دستاوردهای دعا و نیایش

دعا، موجب زدودن زنگار از دل و ایستادگی در برابر انحرافات
یاد خدا، غفلت را از دل می‏زداید و آدمی را از کج اندیشی‏ها و فساد دور می‏سازد. دعا ذکر خداست و همواره یاد او را در دل زنده نگه می‏دارد. زیان‏کارترین افراد، محرومان از دعای خداوندند. بیرون رفتن نام ویاد خدا از دل انسان، سرافکندگی و خجالت او را به دنبال خواهد داشت:
از سر کوی تو هر کو به ملالت برود
نرود کارش و آخر به خجالت برود
حافظ
دعا، گشودن زبان خواهش و تمنا با حضرت دوست است و در حقیقت گاهی سکوت، ناپسند و سبب غفلت است. با اینکه خدای سبحان به خواسته‏ها و ناخواسته‏های ما و از درون ما همواره آگاهی دارد، دعا و نجوا با پروردگار نفس آدمی را شایسته و آماده دریافت فیض و حکمت حضرت حق می‏کند، چنان که در روایتی از امام محمدباقر علیه‏السلام آمده است:
هیچ چیز در نزد خدا با فضیلت‏تر از این نیست که از وی درخواست شود و هیچ کس مبغوض‏تر از آن نیست که تکبر ورزد و از عبادت سرباز زند و از خدا سؤال نکند.
آتش به جهانی زند ار سوخته جانی
بر دامن معبود زند دست دعا را
وحدت کرمانشاهی
پیام متن:
1. دعا، زداینده زنگار از دل؛
2. تأثیر دعا در کسب فیوضات الهی.
دعا، تقویت کننده نور ایمان در سراچه دل
دعا موجب تقویت و استمرار ایمان در دل است. خطر از دست دادن ایمان همواره در رویارویی با سختی‏ها، سرخوشی‏ها، نعمتهای فراوان و دیگر لحظه‏های حساس زندگی، برای انسان وجود دارد و تنها با دعا و ذکر خدا، می‏توان ایمان و اعتقاد سست و شکننده را ثابت و مطمئن ساخت و از ضعف و نابودی در امان داشت.
نبی مکرم اسلام صلی‏الله‏علیه‏و‏آله می‏فرماید: «دعا اسلحه مؤمن، ستون دین و نور آسمان‏ها و زمین است».
ناگفته نماند که شناخت خداوند و ایمان به او، زیربنای تمام عقاید و امور عبادی یک مسلمان است و با شناخت بیشتر انسان از خداوند، توجه و خلوص عبادتش فزونی می‏یابد که شناخت حقیقی خداوند در اجابت دعا هم مؤثر است.
پیام متن:
دعا و تقویت ایمان در دل.
دعا سبب دمیدن روح رستگاری و اخلاص در انسان
اخلاص، یعنی کار را برای خدا انجام دادن. همه کارها را در زندگی می‏توان با نیت تقرب به خدا انجام داد، در حالی که بسیاری از بندگان حتی عبادی‏ترین کارها مثل نماز را برای خدا انجام نمی‏دهند. دعا، روح اخلاص را در انسان می‏دمد و موجب رستگاری او می‏شود.
حضرت علی علیه‏السلام هم از دعا به عنوان کلید رستگاری یاد می‏کند و می‏فرماید: «دعا، کلید پیروزی و گنجینه رستگاری است».
پذیرش یا رد هر عمل، به اخلاص نیت در انجام آن بستگی دارد. خلوص نیت در هر کاری معیار ارزشمندی آن است و چنین عملی به یقین در پیشگاه الهی پذیرفته می‏شود، ولی عمل غیرخالص به طور حتم تلاشی بی‏فایده است. با این حال، دعا از ابزار مهم پیدایش و تقویت اخلاص در روح آدمی است. خداوند سبحان در سوره اعراف آیه 29 می‏فرماید: «خدا را از روی اخلاص بخوانید و دین‏تان را برای او خالص گردانید».
پیام متن:
نعمت پاکی و رستگاری در سایه سار اخلاص.
انس و عشق به خداوند، ره‏آورد دیگر دعا
در مسیر خودسازی و رشد فضیلت‏های اخلاقی که در سایه‏سار دعا به دست می‏آید، عشق و محبت به یگانه هستی نیز معنا می‏یابد؛ عشق به وجود مجرد و جهش به سوی کمال مطلوب خدایی که مظهر تمام زیبایی‏ها و خوبی‏هاست. انس با دعا و سخن با پروردگار هستی، وجود آدمی را به شور می‏اندازد و لذت شادابی و آرامش پس از راز و نیاز با او، ارمغانی دل‏نشین برای بنده خسته دل است.
فریاد رس ناله درویش تویی
آرام‏بخش این دل ریش تویی
طوفان فزاینده مرا غرق نمود
یادآور راه کشتی خویش تویی
امام خمینی رحمه‏الله
پیام متن:
عشق و الفت به ذات حضرت حق، جایگاه امنی است که همواره انسان در فراز و فرودهای زندگی‏اش آن را جست‏وجو می‏کند.
دعا، تجلی فقر آدمی
یکی از اسرار ذکر نیازها در دعا این است که هستی آدمی در برابر معبود، با خواهش و تواضع و احساس ناچیزی همراه می‏شود. فرد دعا کننده با درخواست بخشش گناهان، براساس عدل خداوندی خود را شایسته نجات نمی‏بیند، بلکه با امید به رحم و عنایت پروردگار بیچارگی خویش را عرضه می‏دارد. انسان هنگام دعا به ضعف و نیازمندی خود پی می‏برد و در نتیجه خودخواهی را از خویش دور می‏کند و به یگانه عالم نزدیک‏تر می‏شود.
کریما به رزق تو پرورده‏ایم
به انعام و لطف تو خو کرده‏ایم
گدا چون کرم بیند و لطف و ناز
نگردد ز دنبال بخشنده باز
سعدی
پیام متن:
احساس فقر در برابر خداوند، به برکت دعا.
تأثیر دعا در تغییر سرنوشت
از آثار اعتقادی دعا، تغییر سرنوشت است. از جمله این که عاقبت ناخوشایند را به نیک فرجامی تبدیل می‏سازد. حضرت امام جعفر صادق علیه‏السلام می‏فرماید: «دعا، قضایی را که از آسمان نازل گردیده و به سختی استوار گشته است، باز می‏گرداند». همچنین از امام سجاد علیه‏السلام نقل است: «همانا دعا و بلا تا روز قیامت با هم رفاقت کنند و همانا دعا بلایی را که به سختی استوار شده است، برگرداند».
در دعایی، از امام سجاد علیه‏السلام چنین رسیده است که:
پروردگارا! عمر را طولانی گردان و رزق مرا وسیع کن و جسم مرا سالم بفرما و به آرزویم برسان و اگر از اشقیا هستم، مرا [از زمره آنان خارج فرما] و نام مرا در زمره سعادتمندان بنویس، به راستی که تو در کتاب نازل شده بر پیامبرت که فرموده‏ای: خداوند آنچه را که بخواهد، محو می‏کند و «ام الکتاب» نزد اوست.
پیام متن:
تأثیر دعا در تغییر سرنوشت.
آرامش روان در سایه سار نیایش
دعا و مناجات به انسان می‏آموزد که او در عالم هستی تنها نیست و پروردگاری هست که صدایش را می‏شنود، او را می‏بیند و از درونش آگاه است. با این احساس، او بر تنهایی تلخ و عمیق خود فایق می‏آید و خویش را در اتصال با خالقی بی‏همتا می‏یابد.
دعا و نیایش، آهنگ زندگی را منظم‏تر و تار و پود وجود آدمی را به اعتدال هدایت می‏کند. به گفته یکی از اندیشمندان غربی، ویلیام جیمز:
آشنایی به رموز زندگی یک چیز است و زندگی داشتن و آن را در ضربان قلب خود احساس کردن، چیز دیگری است.
دعا، برای رسیدن به مقصود و روشن‏تر شدن بارقه‏های امید در فرد نیایش‏گر راه‏گشاست و او را به آینده‏ای برتر و مطمئن امیدوار می‏کند. چنانچه فرد این باور را در زندگی خود داشته باشد که خداوند همواره از حال او آگاه است و لحظه‏ای او را فراموش نمی‏کند و اگر گاهی خداوند مصلحت را در اجابت نشدن و یا تأخیر اجابت دعایش می‏بیند. آرامش و توکل خود را از دست نمی‏دهد.
پیام متن:
امید و آرامش، دو اثر با شکوه دعا.
دعا و پیوند با مردم
دعا و مناجات، در ایجاد پیوند روحی با مردم و احساس همدلی با آنان راهی پسندیده و آسان است، زیرا در نظام تربیتی و اخلاقی اسلام، ما موظفیم ابتدا برای دیگران و پس از آنان برای خود دست به دعا برداریم. با تأمل در بیشتر دعاها، در می‏یابیم که بسیاری از آنها به لفظ جمع به کار رفته‏اند که هدف از آن، در واقع سفارش این حرف است که دیگران را نیز در همه حال به یاد داشته باشید و آنها را هم در ثمره‏های نیک دعاهای‏تان شریک سازید. از امام کاظم علیه‏السلام نقل است:
دعا کننده‏ای که در پشت سر برادر دینی غایبش دعا کند، از آسمان ندا داده می‏شود که به ازای هر یک واحد [ثمره برای او]، صدهزار مرتبه برای تو باد.
امام باقر علیه‏السلام در این باره فرموده است: «بر تو باد دعا کردن برای برادرانت».
پیام متن:
خیرخواهی برای دیگران، نتیجه ذاتی دعا.
نیایش از منظر دیگران
دکتر الکسیس کارل، فیزیولوژیست و جراح و متفکر فرانسوی، افزون بر تخصص و مهارت در رشته علمی خویش، دارای نظریه‏ها و افکار اجتماعی مهمی نیز بوده است. او صاحب مکتب و نظریه اجتماعی «بیوکراسی» بود. یکی از آثار تألیفی ارزشمند وی نیایش است که به چکیده‏ای از این نوشتار اشاره می‏کنم:
نیایش بر روح و جسم ما تأثیر می‏گذارد. این تأثیر به کیفیت، شدت و تواتر نیایش بستگی دارد. نیایش هنگامی که مداوم و پرشور و حرارت است، تأثیرش آشکارتر است.
وی در جایی دیگر می‏گوید:
نیایش، ویژگی‏های خویش را با نشانه‏های بسیار مشخص و منحصر به فردی نشان می‏دهد: صفای نگاه، متانت رفتار، انبساط و شادی، چهره پرنشاط، استعداد هدایت و نیز استقبال از حوادث. چنین به نظر می‏رسد که نیایش، انسان‏ها را آن‏چنان رشد می‏دهد که جامه‏ای که وراثت و محیط بر قامت‏شان دوخته است، برایشان کوتاه شود. ملاقات با پروردگار، آنها را از صلح و آرامش درون لبریز می‏سازد، به گونه‏ای که شعشعه پرتو این صلح در چهره‏شان نمودار است و آن را هر جا که روند، با خود می‏برند.
پیام متن:
در پرتو ایمان و توجه به خداوند، صبر و پایداری بالا می‏رود و با امید و اطمینان قلبی، تحمل مشکلات آسان می‏شود.
دعا، ترنم آرامش‏بخش جان
دعا ترنم جان‏سوز و دل‏نشینی است که همراه با معرفت خدای یکتاست. نیایش و دعا پرواز روح است به سوی خدا، پرستش عاشقانه‏ای است مبداء هستی و کمال را.
در آن نفس که بمیرم در آرزوی تو باشم
بدان امید دهم جان که خاک کوی تو باشم
سعدی
هنگامی که در کشاکش و غوغای زندگی، در پسِ کوچه‏های تنگ و تاریک آن بی‏تاب و بی‏قرار می‏شوی، آن گاه که گرد و غبار تیرگی و گناه بر جسم و جانت می‏نشیند و سرگردانی‏ها و گرفتاری‏ها روح و درونت را نگران و پژمرده می‏سازد، این احساس نیاز در تو زنده می‏شود که زلال نشاط و امید را در کوچه‏های دلت جاری سازی و زمزمه وصل را بسرایی و با راز و نیاز و نیایش، تیرگی و افسردگی را به روشنی و یقین مبدل سازی و این، حقیقت آرامش است که از دعا می‏طراود. آری، نگرانی‏هایمان را در قالب دعاهای ناب و خالصانه، با خدای بی‏همتا در میان می‏گذاریم و فقط با اتکال به آن سرچشمه بی‏پایان الهی آرام می‏گیریم.
ما شبی دست برآریم و دعایی بکنیم
درد هجران تو را چاره ز جایی بکنیم
دل بیمار شد از دست، رفیقان مددی
تا طبیبی به سر آریم و دوایی بکنیم
حافظ

منبع: ماهنامه طوبی الف