زنده زمان خود آشنایی داشته است. یكی از آثار مهم بیرونی در شیمی كتاب الجواهر وی است كه در بخشی از آن ، نتایج تجربی مربوطه به تعیین جرم حجمی امروزی آنها تفاوت خیلی كم دارد و یكی از كاربردهای مهم وی به شمار میرود كه در علوم تجربی ، انقلابی بزرگ به وجود آورد. برای تعیین جرم اجسام ، ترازویی ابداع كرد.
بیرونی همچنین در كتاب الجماهیر (در شناسایی جوهرها) به معرفی مواد كانی به ویژه جواهرات گوناگون پرداخت. بیرونی ، چگالی سنج را برای تعیین جرم حجمی كانیها به ویژه جوهرها و فلزها نوآوری كرد كه در آزمایشگاه امروزی كاربرد دارد.
آلفردبرناردنوبل
آلفردبرناردنوبل در بيست ويكم اكتبر سال 1833 در شهراستكهلم سوئدچشم به جهان گشود .در 8 سالگي به همراه خانواده اش عازم روسيه شد . نشانه هاي علاقه به علوم و به ويژه شيمي درهمان نخستين سالهاي كودكي در وي پديدار شد.آموخته هايش را به شكل خودآموز فراگرفت و هيچ گاه تحصيلات دانشگاهي را از سرنگذراند . در سال 1863 به سوئد بازگشت و دركارگاه پدر در هلنبورگ به عنوان شيميدان مشغول به كار شد . او در توليد صنعت مواد منفجره نيتروگليسيرين موفقيت بسياري بدست آورد . در1864 انفجاري منجر به ويراني كارخانه و مرگ چند نفر از جمله برادر جوانترش شد ، پس از آن كه كارخانه هايي در آلمان و نروژ ساخته شدند نوبل در1867 اختراع نوعي از نيترو گليسيرين به نام ديناميت را به ثبت رسانيد . در ديناميت او نيتروگليسيرين جذب خاك دياتومه جامد بي اثري شده بود از اين رو كاركردن با آن ايمن تر بود . اين اختراع به سرعت كار ساخت و ساز ها را در بسياري از كشورها بهبودبخشيد.نوبل در سال 1875 ژلاتين منفجرشونده قويتري را ارائه داد كه در آن نيتروگليسيرين با نيتروسلولز ژلاتيني شده بود . اختراع وي طرحهاي بزرگ راه سازي مانند كانال كورينث و تونل گوتارد را امكان پذيرساخت . درسال1887 بالبيست ماده منفجره بي‌دود را براي امورنظامي معرفي كرد ، آلفرد نوبل مردي تنها غالباً بيمار فروتن كمرو و دوستدار انسان ها بود . او در دهم دسامبر سال 1896 پيش از تحقق ايده هايش درمنزل شخصي اش واقع در سن رمو ايتاليا چشم از جهان فرو بست .قسمتي از وصيتنامه نوبلتمام دارايي ام طبق آنچه درپي مي آيد تقسيم شود . اين سرمايه به شكل اوراق بهادار معتبر توسط كارگزارانم از طريق تأسيس يك صندوق به عنوان جايزه سالانه به كساني اعطا شود كه طي سال گذشته خدمت بزرگي به جامعه انساني انجام داده باشد.جايزه مزبور به پنج قسمت مساوي تقسيم شود و هر يك از آنها به يكي از موارد زير اختصاص داده شود: 1سهم براي كسي كه مهمترين اختراع يا اكتشاف در زمينه علوم فيزيك انجام داده است . يك پنجم براي كسي كه مهمترين يا مفيدترين اكتشاف رادرزمينه علم شيمي انجام داده ، يك سهم براي كسي كه مهمترين كشف دررشته فيزيولوژي يا پزشكي انجام داده باشد ، يك پنجم براي كسي كه برجسته ترين اثر ادبي را خلق كند ، ويك سهم باقيمانده به كسي تعلق گيرد كه بيشترين يا بهترين اقدام را براي ايجاد صلح و برادري و فروكاستن آتش دشمني بين ملت ها و برقراري دوستي انجام دهد.مشخصات جوايزجايزه نوبل شامل مدال افتخار-ديپلم شخصي و مبالغي وجه نقد است .
طبق بند چهارم اساسنامه بنيادنوبل بيش از سه نفر نمي توانند درجايزه سهيم باشند . جايزه تنها به كساني كه درقيدحيات هستند تعلق مي گيرد ، مگرآنكه نامزدي شخص وفات يافته پيش از مرگش اعلام شده باشد ، مراسم در سالن كنسرت استهكلم برگزار مي شود و اعليحضرت پادشاه سوئد شخصاً ديپلم-مدال وسند تأييدكننده مبلغ جايزه را به دست برندگان مي دهد.ديپلم افتخار فيزيك-شيمي توسط آكادمي سلطنتي علوم سوئدوديپلم فيزيولوژي يا پزشكي توسط انسيتوي كارولينا تهيه مي شود ، صحافي ديپلمها بر عهده صحافي hassler و falth است0جلدها از چرم بسيارمرغوب بز است0ديپلم فيزيك داراي جلد آبي رنگ و ديپلم شيمي و فيزيولوژي يا پزشكي داراي جلد قرمز است ، به علاوه خوشنويسان آرمي كه از تركيب حروف اول اسم شخص تشكيل مي شود را برروي هر يك از ديپلمهاي اختصاصي برندگان حكاكي مي كنند ، ديپلمها درون جعبه اي از جنس مقوا كه به منظورحفظ ديپلمها طراحي شده قرار مي گيرند ، ابعاد ديپلم نيز 23در35 سانتي متر است.طبق اساسنامه بنياد نوبل كه با حضور پادشاه وقت سوئد در تاريخ 29 ژوئن1900 تنظيم شده است هيأت اهدا جوايز موظف به تقديم حواله مبلغ جايزه-ديپلم-مدال و تقديرنامه اختصاصي به برندگان مي باشد مدال نوبل فيزيك – شيمي -فيزيولوژي يا پزشكي وادبيات توسط مجسمه ساز و كليشه ساز مشهور سوئدي -اريك ليندبرگ-و مدال نوبل صلح توسط مجسمه ساز نروژي گوستاو ويگلند طراحي شده است ، در يك طرف مدال سوئدي تصويري از نوبل و طرف ديگر آن سالروز تولد و مرگ نوبل با حروف لاتين نگاشته شده است ، اين مدال تا سال 1980 به وزن 200 گرم قطر66ميلي متر واز طلاي18عيار تهيه مي شداز آن زمان تا كنون مدال از تركيبي از طلاي 18عيار و 24 عيار تهيه مي شود ، مبلغ جايزه در سال1900-150800كرون سوئيس بود كه در سال 1923 به كمترين حدخود يعني 115000 كرون سقوط كرد ، اما در سالهاي اخير اين مبلغ به طور قابل توجهي افزايش پيداكرده است1ميليون كرون در سال 1981 ، 2ميليون درسال 1986 ، 3 ميليون كرون در سال 1989 ، 4 ميليون كرون در سال 1990 ، 6 ميليون كرون در سال 2000 و از 2001 ده مليون كرون درهررشته به برندگان اهدا مي شود ."
ماری کوری
شکفتن استعداد
روزی در یکی از جلسات سخنرانی یکی از اساتید بزرگ ریاضیات ، دختری جوان ، سخنان استاد را یادداشت می کرد. استاد در ضمن بیاناتش گفت: “من از دل ذره ، آفتاب بیرون می‌آورم.”
دختر جوان این سخن استاد را با مسرت پذیرفت و با خود چنین اندیشید: علم قدرتی دارد که حتی تصور آن برای ما لذت‌بخش است. دانشمندان بزرگ گفته‌اند که جهان ، همچون کتاب بزرگی است که در هر سطرش رازی نهفته دارد. مردم ، کلمات این کتاب را خوانده و متحیر می‌شوند، ولی دانشمندان با مطالعه آن ، پرده از راز طبیعت برمی‌دارند.
تاریخچه
دختر جوان ، اهل کشور لهستان بوده و ماری نام داشت. وی در شهر ورشو ، پایتخت لهستان در خانواده‌ای فقیر به دنیا آمد و در همان شهر ، تحصیلات دبیرستان خود را به اتمام رسانید. سپس با مشکلات اقتصادی زیادی در دانشگاه پاریس به تحصیل ادامه داد.وی اتاق کوچکی داشت و چون هزینه برق زیاد بود، شب‌ها به کتابخانه‌ای می‌رفت و تا دیر وقت در نور و گرمای کتابخانه به مطالعه می‌پرداخت.
پیوند علمی یا پیوندی ناگسستنی
ماری در سال چهارم دانشگاهش در پاریس با دانشمند جوانی به اسم “پیر کوری” آشنا شد. این آشنایی ، ریشه دار شد و این دو جوان شیفته علم را به هم پیوند داد. در سال ۱۸۹۵ این دو دانشمند ، پیوند زناشویی بستند و از آن پس ، ماری را ماری کوری نامیدند.
پایان نامه ماری کوری
ماری کوری برای اخذ گواهینامه پایان تحصیلاتش با راهنمایی همسرش بر روی عناصری که بعدها مواد رادیو اکتیو نام گرفتند، به تحقیق پرداخت. وی پایان نامه خود را با آزمایش درباره یگانه عنصر رادیو اکتیو شناخته شده آن زمان ، آغاز کرد . او در تحقیقاتش به این نتیجه رسید که پرتوزایی در سنگ معدنی اورانیوم از خود اورانیوم بیشتر است. بنابراین ، وجود عناصر ناشناخته با شدت تشعشعی بالا را در سنگ اورانیوم حدس زد.
حدس ماری پس از انجام آزمایشاتی به تحقق پیوست و او اسم آن عنصر را “رادیوم” گذاشت. به زودی معلوم شد که می‌توان رادیوم را در صنعت و پزشکی بکار گرفت. گروهی از مهندسان آمریکایی می‌خواستند تکنیک به دست آوردن رادیوم را از دانشمندان جوان بخرند، اما آنها با چشم پوشی از مسایل مالی ، روش به دست آوردن رادیوم را منتشر کردند.
صعود ماری کوری به قله دانش
در سال ۱۹۰۳، فرهنگستان علوم سوید به پیر کوری ، جایزه نوبل داد. اندکی بعد وی استاد دانشگاه پاریس شد و ماری کوری نیز ریاست آزمایشگاه فیزیک را در دانشگاه پاریس عهده دار شد. این دو دانشمند دو دختر داشتند. البته زمان زیادی نگذشت که پیر کوری در تصادفی کشته شد و ماری کوری به سوگ همسرش نشست.
بعد این حادثه ناگوار به پیشنهاد هیأت دانشگاه در جای همسرش به تدریس پرداخت و تا آن زمان هیچ زنی چنین رتبه علمی نداشت. ماری هنگام تدریس در دانشگاه ، تحقیقات خود را درباره رادیوم تکمیل کرد و در سال ۱۹۱۱ دومین جایزه نوبل از طرف فرهنگستان علوم سوید به وی عطا شد.
قاتل نامریی ماری کوری که بود؟
ماری کوری در سال ۱۹۳۴ در پاریس در گذشت. مرگ وی برای پزشکان حیرت انگیز بود که چه مرضی او را از پای درآورده بود؟ ماری چندین سال با رادیوم کار کرده و در معرض تشعشعات آن قرار گرفته بود. پزشکان بر این عقیده بودند که قاتل نامریی وی رادیوم بوده است.
ارزش‌های اجتماعی و اخلاقی ماری کوری
زندگی این بانوی برجسته که دو جایزه نوبل گرفت، سرشار از امید و تلاش بود. وی ابتدای دوران جوانیش را با زندگی دشواری شروع کرد و در سایه سعی و تلاش به بزرگترین مقام علمی جهان رسید. هیچ گاه شهرت و مقام او را فریفته نکرد و با وجود مقام بلند علمی در خانه ، کدبانو و مادری مهربان بود. اینیشتین درباره او گفته است : “ماری کوری یکی از نام آورترین کسانی است که نام و آوازه او را نفریفت.”
دیمیتری اوانوویچ مندلیف
ديميتري اوانوويچ مندليف (Mandaliev) ، زير و رو کننده علم شيمي و فرزند يکي از مديران مدرسه محلي ، در ۷ فوريه ۱۸۳۴ در شهر توبولسک واقع در روسيه متولد شد.
● تولد مندليف
ديميتري اوانوويچ مندليف (Mandaliev) ، زير و رو کننده علم شيمي و فرزند يکي از مديران مدرسه محلي ، در ۷ فوريه ۱۸۳۴ در شهر توبولسک واقع در روسيه متولد شد.
● ورود به دنيي شيمي
وي در سال ۱۸۶۹ دکتر علوم و استاد شيمي دانشگاه شد و در همين سال ازدواج کرد. در ين هنگام ، فقط ۶۳ عنصر از نظر شيميدانها شناخته شده بود.
● قانون تناوبي
مندليف در ين فکر بود که خواص فيزيکي و شيمييي عناصر ، تابعي از جرم اتمي آنهاست. بدون قانون تناوبي نه پيش بيني خواص عناصر ناشناخته ميسر بود و نه به فقدان يا غيبت برخي از عناصر مي‌شد پي برد. کشف عناصر ، منوط به مشاهده و بررسي بود. بنابرين تنها ياري بخت ، مداومت و يا پيش داوري ، منجر به کشف عناصر جديد مي‌شد.
قانون تناوبي ، راه جديدي در ين زمينه گشود. منظور مندليف از ين جمله‌ها آن بود که در سير تاريخي شيمييي ، زمان حدس زدن وجود عناصر و پيشگويي خواص مهمشان فرا رسيده است. جدول تناوبي ، پيه ي بري ين کار شد. حتي ساخت ين جدول نشان مي‌داد که در چه جاهيي مکان خالي باقي مي‌ماند که بيد بعدا” اشغال شود.
● چينش عناصر در جدول تناوبي
با آگاهي از خواص عناصر موجود در جوار ين مکانهي خالي ، مي‌شد خواص مهم عناصر ناشناس را تخمين زد و چند مشخصه مقداري آنها (جرمهي اتمي، چگالي ، نقطه ذوب ، و نقطه جوش و مانند آنها) را به کمک نتيجه گيري‌هي منطقي و چند محاسبه رياضي ساده ، تعيين کرد. ين مطالب نياز به تبحر کافي در شيمي داشت. مندليف از ين تبحر برخوردار بود که با ترکيب آن ، با تلاش علمي و اعتقاد به قانون تناوبي توانست پيشگوهي درخشاني درباره وجود و خواص چندين عنصر جديد را اريه دهد. بنابرين مطابق با ين فکر ، جدولي درست کرد و ۶۳ عنصر شناخته شده را به ترتيب جرم اتميشان در جدول قرار داد.
تعداد عناصر در سطرهي جدول يکي نبود، مثلاٌ سطر پنجم ۳۲ عنصر داشت، در حالي‌که سطر ششم فقط شامل ۶ عنصر بود. ولي عناصري که خواص آنها شبيه هم بود، در ين جدول نزديک هم قرار داشتند و بدين علت مقداري از خانه‌هي خالي ، متعلق به عناصري است که تا آن زمان شاخته نشده بود. وي ين نتيجه را در سال ۱۸۶۹ به جامعه شيمي روسيه تقديم کرد.
● ميزان استقبال از جدول مندليف در آن زمان
جدول مندليف که پيش بيني وجود ۹۲ عنصر را مي‌نمود، جز “لوتر ميز” که يک سال بعد از مندليف ، جدولي مشابه با جدول مندليف انتشار داده بود، طرفداري نداشت.
● پيش‌بيني‌هي مندليف در جهان علم
پيش‌بيني‌هي عجيب مندليف ، زمان درازي به صورت مثلهي موجود در همه کتابهي شيمي در آمده بود و کمتر کتاب شيمي وجود دارد که در آن ، از اکاآلومينيوم و اکابور و اکاسيليسيم ياد نشده باشد که بعدها پس از کشف به نامهي گاليوم، سکانديوم و ژرمانيوم ناميده شدند. در ميان سه عنصري که مندليف پيش بيني کرده بود اکاسيليسيوم بعد از سيرين کشف شد(۱۸۸۷) و کشف آن بيش از کشف دو عنصر ديگر ، مرهون ياري بخت و تصادف مساعد بود.
● تييد پيش‌گويي‌هي مندليف
در واقع ، کشف گاليوم توسط “بوابودران” (۱۸۷۵) مستقيماٌ توسط روشهي طيف سنجي‌اش بود و جداکردن سکانديوم توسط “نيلسون” و “کلو” (۱۸۷۹) مربوط به بررسي دقيق خاکهي نادر بود که در آن زمان اوج گرفته بود. اندک اندک همه پيش‌گويي‌هي مندليف تحقق يافتند. آخرين تييد در مورد وزن مخصوص سکانديوم فلزي بود.
در سال ۱۹۳۷ ، “فيشر” شيميدان آلماني ، موق به تهيه سکانديوم با درجه خلوص ۹۸% شد. وزن مخصوص آن ، ۳ گرم بر سانتي‌متر مکعب بود. ين دقيقاٌ همان رقمي است که مندليف پيش‌بيني کرده بود. در پييز سال ۱۸۷۹ “انگلس” کتاب جامعي بدست آورد که نويسندگانش “روسکو” و “شورلمر” بودند. در آن کتاب ، بري نخستين بار به پيشگويي آلومينيوم توسط مندليف و کشفش تحت تاثير نام گاليوم اشاره شده بود.
در مقاله ي که بعدها انگلس در کتابي هم نقل کرده است، اشاره به مطلب آن کتاب شيمي شده است و نتيجه گرفته است که: « مندليف با به کار بردن ناخودآگاه قانون تبديل کميت به کيفيت هگل ، واقيعت علمي را تحقق بخشيد که از نظر تهور ، فقط قابل قياس با کار “لوريه” در محاسبه مدار سياره ناشناخته نپتون بوده است. »
● شهرت جهاني مندليف
علاوه بر آنچه گفته شد، با اکتشاف آرگون در سال ۱۸۹۴ و هليوم و ينکه جدول مندليف وجود نيون و کريپتون و گزنون را پيش‌بيني نمود، جدول مندليف شهرت عجيب و فوق‌العاده ي کسب نمود. در آن سالها بود که تمامي آکادمي‌هي کشورهي جهان (غير از مملکت خويش) او را به عضويت دعوت نمودند.
● مرگ مندليف
مندليف دو دوم فوريه ۱۹۰۷ در ۷۳ سالگي در گذشت. به طوري که مي‌دانيم، از هنگامي که جدول مندليف بوجود آمد، خانه‌هي خالي آن ، يکي پس از ديگري با کشف عناصر پر مي‌شد و آخرين خانه خالي جدول ، در سال ۱۹۳۸ با کشف آکتنيوم در پاريس پر شد.
رابرت بویل ( 1691 – 1627(
رابرت بویل که از چهره های ماندگار انگلیس است در کاخ لیزمور در ایلند به دنیا آمد او هفتمین پسرکنت اعظم کورک یکی از ثروتمند ترین مردان جهان بود کنت اعظم برای تربیت فرزندان و اینکه لوس و نازنازی نشوند آنها را به خانواده های فقیر سپرد تا پرورش یابند.رابرت بویل از 6 ماهگی تا 4 سالگی در یک خانواده روستایی ایلندی به سر برد او تا 8 سالگی زیر نظر معلم سر خانه تحصیل کرد سپس به مدت 3 سال در اتون انگلیس به در خود ادامه داد.
بویل در 20 سالگی به لندن رفت و عضو یک گروه دانشمندان تحربی شد.بویل اعتقاد راسخ داشت که آینده علم بر روش تجربی استوار است . شعار او که هیچ چیز به صرف گفته دیگران قابل قبول نیست. این فکر را که تمام پاسخها در کتابهای قدیمی وجود دارد نفی می کرد. گروه علمی که او عضو آن بود جلسه بحثهای غیر رسمی را در خانه هر یک از اعضا برگزار می کرد و بویل به آن نام کالج نامرئی داده بود.
در سال 1654 بویل به اکسفورد رفت تا به حامیان علوم تجربی نزدیکتر باشد او با کمک رابرت هوک باهوش یک تلمبه بادی پیشرفته را ساخت . این دو نفر ثابت کردند که صدا در خلا منتشر نمی شود آنها استدلال گالیله را که معتقد بود در صورت نبودن مقاومت هوا یک پر سبک و یک تکه سرب سنگین با سرعت برابر سقوط می کنند تایید کردند . بویل به سبب آنکه نمی خواست حیوانات را بیازارد قادر نبود که مطالعاتش را روی تنفس در خلا کاملا پیگیری کند و او یافته های خود را در کتاب تاثیر کشسانی هوا در سال 1660 منتشر کرد. این کتاب شامل قانون بویل است. بنابر قانون بویل حجم یک گاز با فشار موثر بر آن نسبت وارون دارد.
بزرگترین دستاوردهای بویل در رابطه با علم شیمی است. او عنصر را ماده ای تعریف کرد که نمی توان آن را با روشهای شیمیایی به مواد ساده تر تبدیل کرد و نمی توان آن را از ترکیب دو یا چند ماده ساده تر به دست آورد. کتاب او به نام شیمیدانان شکاک 1661 نشان دهنده آغاز شیمی جدید است.
بویل اصرار داشت که دوستان دانشمند وی نتایج تجربیات خود را با سرعت گزارش کنند تا دیگران نیز از اکتشافهای جدید مطلع شوند در سال 1663 وی کوششهای موفقی را برای صدور امتیاز انجمن سلطنتی به عنوان یک مجمع علمی رسمی که بر اساس الگوی کالج نامرئی ایجاد شده بود انجام داد. در سال 1668 به لندن بازگشت و یک آزمایشگاه شیمی را در خانه خود به وجود آورد او عنصر قابل اشتعال فسفر را کشف کرد و نخستین کبریت را ساخت.
رابرت بویل علاوه بر پژوهشهای غلمی زبانهای عبری یونانی و سریانی را آموخت تا مطالعات خود را روی متون مذهبی دنبال کند. مسئولیتهای گوناگونی از جمله ریاست شورای شهر اتون مقامی در کلیسای انگلیس و ریاست انجمن سلطنتی به او پیشنهاد شد ولی آنها را نپذیرفت. بویل هیچ گاه ازدواج نکرد. هنگامی که در لندن وقات یافت مجموعه کارهای علمی خود و دستگاهای را که ساخته بود به انجمن سلطنتی واگذار کرد. او همچنین هزینه سخنرانیهای سالانه حمایت از دین مسیح در برابر حمله بی دینان تامین می کرد
گرهارد ارتل
گرهارد ارتل دانشمند آلمانی چهارشنبه 10 اکتبر (18 مهر) در روز تولد 71 سالگی‌اش به عنوان برنده جایزه نوبل شیمی سال 2007 معرفی شد.
به گزارش خبرگزاری فرانسه کمیته نوبل ارتل را به خاطر نقش ارزشمندش در صنعت شیمی مدرن و کمک به پیکار برای ترمیم حفره اوزون سزاوار دریافت جایزه نوبل شیمی دانست.
این کمیته ارتل را که استاد بازنشسته موسسه فریتس هابر ، بخشی از انجمن ماکس پلانک، است به عنوان پیشگام در "شیمی سطحی، شاخه‌ای از شیمی که در دهه 1960 تکامل یافت و یک از اولین افرادی که توانایی تکنولوژی مدرن برای کاوش این حوزه جدید را دریافت" معرفی می‌کند.
هیات داوران نوبل در بیانیه‌شان گفتند: "این دانش برای صنعت مهم است و به ما کمک می‌کند تا فرآیندهای متنوعی مانند زنگ‌زدن آهن، نحوه کار پیل‌های سوختی و چگونگی کارکرد کاتالیزورها در ماشبن‌ها را درک کنیم."
این هيات افزود: این دانش همچنین توضیح میدهد که چرا لايه حفاظتی اوزون در اطراف کره‌زمین از طریق واکنش‌های شیمیایی بر روی سطوح بلورهای ریز یخ در لایه استراتوسفر جو آسیب می‌بیند.
دستاورد ارتل این بود که روشی تجربی؛ گام به گام و دقیق برای ساختن تصویری کامل از یک واکنش شیمیایی بر روی یک سطح جامد را به وجود آورد.
به گقته هیات داوران ارئل بنیادهای روش‌شتاختی یک حوزه کامل پژوهشی را پایه‌گذاری کرد.
ارتل که در 10 اکتبر 1936 در شهر باد کانستات در آلمان به دنیا آمد در طول دوران کاری‌اش افتخارات و جوایز متعددی دریافت کرد و عضو چندین آکادمی علمی یود.
ارتل در این باره گفت: "وقتی از استکهلم به من خبر دادند، اول زبانم بند آمده بود. احساس غرور می‌کنم."
او گفت این افتخار هدیه روز تولدی است که تنها یک بار در عمر به انسان اهدا میشود.
ارتل دومین آلمانی است که امسال برنده جایزه نوبل میشود.
سه شنبه این هفته پیتر گوئنبرگ آلمانی به همراه آلبر فرت از فرانسه برای کشفی که منتهی به میتیاتوری‌شدن دیسک‌های سخت شد، جایزه نوبل گرفته بود.
برندگان جایزه نوبل در هر رده یک مدال طلا، یک دیپلم و 100 میلیون کرون سوئد (حدود يك‌ونيم دلار) دريافت می‌کنند.
منبع :
http://www.knowclub.com/paper
http://chemtown.blogfa.com
http://www.academist.i
/الف
آغاز كیمیاگری اسلامی با اسامی مردانی همراه است كه احتمالا خود كیمیاگر نبوده‌اند، اما با گذشت زمان و فرارسیدن قرن دهم میلادی ، كیمیاگران شهیری از میان آنان برخاستند كه علاوه بر تفكراتشان ، نوشتارهای كاملا جدید و نوینی خلق كردند.
امام جعفر صادق علیه السلام (۱۴۸ ـ ۸۲ هـ . ق. / ۷۷۰ ـ ۷۰۵ م.)
محضر پر فیض حضرت امام صادق (ع) ، مجمع جویندگان علوم بود. با دانش پژوهی كه به محفل آن حضرت راه مییافت از خرمن لایزال دانش او بهره مند میشد. در علم كیمیا ایشان نخستین كسی بودند كه عقیده به عناصر چهارگانه (عناصر اربعه) آب ، آتش ، خاك و باد را متزلزل كردند. از فرموده‌های ایشان است كه : «من تعجب میكنم مردی چون ارسطو چگونه متوجه نشده بود كه خاك یك عنصر نیست. بلكه عنصرهای متعددی در آن وجود دارد.» ایشان هزار سال پیش از پرسینلی ، لاووازیه و … دریافته بود كه در آب چیزی هست كه میسوزد (كه امروزه آن را هیدروژن مینامند).
از امام صادق (ع) ، رساله‌ای در علم كیمیا تحت عنوان «رسالة فی علم الصناعة و الحجر المكرم» باقیمانده كه دكتر «روسكا» آن را به زبان آلمانی ترجمه و در سال ۱۹۲۴ آن را تحت عنوان «جعفر صادق امام شیعیان ، كیمیاگر عربی» در «هایدبرگ» به چاپ رسانده است. به عنوان مثال و برای آشنایی با نظرات حضرت صادق (ع) در شیمی ، خلاصه‌ای از بررسی دكتر «محمد یحیی هاشمی» را در ذیل درج میكنیم:
از شرحی كه امام صادق (ع) برای اكسید میدهد، چنین معلوم میشود كه اكسید جسمی بوده كه از آن برای رفع ناخالصی در فلزات استفاده شده است. ایشان تهیه اكسید اصغر (اكسید زرد) را از خود و آهن و خاكستر به كمك حرارت و با وسایل آزمایشگاهی آن دوره ، مفصلا شرح داده و نتیجه عمل را كه جسمی زرد رنگ است، اكسید زرد نام نهاده‌اند. این شرح كاملا با فروسیانید پتاسیم كه جسمی است زرد رنگ به فرمول Fe(CN)۶] K۴] منطبق است و … . نتیجه عمل بعد از طی مراحلی ایجاد و تهیه طلای خالص است. امروزه نیز از همین خاصیت سیانور مضاعف طلا و پتاس برای آبكاری با طلا استفاده میشود.
جابر بن حیان (۲۰۰ ـ ۱۰۷ هـ . ق / ۸۱۵ ـ ۷۲۵ میلادی)
جابربین حیان معروف به صوفی یا كوفی ، كیمیاگر ایرانی بوده و در قرن نهم میلادی میزیسته و بنا به نظریه اكثریت قریب به اتفاق كیمیاگران اسلامی ، وی سرآمد كیمیاگران اسلامی قلمداد میشود. شهرت جابر نه تنها به جهان اسلام محدود نمیشود و غربیها او را تحت عنوان «گبر» میشناسند.ابن خلدون درباره جابر گفته است:
جابربن حیان پیشوای تدوین كنندگان فن كیمیاگری است.
جابربن حیان ، كتابی مشتمل بر هزار برگ و متضمن ۵۰۰ رساله ، تالیف كرده است. «برتلو» شیمیدان فرانسوی كه به «پدر شیمی سنتز» مشهور است، سخت تحت تاثیر جابر واقع شده و میگوید: «جابر در علم شیمی همان مقام و پایه را داشت كه ارسطو در منطق .» جورج سارتون میگوید: «جابر را باید بزرگترین دانشمند در صحنه علوم در قرون وسطی دانست.» اریك جان هولیمارد ، خاورشناس انگلیسی كه تخصص وافری در پژوهشهای تاریخی درباره جابر دارد، چنین مینویسد:
جابر شاگرد و دوست امام صادق (ع) بود و امام را شخصی والا و مهربان یافت؛ بطوری كه نمیتوانست از او جدا ولی بی نیاز بماند. جابر میكوشید تا با راهنمایی استادش ، علم شیمی را از بند افسانه‌های كهن مكاتب اسكندریه برهاند و در این كار تا اندازه‌ای به هدف خود رسید. برخی از كتابهایی كه جابر در زمینه شیمی نوشته عبارتند از : الزیبق ، كتاب نارالحجر ، خواص اكسیرالذهب ، الخواص ، الریاض و … .
وی به آزمایش بسیار علاقمند بود. از این رو ، می توان گفت نخستین دانشمند اسلامی است كه علم شیمی را بر پایه آزمایش بنا نهاد. جابر نخستین كسی است كه اسید سولفوریك یا گوگرد را از تكلیس زاج سبز و حل گازهای حاصل در آب بدست آورد و آن را زینت الزاح نامید. جابر اسید نیتریك یا جوهر شوره را نیز نخستین بار از تقطیر آمیزه‌ای از زاج سبز ، نیترات پتاسیم و زاج سفید بدست آورد.
رازی ، ابوبكر محمد بن زكریا (۳۱۳ ـ ۲۵۱ هـ . ق / ۹۲۳ ـ ۸۶۵ م.)
زكریای رازی به عنوان یكی از بزرگترین حكیمان مسلمان شناخته شده و غربیها او را به نام «رازس» میشناسند. رازی در علم كیمیا ، روش علمی محض را انتخاب كرده و بر خلاف روشهای تمثیلی و متافیزیك ، به روشهای علمی ارزش زیادی قائل شده. رازی موسس علم شیمی جدید و نخستین كسی است كه «زیست شیمی» را پایه‌گذاری نموده است. دكتر «روسكا» شیمیدان آلمانی گفته است: «رازی برای اولین بار مكتب جدیدی در علم كیمیا بوجود آورده است كه آن را مكتب علم شیمی تجربی و علمی می توان نامید.
مطلبی كه قابل انكار نیست اینست كه زكریای رازی پدر علم شیمی بوده است.» كتابهای او در زمینه كیمیا در واقع اولین كتابهای شیمی است. مهمترین اثر رازی در زمینه كیمیا كتاب «سرالاسرار» است. ظاهرا رازی ۲۴ كتاب یا رساله در علم كیمیا نوشته كه متاسفانه فقط معدودی از آنها بدست آمده و در كتابخانه‌های مشهور دنیا نگهداری میشود. وی نخستین بار از تقطیر شراب در قرع و انبیق ماده‌ای بدست آورد كه آن را الكحل نامید كه بعدها به هر نوع ماده پودری شكل حتی به جوهر هم داده شد، از این رو آن جوهر را جوهر شراب نیز نامیدند. گفته میشود كه رازی كربنات آمونیوم را از نشادر و همچنین كربنات سدیم را تهیه كرده است.
ابن سینا ، حسین (۴۲۸ ـ ۳۷۰ هـ . ق / ۱۰۳۶ ـ ۹۸۰ م.)
ابن سینا ملقب به شیخ الرئیس ، بزرگترین فیلسوف و دانشمند اسلامی و چهره‌ای بسیار موثر در میدان علوم و فنون است. غربیها وی را به نام «اوسینیا» میشناسند. ابن سینا ، رنجی برای كیمیاگری و ساختن طلا نكشید؛ زیرا او به استحاله باور نداشت و صریحا تبدیل فلزات به یكدیگر را ناممكن و غیر عملی میدانست.
ابو علی سینا از ادویه منفرد ، ۷۸۵ قلم دارو را به ترتیب حروف ابجد نام برده و به ذكر ماهیت آنها پرداخته و خواص تاثیر آن داروها را شرح داد. وی ضمن توصیف این مواد ، آگاهیهای جالبی در زمینه «شیمی كانی» به خوانندگان میدهد و میگوید از تركیب گوگرد و جیوه می توان شنگرف تهیه كرد. وی نخستین كسی است كه خواص شیمیایی الكل و اسید سولفوریك را از نظر دارویی شرح داد.
بیرونی ، ابوریحان محمد (۴۴۲ ـ ۳۶۲ هـ . ق / ۱۰۵۰ ـ ۹۷۲ م.)
كانی شناس و دارو شناس جهان اسلام و یكی از بزرگترین دانشمندان اسلام است كه با ریاضیات ، نجوم ، فیزیك ، كانی شناسی ، دارو سازی و اغلب زبانهای زنده زمان خود آشنایی داشته است. یكی از آثار مهم بیرونی در شیمی كتاب الجواهر وی است كه در بخشی از آن ، نتایج تجربی مربوطه به تعیین جرم حجمی امروزی آنها تفاوت خیلی كم دارد و یكی از كاربردهای مهم وی به شمار میرود كه در علوم تجربی ، انقلابی بزرگ به وجود آورد. برای تعیین جرم اجسام ، ترازویی ابداع كرد.
بیرونی همچنین در كتاب الجماهیر (در شناسایی جوهرها) به معرفی مواد كانی به ویژه جواهرات گوناگون پرداخت. بیرونی ، چگالی سنج را برای تعیین جرم حجمی كانیها به ویژه جوهرها و فلزها نوآوری كرد كه در آزمایشگاه امروزی كاربرد دارد.
آلفردبرناردنوبل
آلفردبرناردنوبل در بيست ويكم اكتبر سال 1833 در شهراستكهلم سوئدچشم به جهان گشود .در 8 سالگي به همراه خانواده اش عازم روسيه شد . نشانه هاي علاقه به علوم و به ويژه شيمي درهمان نخستين سالهاي كودكي در وي پديدار شد.آموخته هايش را به شكل خودآموز فراگرفت و هيچ گاه تحصيلات دانشگاهي را از سرنگذراند . در سال 1863 به سوئد بازگشت و دركارگاه پدر در هلنبورگ به عنوان شيميدان مشغول به كار شد . او در توليد صنعت مواد منفجره نيتروگليسيرين موفقيت بسياري بدست آورد . در1864 انفجاري منجر به ويراني كارخانه و مرگ چند نفر از جمله برادر جوانترش شد ، پس از آن كه كارخانه هايي در آلمان و نروژ ساخته شدند نوبل در1867 اختراع نوعي از نيترو گليسيرين به نام ديناميت را به ثبت رسانيد . در ديناميت او نيتروگليسيرين جذب خاك دياتومه جامد بي اثري شده بود از اين رو كاركردن با آن ايمن تر بود . اين اختراع به سرعت كار ساخت و ساز ها را در بسياري از كشورها بهبودبخشيد.نوبل در سال 1875 ژلاتين منفجرشونده قويتري را ارائه داد كه در آن نيتروگليسيرين با نيتروسلولز ژلاتيني شده بود . اختراع وي طرحهاي بزرگ راه سازي مانند كانال كورينث و تونل گوتارد را امكان پذيرساخت . درسال1887 بالبيست ماده منفجره بي‌دود را براي امورنظامي معرفي كرد ، آلفرد نوبل مردي تنها غالباً بيمار فروتن كمرو و دوستدار انسان ها بود . او در دهم دسامبر سال 1896 پيش از تحقق ايده هايش درمنزل شخصي اش واقع در سن رمو ايتاليا چشم از جهان فرو بست .قسمتي از وصيتنامه نوبلتمام دارايي ام طبق آنچه درپي مي آيد تقسيم شود . اين سرمايه به شكل اوراق بهادار معتبر توسط كارگزارانم از طريق تأسيس يك صندوق به عنوان جايزه سالانه به كساني اعطا شود كه طي سال گذشته خدمت بزرگي به جامعه انساني انجام داده باشد.جايزه مزبور به پنج قسمت مساوي تقسيم شود و هر يك از آنها به يكي از موارد زير اختصاص داده شود: 1سهم براي كسي كه مهمترين اختراع يا اكتشاف در زمينه علوم فيزيك انجام داده است . يك پنجم براي كسي كه مهمترين يا مفيدترين اكتشاف رادرزمينه علم شيمي انجام داده ، يك سهم براي كسي كه مهمترين كشف دررشته فيزيولوژي يا پزشكي انجام داده باشد ، يك پنجم براي كسي كه برجسته ترين اثر ادبي را خلق كند ، ويك سهم باقيمانده به كسي تعلق گيرد كه بيشترين يا بهترين اقدام را براي ايجاد صلح و برادري و فروكاستن آتش دشمني بين ملت ها و برقراري دوستي انجام دهد.مشخصات جوايزجايزه نوبل شامل مدال افتخار-ديپلم شخصي و مبالغي وجه نقد است .
طبق بند چهارم اساسنامه بنيادنوبل بيش از سه نفر نمي توانند درجايزه سهيم باشند . جايزه تنها به كساني كه درقيدحيات هستند تعلق مي گيرد ، مگرآنكه نامزدي شخص وفات يافته پيش از مرگش اعلام شده باشد ، مراسم در سالن كنسرت استهكلم برگزار مي شود و اعليحضرت پادشاه سوئد شخصاً ديپلم-مدال وسند تأييدكننده مبلغ جايزه را به دست برندگان مي دهد.ديپلم افتخار فيزيك-شيمي توسط آكادمي سلطنتي علوم سوئدوديپلم فيزيولوژي يا پزشكي توسط انسيتوي كارولينا تهيه مي شود ، صحافي ديپلمها بر عهده صحافي hassler و falth است0جلدها از چرم بسيارمرغوب بز است0ديپلم فيزيك داراي جلد آبي رنگ و ديپلم شيمي و فيزيولوژي يا پزشكي داراي جلد قرمز است ، به علاوه خوشنويسان آرمي كه از تركيب حروف اول اسم شخص تشكيل مي شود را برروي هر يك از ديپلمهاي اختصاصي برندگان حكاكي مي كنند ، ديپلمها درون جعبه اي از جنس مقوا كه به منظورحفظ ديپلمها طراحي شده قرار مي گيرند ، ابعاد ديپلم نيز 23در35 سانتي متر است.طبق اساسنامه بنياد نوبل كه با حضور پادشاه وقت سوئد در تاريخ 29 ژوئن1900 تنظيم شده است هيأت اهدا جوايز موظف به تقديم حواله مبلغ جايزه-ديپلم-مدال و تقديرنامه اختصاصي به برندگان مي باشد مدال نوبل فيزيك – شيمي -فيزيولوژي يا پزشكي وادبيات توسط مجسمه ساز و كليشه ساز مشهور سوئدي -اريك ليندبرگ-و مدال نوبل صلح توسط مجسمه ساز نروژي گوستاو ويگلند طراحي شده است ، در يك طرف مدال سوئدي تصويري از نوبل و طرف ديگر آن سالروز تولد و مرگ نوبل با حروف لاتين نگاشته شده است ، اين مدال تا سال 1980 به وزن 200 گرم قطر66ميلي متر واز طلاي18عيار تهيه مي شداز آن زمان تا كنون مدال از تركيبي از طلاي 18عيار و 24 عيار تهيه مي شود ، مبلغ جايزه در سال1900-150800كرون سوئيس بود كه در سال 1923 به كمترين حدخود يعني 115000 كرون سقوط كرد ، اما در سالهاي اخير اين مبلغ به طور قابل توجهي افزايش پيداكرده است1ميليون كرون در سال 1981 ، 2ميليون درسال 1986 ، 3 ميليون كرون در سال 1989 ، 4 ميليون كرون در سال 1990 ، 6 ميليون كرون در سال 2000 و از 2001 ده مليون كرون درهررشته به برندگان اهدا مي شود ."
ماری کوری
شکفتن استعداد
روزی در یکی از جلسات سخنرانی یکی از اساتید بزرگ ریاضیات ، دختری جوان ، سخنان استاد را یادداشت می کرد. استاد در ضمن بیاناتش گفت: “من از دل ذره ، آفتاب بیرون می‌آورم.”
دختر جوان این سخن استاد را با مسرت پذیرفت و با خود چنین اندیشید: علم قدرتی دارد که حتی تصور آن برای ما لذت‌بخش است. دانشمندان بزرگ گفته‌اند که جهان ، همچون کتاب بزرگی است که در هر سطرش رازی نهفته دارد. مردم ، کلمات این کتاب را خوانده و متحیر می‌شوند، ولی دانشمندان با مطالعه آن ، پرده از راز طبیعت برمی‌دارند.
تاریخچه
دختر جوان ، اهل کشور لهستان بوده و ماری نام داشت. وی در شهر ورشو ، پایتخت لهستان در خانواده‌ای فقیر به دنیا آمد و در همان شهر ، تحصیلات دبیرستان خود را به اتمام رسانید. سپس با مشکلات اقتصادی زیادی در دانشگاه پاریس به تحصیل ادامه داد.وی اتاق کوچکی داشت و چون هزینه برق زیاد بود، شب‌ها به کتابخانه‌ای می‌رفت و تا دیر وقت در نور و گرمای کتابخانه به مطالعه می‌پرداخت.
پیوند علمی یا پیوندی ناگسستنی
ماری در سال چهارم دانشگاهش در پاریس با دانشمند جوانی به اسم “پیر کوری” آشنا شد. این آشنایی ، ریشه دار شد و این دو جوان شیفته علم را به هم پیوند داد. در سال ۱۸۹۵ این دو دانشمند ، پیوند زناشویی بستند و از آن پس ، ماری را ماری کوری نامیدند.
پایان نامه ماری کوری
ماری کوری برای اخذ گواهینامه پایان تحصیلاتش با راهنمایی همسرش بر روی عناصری که بعدها مواد رادیو اکتیو نام گرفتند، به تحقیق پرداخت. وی پایان نامه خود را با آزمایش درباره یگانه عنصر رادیو اکتیو شناخته شده آن زمان ، آغاز کرد . او در تحقیقاتش به این نتیجه رسید که پرتوزایی در سنگ معدنی اورانیوم از خود اورانیوم بیشتر است. بنابراین ، وجود عناصر ناشناخته با شدت تشعشعی بالا را در سنگ اورانیوم حدس زد.
حدس ماری پس از انجام آزمایشاتی به تحقق پیوست و او اسم آن عنصر را “رادیوم” گذاشت. به زودی معلوم شد که می‌توان رادیوم را در صنعت و پزشکی بکار گرفت. گروهی از مهندسان آمریکایی می‌خواستند تکنیک به دست آوردن رادیوم را از دانشمندان جوان بخرند، اما آنها با چشم پوشی از مسایل مالی ، روش به دست آوردن رادیوم را منتشر کردند.
صعود ماری کوری به قله دانش
در سال ۱۹۰۳، فرهنگستان علوم سوید به پیر کوری ، جایزه نوبل داد. اندکی بعد وی استاد دانشگاه پاریس شد و ماری کوری نیز ریاست آزمایشگاه فیزیک را در دانشگاه پاریس عهده دار شد. این دو دانشمند دو دختر داشتند. البته زمان زیادی نگذشت که پیر کوری در تصادفی کشته شد و ماری کوری به سوگ همسرش نشست.
بعد این حادثه ناگوار به پیشنهاد هیأت دانشگاه در جای همسرش به تدریس پرداخت و تا آن زمان هیچ زنی چنین رتبه علمی نداشت. ماری هنگام تدریس در دانشگاه ، تحقیقات خود را درباره رادیوم تکمیل کرد و در سال ۱۹۱۱ دومین جایزه نوبل از طرف فرهنگستان علوم سوید به وی عطا شد.
قاتل نامریی ماری کوری که بود؟
ماری کوری در سال ۱۹۳۴ در پاریس در گذشت. مرگ وی برای پزشکان حیرت انگیز بود که چه مرضی او را از پای درآورده بود؟ ماری چندین سال با رادیوم کار کرده و در معرض تشعشعات آن قرار گرفته بود. پزشکان بر این عقیده بودند که قاتل نامریی وی رادیوم بوده است.
ارزش‌های اجتماعی و اخلاقی ماری کوری
زندگی این بانوی برجسته که دو جایزه نوبل گرفت، سرشار از امید و تلاش بود. وی ابتدای دوران جوانیش را با زندگی دشواری شروع کرد و در سایه سعی و تلاش به بزرگترین مقام علمی جهان رسید. هیچ گاه شهرت و مقام او را فریفته نکرد و با وجود مقام بلند علمی در خانه ، کدبانو و مادری مهربان بود. اینیشتین درباره او گفته است : “ماری کوری یکی از نام آورترین کسانی است که نام و آوازه او را نفریفت.”
دیمیتری اوانوویچ مندلیف
ديميتري اوانوويچ مندليف (Mandaliev) ، زير و رو کننده علم شيمي و فرزند يکي از مديران مدرسه محلي ، در ۷ فوريه ۱۸۳۴ در شهر توبولسک واقع در روسيه متولد شد.
● تولد مندليف
ديميتري اوانوويچ مندليف (Mandaliev) ، زير و رو کننده علم شيمي و فرزند يکي از مديران مدرسه محلي ، در ۷ فوريه ۱۸۳۴ در شهر توبولسک واقع در روسيه متولد شد.
● ورود به دنيي شيمي
وي در سال ۱۸۶۹ دکتر علوم و استاد شيمي دانشگاه شد و در همين سال ازدواج کرد. در ين هنگام ، فقط ۶۳ عنصر از نظر شيميدانها شناخته شده بود.
● قانون تناوبي
مندليف در ين فکر بود که خواص فيزيکي و شيمييي عناصر ، تابعي از جرم اتمي آنهاست. بدون قانون تناوبي نه پيش بيني خواص عناصر ناشناخته ميسر بود و نه به فقدان يا غيبت برخي از عناصر مي‌شد پي برد. کشف عناصر ، منوط به مشاهده و بررسي بود. بنابرين تنها ياري بخت ، مداومت و يا پيش داوري ، منجر به کشف عناصر جديد مي‌شد.
قانون تناوبي ، راه جديدي در ين زمينه گشود. منظور مندليف از ين جمله‌ها آن بود که در سير تاريخي شيمييي ، زمان حدس زدن وجود عناصر و پيشگويي خواص مهمشان فرا رسيده است. جدول تناوبي ، پيه ي بري ين کار شد. حتي ساخت ين جدول نشان مي‌داد که در چه جاهيي مکان خالي باقي مي‌ماند که بيد بعدا” اشغال شود.
● چينش عناصر در جدول تناوبي
با آگاهي از خواص عناصر موجود در جوار ين مکانهي خالي ، مي‌شد خواص مهم عناصر ناشناس را تخمين زد و چند مشخصه مقداري آنها (جرمهي اتمي، چگالي ، نقطه ذوب ، و نقطه جوش و مانند آنها) را به کمک نتيجه گيري‌هي منطقي و چند محاسبه رياضي ساده ، تعيين کرد. ين مطالب نياز به تبحر کافي در شيمي داشت. مندليف از ين تبحر برخوردار بود که با ترکيب آن ، با تلاش علمي و اعتقاد به قانون تناوبي توانست پيشگوهي درخشاني درباره وجود و خواص چندين عنصر جديد را اريه دهد. بنابرين مطابق با ين فکر ، جدولي درست کرد و ۶۳ عنصر شناخته شده را به ترتيب جرم اتميشان در جدول قرار داد.
تعداد عناصر در سطرهي جدول يکي نبود، مثلاٌ سطر پنجم ۳۲ عنصر داشت، در حالي‌که سطر ششم فقط شامل ۶ عنصر بود. ولي عناصري که خواص آنها شبيه هم بود، در ين جدول نزديک هم قرار داشتند و بدين علت مقداري از خانه‌هي خالي ، متعلق به عناصري است که تا آن زمان شاخته نشده بود. وي ين نتيجه را در سال ۱۸۶۹ به جامعه شيمي روسيه تقديم کرد.
● ميزان استقبال از جدول مندليف در آن زمان
جدول مندليف که پيش بيني وجود ۹۲ عنصر را مي‌نمود، جز “لوتر ميز” که يک سال بعد از مندليف ، جدولي مشابه با جدول مندليف انتشار داده بود، طرفداري نداشت.
● پيش‌بيني‌هي مندليف در جهان علم
پيش‌بيني‌هي عجيب مندليف ، زمان درازي به صورت مثلهي موجود در همه کتابهي شيمي در آمده بود و کمتر کتاب شيمي وجود دارد که در آن ، از اکاآلومينيوم و اکابور و اکاسيليسيم ياد نشده باشد که بعدها پس از کشف به نامهي گاليوم، سکانديوم و ژرمانيوم ناميده شدند. در ميان سه عنصري که مندليف پيش بيني کرده بود اکاسيليسيوم بعد از سيرين کشف شد(۱۸۸۷) و کشف آن بيش از کشف دو عنصر ديگر ، مرهون ياري بخت و تصادف مساعد بود.
● تييد پيش‌گويي‌هي مندليف
در واقع ، کشف گاليوم توسط “بوابودران” (۱۸۷۵) مستقيماٌ توسط روشهي طيف سنجي‌اش بود و جداکردن سکانديوم توسط “نيلسون” و “کلو” (۱۸۷۹) مربوط به بررسي دقيق خاکهي نادر بود که در آن زمان اوج گرفته بود. اندک اندک همه پيش‌گويي‌هي مندليف تحقق يافتند. آخرين تييد در مورد وزن مخصوص سکانديوم فلزي بود.
در سال ۱۹۳۷ ، “فيشر” شيميدان آلماني ، موق به تهيه سکانديوم با درجه خلوص ۹۸% شد. وزن مخصوص آن ، ۳ گرم بر سانتي‌متر مکعب بود. ين دقيقاٌ همان رقمي است که مندليف پيش‌بيني کرده بود. در پييز سال ۱۸۷۹ “انگلس” کتاب جامعي بدست آورد که نويسندگانش “روسکو” و “شورلمر” بودند. در آن کتاب ، بري نخستين بار به پيشگويي آلومينيوم توسط مندليف و کشفش تحت تاثير نام گاليوم اشاره شده بود.
در مقاله ي که بعدها انگلس در کتابي هم نقل کرده است، اشاره به مطلب آن کتاب شيمي شده است و نتيجه گرفته است که: « مندليف با به کار بردن ناخودآگاه قانون تبديل کميت به کيفيت هگل ، واقيعت علمي را تحقق بخشيد که از نظر تهور ، فقط قابل قياس با کار “لوريه” در محاسبه مدار سياره ناشناخته نپتون بوده است. »
● شهرت جهاني مندليف
علاوه بر آنچه گفته شد، با اکتشاف آرگون در سال ۱۸۹۴ و هليوم و ينکه جدول مندليف وجود نيون و کريپتون و گزنون را پيش‌بيني نمود، جدول مندليف شهرت عجيب و فوق‌العاده ي کسب نمود. در آن سالها بود که تمامي آکادمي‌هي کشورهي جهان (غير از مملکت خويش) او را به عضويت دعوت نمودند.
● مرگ مندليف
مندليف دو دوم فوريه ۱۹۰۷ در ۷۳ سالگي در گذشت. به طوري که مي‌دانيم، از هنگامي که جدول مندليف بوجود آمد، خانه‌هي خالي آن ، يکي پس از ديگري با کشف عناصر پر مي‌شد و آخرين خانه خالي جدول ، در سال ۱۹۳۸ با کشف آکتنيوم در پاريس پر شد.
رابرت بویل ( 1691 – 1627(
رابرت بویل که از چهره های ماندگار انگلیس است در کاخ لیزمور در ایلند به دنیا آمد او هفتمین پسرکنت اعظم کورک یکی از ثروتمند ترین مردان جهان بود کنت اعظم برای تربیت فرزندان و اینکه لوس و نازنازی نشوند آنها را به خانواده های فقیر سپرد تا پرورش یابند.رابرت بویل از 6 ماهگی تا 4 سالگی در یک خانواده روستایی ایلندی به سر برد او تا 8 سالگی زیر نظر معلم سر خانه تحصیل کرد سپس به مدت 3 سال در اتون انگلیس به در خود ادامه داد.
بویل در 20 سالگی به لندن رفت و عضو یک گروه دانشمندان تحربی شد.بویل اعتقاد راسخ داشت که آینده علم بر روش تجربی استوار است . شعار او که هیچ چیز به صرف گفته دیگران قابل قبول نیست. این فکر را که تمام پاسخها در کتابهای قدیمی وجود دارد نفی می کرد. گروه علمی که او عضو آن بود جلسه بحثهای غیر رسمی را در خانه هر یک از اعضا برگزار می کرد و بویل به آن نام کالج نامرئی داده بود.
در سال 1654 بویل به اکسفورد رفت تا به حامیان علوم تجربی نزدیکتر باشد او با کمک رابرت هوک باهوش یک تلمبه بادی پیشرفته را ساخت . این دو نفر ثابت کردند که صدا در خلا منتشر نمی شود آنها استدلال گالیله را که معتقد بود در صورت نبودن مقاومت هوا یک پر سبک و یک تکه سرب سنگین با سرعت برابر سقوط می کنند تایید کردند . بویل به سبب آنکه نمی خواست حیوانات را بیازارد قادر نبود که مطالعاتش را روی تنفس در خلا کاملا پیگیری کند و او یافته های خود را در کتاب تاثیر کشسانی هوا در سال 1660 منتشر کرد. این کتاب شامل قانون بویل است. بنابر قانون بویل حجم یک گاز با فشار موثر بر آن نسبت وارون دارد.
بزرگترین دستاوردهای بویل در رابطه با علم شیمی است. او عنصر را ماده ای تعریف کرد که نمی توان آن را با روشهای شیمیایی به مواد ساده تر تبدیل کرد و نمی توان آن را از ترکیب دو یا چند ماده ساده تر به دست آورد. کتاب او به نام شیمیدانان شکاک 1661 نشان دهنده آغاز شیمی جدید است.
بویل اصرار داشت که دوستان دانشمند وی نتایج تجربیات خود را با سرعت گزارش کنند تا دیگران نیز از اکتشافهای جدید مطلع شوند در سال 1663 وی کوششهای موفقی را برای صدور امتیاز انجمن سلطنتی به عنوان یک مجمع علمی رسمی که بر اساس الگوی کالج نامرئی ایجاد شده بود انجام داد. در سال 1668 به لندن بازگشت و یک آزمایشگاه شیمی را در خانه خود به وجود آورد او عنصر قابل اشتعال فسفر را کشف کرد و نخستین کبریت را ساخت.
رابرت بویل علاوه بر پژوهشهای غلمی زبانهای عبری یونانی و سریانی را آموخت تا مطالعات خود را روی متون مذهبی دنبال کند. مسئولیتهای گوناگونی از جمله ریاست شورای شهر اتون مقامی در کلیسای انگلیس و ریاست انجمن سلطنتی به او پیشنهاد شد ولی آنها را نپذیرفت. بویل هیچ گاه ازدواج نکرد. هنگامی که در لندن وقات یافت مجموعه کارهای علمی خود و دستگاهای را که ساخته بود به انجمن سلطنتی واگذار کرد. او همچنین هزینه سخنرانیهای سالانه حمایت از دین مسیح در برابر حمله بی دینان تامین می کرد
گرهارد ارتل
گرهارد ارتل دانشمند آلمانی چهارشنبه 10 اکتبر (18 مهر) در روز تولد 71 سالگی‌اش به عنوان برنده جایزه نوبل شیمی سال 2007 معرفی شد.
به گزارش خبرگزاری فرانسه کمیته نوبل ارتل را به خاطر نقش ارزشمندش در صنعت شیمی مدرن و کمک به پیکار برای ترمیم حفره اوزون سزاوار دریافت جایزه نوبل شیمی دانست.
این کمیته ارتل را که استاد بازنشسته موسسه فریتس هابر ، بخشی از انجمن ماکس پلانک، است به عنوان پیشگام در "شیمی سطحی، شاخه‌ای از شیمی که در دهه 1960 تکامل یافت و یک از اولین افرادی که توانایی تکنولوژی مدرن برای کاوش این حوزه جدید را دریافت" معرفی می‌کند.
هیات داوران نوبل در بیانیه‌شان گفتند: "این دانش برای صنعت مهم است و به ما کمک می‌کند تا فرآیندهای متنوعی مانند زنگ‌زدن آهن، نحوه کار پیل‌های سوختی و چگونگی کارکرد کاتالیزورها در ماشبن‌ها را درک کنیم."
این هيات افزود: این دانش همچنین توضیح میدهد که چرا لايه حفاظتی اوزون در اطراف کره‌زمین از طریق واکنش‌های شیمیایی بر روی سطوح بلورهای ریز یخ در لایه استراتوسفر جو آسیب می‌بیند.
دستاورد ارتل این بود که روشی تجربی؛ گام به گام و دقیق برای ساختن تصویری کامل از یک واکنش شیمیایی بر روی یک سطح جامد را به وجود آورد.
به گقته هیات داوران ارئل بنیادهای روش‌شتاختی یک حوزه کامل پژوهشی را پایه‌گذاری کرد.
ارتل که در 10 اکتبر 1936 در شهر باد کانستات در آلمان به دنیا آمد در طول دوران کاری‌اش افتخارات و جوایز متعددی دریافت کرد و عضو چندین آکادمی علمی یود.
ارتل در این باره گفت: "وقتی از استکهلم به من خبر دادند، اول زبانم بند آمده بود. احساس غرور می‌کنم."
او گفت این افتخار هدیه روز تولدی است که تنها یک بار در عمر به انسان اهدا میشود.
ارتل دومین آلمانی است که امسال برنده جایزه نوبل میشود.
سه شنبه این هفته پیتر گوئنبرگ آلمانی به همراه آلبر فرت از فرانسه برای کشفی که منتهی به میتیاتوری‌شدن دیسک‌های سخت شد، جایزه نوبل گرفته بود.
برندگان جایزه نوبل در هر رده یک مدال طلا، یک دیپلم و 100 میلیون کرون سوئد (حدود يك‌ونيم دلار) دريافت می‌کنند.
منبع :
http://www.knowclub.com/paper
http://chemtown.blogfa.com
http://www.academist.i
/الف
