نويسنده: محمد تقي فعّالي
8) ميراث كريشنا مورتي
الف) كتاب‌ها
آنچه به عنوان ميراث كريشنا مورتي به يادگار مانده است، مطالب، سخنراني‌ها و گفتگوهاي اوست. جيدو كريشنا، همانند بسياري از انديشمندان پيشين و پسين روزگار خود مدعي است، كتاب تأليف و تدوين نمي‌نمود، يا دست كم، در برهه‌اي از زندگي خود از اين امر اجتناب ورزيد. اما با چاپ متن سخنراني‌هايش مخالفتي نداشت.او در طول 91 سال حيات خويش تنها به تأليف دو كتاب پرداخت. يكي به نام معبر (Path The) و ديگري موسوم به جستجو (The Search) كه در آنها حركت خطي و زمان بندي مطرح شده و سير آدمي از نقطه‌اي ثابت و معين به سوي هدفي مشخص دنبال مي‌گردد و به گونه‌اي آشكار مخالف با آموزه‌هاي كريشنا مورتي دوره‌هاي بعدي است. (1)
البته او بعدها در سخنراني‌هايش تصريح مي‌كند كه نگارش اين كتاب‌ها مربوط به سال‌هاي آغازين فعاليت او در انجمن تئوسوفيان مي‌باشد و تحت تأثير تعاليم آن مؤسسه، تنظيم و تدوين گرديده است.
همچنين در اين ميان بايد به مجموعه‌ي 3 جلدي (2) Commentaries on living كه مستخرج از دفتر يادداشت‌هاي كريشنا مورتي است، نيز توجه داشت.
اصل مطالب (اين 3 جلد) گفتگوهاي زنده‌اي بوده است بين سؤال كنندگان و كريشنا مورتي. بعدها كريشنا مورتي و موضوعات را خلاصه كرده؛ در حقيقت خودش روي اين 3 جلد كتاب كار كرده و گفتگوها را اصلاح كرده. (3)
همان طور كه گفته شد او در مدت عمر طولانيش به كشورهاي متعددي سفر كرده و در شهرهاي گوناگوني به ايراد سخن پرداخته است. متن اين سخنراني‌ها مكتوب گرديده و تقريباً بدون هيچ كم و كاستي به چاپ رسيده و در اختيار علاقمندان قرار دارد.
اين كتاب‌ها به زبان‌هاي مختلفي نيز برگردانده شده است از جمله زبان فارسي و هم اكنون بالغ بر بيست عنوان كتاب از سخنان جي، كريشنا مورتي به زبان فارسي موجود است.
فهرست برخي كتب وي كه اغلب حالت پرسش و پاسخ دارند و از تدوين و گردآوري چند سخنراني كريشنا با موضوعات همسان، به يك كتاب صورت نقل يافته‌اند، بدين شرح است:
1) سكون و حركت، كريشنا مورتي، محمدجعفر مصفا، نشر قطره، تهران، چاپ دوم، 1384.
عنوان اصلي: Tradition and Revolution
2) شرح زندگي، كريشنا مورتي، محمد جعفر مصفا، نشر قطره، تهران چاپ اول، 1384.
عنوان اصلي: Commentaries on Living (اين كتاب ترجمه‌ي جلد سوم عنوان ياد شده است.)
3) حضور در هستي، كريشنا مورتي، محمد جعفر مصفا، نشر قطره، تهران، چاپ ششم، 1384.
عنوان اصلي: Commentaries on Living
4) تعاليم كريشنا مورتي، كريشنا مورتي، محمد جعفر مصفا، نشر قطره، تهران، چاپ اول، 1384.
عنوان اصلي: On the Teaching
5) عشق و تنهايي، كريشنا مورتي، محمد جعفر مصفا، نشر قطره، تهران، چاپ دوم، 1384.
عنوان اصلي: On love and loneliness
6) شادماني خلاق، كريشنا مورتي، محمد جعفر مصفا، نشر صفي عليشاه، تهران، چاپ دوم، 1385.
عنوان اصلي: Commentaries on living (اين كتاب ترجمه‌ي بخش دوم عنوان يادشده است)
7) فراسوي خشونت، كريشنا مورتي، محمد جعفر مصفا، نشر قطره، تهران، چاپ دوم، 1382.
عنوان اصلي: Beyond Violence
8) نگاه در سكوت، كريشنا مورتي، محمد جعفر مصفا، نشر قطره، تهران، چاپ دوم، 1384.
عنوان اصلي: Talks and Dialogues
9) خشونت و خلاقيت، كريشنا مورتي، پيمان آزاد، نشر هيرمند، تهران، چاپ سوم، 1380.
اين كتاب تلفيقي از دو كتاب كريشنا مورتي به نام‌هاي «گفتگو با دانشجويان آمريکاي لاتين» و «حضور در هستي» است.
10) شبكه فكري، كريشنا مورتي، پيمان آزاد، نشرهيرمند، تهران، چاپ سوم، 1385.
11) نامه‌هاي كريشنا مورتي، كريشنا مورتي، پيمان آزاد، نشر البرز، تهران، چاپ اول، 1376.
عنوان اصلي: Letters to the Schools
12) تأمل در خويش، كريشنا مورتي، پيمان آزاد، نشرهيرمند، تهران، چاپ چهارم، 1384.
13) حقيقت و واقعيت، كريشنا مورتي، حبيب الله صيقلي، نشر ميترا، تهران، چاپ دوم، 1382.
عنوان اصلي: Truth and Actuality
14) مديتيشن، كريشنا مورتي، حبيب الله صيقلي، نشر ميترا، تهران، چاپ دوم، 1382.
عنوان اصلي: Meditation
15) براي جوانان، كريشنا مورتي، رضا ملك زاده، نشر ميترا، تهران، چاپ سوم، 1382.
عنوان اصلي: For the Young
16) آغاز و انجام، كريشنا مورتي، مجيد آصفي، نشر كلام شيدا، تهران، چاپ اول، 1384.
عنوان اصلي: Question
17) عرفان و خود شناسي، كريشنا مورتي، مجيد آصفي، نشر كلام شيدا، تهران، چاپ دوم، 1384.
عنوان اصلي: Exploration into Insight
18) پر پرواز، كريشنا مورتي، مرسده لساني، نشر بهنام، تهران، چاپ دوم، 1385.
چاپ اول اين كتاب به سال 1381 باز مي‌گردد و شامل گفتار «اليكون» اولين استاد كريشنا مورتي است.
19) خير و شر، كريشنا مورتي، مرسده لساني، نشر بهنام، تهران، چاپ دوم، 1385.
عنوان اصلي: Good and Evil
20) پرواز عقاب، كريشنا مورتي، قاسم كبيري، نشر مجيد، تهران، چاپ اول، 1384.
عنوان اصلي: The Fight of the Eagle
21) رهايي از دانستگي، كريشنا مورتي، مرسده لساني، نشر بهنام، تهران، چاپ دوم، 1384.
229 گفتگو با كريشنا مورتي، نسرين زاهد، نشر طلايه، تهران، چاپ اول، 1372.
عنوان اصلي: Talks and Dialogue With Krishnamurti
كاستي‌هاي آثار و ترجمه‌ها
به نظر مي‌رسد هم كتاب‌ها و آثار كريشنا مورتي و هم ترجمه‌هايي كه از آنها در دسترس است از پاره‌اي كمبودها و آسيب‌ها رنج مي‌برند كه مي‌توان به بعضي از آنها اشاره كرد.يك) كريشنا مورتي در طول سالياني كه مردم را براي آشنايي با آموزه‌هايش دعوت مي‌كرد، يعني قريب به 60 سال، در حال سفر و ايراد سخنراني بود. او اصولاً تعاليم و انديشه‌هاي خويش را از طريق سخنراني و برگزاري جلسات پرسش و پاسخ به مخاطبان عرضه مي‌داشت. وي علاقه‌اي به تأليف كتاب نداشت و به اين كار مبادرت نمي‌ورزيد و به جز مواردي اندك تمامي آثاري كه به نام او در دسترس است متن شفاهي نوارهاي صوتي مورتي است كه صورت كتابت به خود گرفته است. اين آثار به علت عدم حذف مطالب تكراري، سرشار از حشو و زوائد بوده و گاه در يك كتاب هم به مباحث تكراري فراواني برمي‌خوريم. به تعبير ديگر نه تنها در تمامي كتاب‌هاي تدوين يافته مشكل اطاله‌ي كلام و تكرار مكررات وجود دارد، بلكه مثلاً در يك كتاب پنج سخنراني آورده شده كه مي‌توانست با رعايت اختصار و حذف مكررات آن را به يك يا دو سخنراني تقليل داد. تكرارها و اطاله‌ي كلام به گونه‌اي است كه ملال آور است و خواننده را از مطالعه‌ي آثار ديگر كريشنا دل زده مي‌نمايد. جهت آشنايي با انديشه‌هاي كريشنا مورتي كافي است دو يا سه كتاب از او خوانده شود. گرچه همين تعداد هم خالي از تكرار نيست. مشكل زياده گويي، حشو و تكرار مكررات تا بدان حد و پايه است كه فرياد مترجم را هم درآورده است.
همان طور كه در مقدمه‌ي ترجمه‌ي ديگر از همين نويسنده - «نگاه در سكوت» - اشاره كرده‌ام، مطالب و موضوعات در آثار كريشنا مورتي تا حد ملالت آوري تكراري است. اين تكرارها به وسيله‌ي كريشنا مورتي اجتناب ناپذير بوده. يك روز سؤال كننده‌اي موضوع فرضاً «ترس» يا «عشق» يا «خشونت» را مطرح مي‌كند و مورد پرسش قرار مي‌دهد و كريشنا مورتي موضوع را توضيح مي‌دهد. فردا سؤال كنندگان ديگر همان موضوعات را مورد پرسش قرار مي‌دهند و باز كريشنا مورتي توضيح مي‌دهد. از آنجا كه توضيحات او از روي واقعيت است، نه از روي دانش، تئوري و نظريه توضيحات نمي‌توانند تفاوت زيادي با هم داشته باشند. علت تكرارها اين است و از بعد كار كريشنا مورتي قابل توجيه ولي تدوين كندگان مي‌توانسته‌اند مطلب را تكرار نكنند تا آثار نويسنده جذابيت بيشتري پيدا كند. (4)
البته توضيح مترجم تنها در صورتي درست است كه مربوط به پرسش و پاسخ باشد اما مشكل زماني آشكارتر مي‌شود كه پرسشي هم در كار نباشد. تكرارها اختصاصي به پاسخ‌ها ندارند بلكه در سخنراني‌هاي او هم تكرار مكررات كم نيست.
ناگفته نماند كه گزيده‌اي از سخنان كريشنا مورتي از تاريخ 1927 تا 1986 در قالب كتابي با عنوان تعاليم كريشنا مورتي تأليف شد كه خلاصه‌اي از انديشه‌هاي اوست. اما اين تلاش هم چنان مؤثر نيفتاد؛ زيرا در اين اثر هم به جز مسأله‌ي هميشگي تكرار، كاستي ديگري وجود دارد و ان اختصار بيش از حد موجب شده است گاه مطالب بسيار گنگ و مبهم بشود.
ذكر اين نكته هم مفيد است كه ايرادي كه مترجم به تدوين كنندگان وارد كرد، به خود او هم وارد است؛ زيرا اگر تدوين كنندگان مي‌بايست مطالب را تكرار نكنند، مترجمان هم مي‌توانستند مطالب تكراري را ترجمه نكنند.
دو) از ديگر مترجمان آثار كريشنا مورتي خانم مرسده لساني است كه به ضعف ديگري درباره‌ي آثار كريشنا مورتي اشاره مي‌كند.
طبعاً متني كه از روي سلسله سخنراني‌هاي مضبوط نوشته شده از لحاظ انشايي و ادبي نمي‌تواند شيوا و بدون نقص باشد. (5)
اين اشكال تا بدانجاست كه گاه خواننده از فهم درست مطالب در حد واژه‌ها باز مي‌ماند و كوشش مترجمين نيز براي انتقال مفهوم و برگردان درست متن تقريباً خالي از فايده است و برقراري ارتباط با متن چنان دشوار مي‌شود كه مترجمان در بخش مقدمه يا زيرنويس مجبور به ارائه‌ي توضيح درباره‌ي نقايص متن اصلي مي‌شوند.
در ميان حجم بالاي پرسش و پاسخ‌ها كه اغلب در سراسر سخنراني‌ها فضاي غالبي را به خود اختصاص مي‌دهد، مطالب اصلي در ميان مي‌ماند و گاه به سراغ مسأله‌ي ديگري مي‌رود و گاه سخنران از ارائه پاسخ با طرح سؤال‌هاي ديگر به نوعي طفره مي‌رود و در نهايت کمتر سخنراني و گفت و شنودي را مي‌توان در كتاب‌هاي ترجمه شده‌ي كريشنا مورتي سراغ گرفت كه در آنها، روال منطقي بحث حفظ شده و شيرازه‌ي سخن از هم جدا نشده باشد و در نهايت خواننده از پريشان خواني سردرگم شده و محتاج دوباره خواني مي‌شود و عجيب تر اينكه گاه مترجمين همين چندبارخواني را به مخاطبين توصيه مي‌كنند.
تجربه‌ي شخصي طولاني من در خوانندگان با نگرش اين مربي بزرگ، ثابت كرده كه براي پرهيز از خطا و تعصب بهتر است خوانندگان علاقمند و خودشناس، حداقل، دوبار كتاب را با دقت و سعه‌ي صدر مطالعه فرمايند. (6)
سه) ضعف ديگر، ترجمه‌ي دوباره و سه باره‌ي يك متن واحد توسط مترجمان گوناگون ايراني است كه هر بار با طرح جلدي نو و عنواني تازه، اما با مفاهيم و سخنراني‌هاي تكراري به بازار نشر ايران عرضه مي‌شود. در ميان چند نمونه‌اي كه مي‌توان مثال آورد، ترجمه نخستين اثر قلمي كريشنا مورتي است كه گويا آموزه‌هاي استادي به نام اليكون مي‌باشد كه به منظور آماده سازي وي براي تشرف به سبك تئوسوفيان توسط كريشنا مورتي درك و انجام شده و سپس به رشته‌ي تحرير درآمده است.
اين آموزه‌ها يك بار توسط مرسده لساني در سال 1381 ترجمه و به عنوان پر پرواز منتشر شد، همين مطالب مجدداً توسط مجيد آصفي در سال 1383 ترجمه و اولين بخش از كتاب را به عنوان در حضور استاد به خود اختصاص داد.
حال اگر اين گونه ترجمه‌هاي مكرر را به تكرار مكررات مطالب كه عادت سخنراني‌هاي كريشنا مورتي است اضافه كنيم جداً معجون ملال آوري شده به گونه‌اي كه خواننده گرفتار پريشان گويي‌ها، دوباره خواني‌ها و تكراري‌هايي خواهد شد كه او را به ستوه آورده اين امر موجب مي‌شود اقبال خوانندگان به آثار كريشنا مورتي كاسته شود گرچه بر ترجمه‌هاي آثار او افزوده مي‌شود اقبال خوانندگان به آثار كريشنا مورتي كاسته شود گرچه بر ترجمه‌هاي آثار او افزوده شود.
چهار) كاستي ديگر عدم توجه مترجمان نسبت به ارائه مقدمه‌اي مناسب و مستوفي درباره‌ي زندگي نامه، اساتيد، سفرها، ديدارها، سخنراني‌ها، آثار و ديگر ابعاد شخصيتي كريشنا مورتي است. حتي مترجمين اين زحمت را به خود نداده‌اند كه توضيحي گويا درباره كتاب ترجمه شده در آغاز كتاب ارائه دهند. اين فقدان آگاهي منجر به سردرگمي بيشتر خواننده و مخاطب شده و چهره‌ي مبهم و عاري از شفافيت از مورتي در اذهان خوانندگان ايجاد مي‌کند. در نتيجه با مخاطبان يا خوانندگاني مواجه مي‌شويم كه كمترين اطلاعي از زندگي شخصي، دوره‌هاي متفاوت يا متضاد زندگي حقيقي و حقوقي وي نداشته و ندارند و حتي نمي‌دانند اطلاق لقب و عنوان معلم جهاني به كريشنا مورتي كار و نقشه‌ي انجمن تئوسوفيان بوده، همان تشكيلاتي كه كريشنا در حدود 32 سالگي از آن ابراز انزجار نموده و جدا گرديد. اما باز شاهديم كه در پشت برخي جلدهاي خوش طرح و نقش ترجمه‌ي آثار مورتي يا در بخش پيش گفتار به جاي شناساندن دقيق و درست صاحب آن، همه‌ي گفتار تنها به ذكر يك عنوان پوچ مثل معلم جهاني و مسيح مجدد و... كه از سوي مورتي انكار صريح شده بودند، بر مي‌خوريم. آيا اين ترفندي براي جذب مخاطب و ناآگاه نگهداشتن خوانندگان نيست؟
فهرست بيوگرافي‌هاي مرجع (7)
Principat Biographies1) يك بيوگرافي درباره‌ي كريشنا مورتي، پوپول جايكار، ناشر: هارپرورو، سال 1986، لندن، (در مقدمه‌ي اين كتاب چنين آمده است: اين كتاب به سفارش شخص كريشنا مورتي به جايكار سفارش داده شده تا كتابي درباره زندگي وي نوشته آيد.)
Pupul jayakar. Krishnamurti: A Biography, San Francisco: Harper and Row. 1986. ( jayakar was commissioned by Krishnamurti himself to write a book on his life. see preface)
2) سال‌هاي آگاهي درباره‌ي كريشنا مورتي، نوشته‌ي مري لوتينز، ناشر: جان موري، سال 1975، لندن.
Mary Lutyens, Krishnamurti: The Years Of Awakening. London: John Murray. 1975 Shambhala reprint edition 1997:ISBN 1- 57062- 288-4 (covers 1895 to 1935)
3) سال‌هاي عمل، درباره‌ي كريشنا مورتي، نوشته‌ي مري لوتينز، ناشر: جان موري، سال 1983، لندن.
Mary Lutyens. Krishnamurti: The Years of Fulfilment. London: John Murray. 1983: ISBN o- 7195- 3979 -X. Farrar. Straus. GirouX Paperback: ISBN 0- 374- 18224-8. Avon Books 1991 reprint: ISBN 0- 380- 71112- 5 (covers 1935 to 1980). (Lutyens was also commissioned by him to write a complete authorised biography. see p201)
4) درِ باز، درباره‌ي كريشنا مورتي، نوشته‌ي مري لوتينز، ناشر: جان موري، سال 1988، لندن.
Nary Lutyens, The Open Door, London: John Murray. 1988. ISBN 0- 7195- 4534- X. (covers 1980 to 1986. the end of Krishnamurti s life)
5) زندگي و مرگ كريشنا مورتي، نوشته‌ي مري لوتينز، سال 1990، لندن.
Mary Lutyens The Life and Death of Krishnamurti, London: john Murray,1990 ISBN 0- 7195- 4749-0 Nesma Books India 1999: ISBN 81- 87075- 44-9. ISBN 0- 900506- 22-9. also published as Krishnamurti: His Life and Death, St Martins press 1991: ISBN 0-312- (An ab- ridgement of her trilogy on Krishnamurti"s life)
فهرست مجموعه آثار مريشنا مورتي (8)
1) هنر شنيدن، جلد اول، 1934- 1933.VI, The Art of listening 1991 .Krishnamurti Foundation of America ISBN 0- 8403- 6341- 9
2) عملكرد درست چيست؟ جلد دوم، 1935- 1934.
V2. What is the Right Action؟ Editor Edward Weston 1991. Krishnamurti publication of America ISBN 1-888004-32-0
3) آينه و ارتباط، جلد سوم، 1944- 1936.
v3,the mirror of relationship 1991, kendall/ hunt publishing company. ISBN 0-8403-6236-6
4) مشاهده گر، مشاهده شنونده است، جلد چهارم، 1945-1948.
V4, The Observer is the Observed, 1991 Kendall/ Hunt publishing ISBN 0-8403-62374
6) آگاهي انتخاب نشده، جلد پنجم، 1949- 1948.
V5, Choiceless Awarenes. Kendall/ Hunt publishing. ISBN 0- 8403- 6238-2
6) خاستگاه تعارض، جلد ششم، 1952- 1949.
V6, The Origin of Confilict, Kendally / Hunt publishing ISBN 0- 8403- 6262-5
7) سنت و خلاقيت، جلد هفتم، 1953- 1952.
V7, Tradition and Creativity 1991, Kendall/ Hunt Publishing ISBN 0- 8403-6257
8) در جستجوي چه هستي؟ 1955- 1953.
V8, What are you Seeking/ 1991. Kendall/ Hunt Publishing ISBN 0- 8403- 6266- 8
9) جواب در مسئله است، جلد نهم، 1956- 1955.
V9, The Answer is in the problem 1991. Kendall/ Hunt publishing ISBN 0- 8403- 6260-9
10) آرام به سوي خود، جلد دهم، 1957- 1956.
V10, A light to Yourself, 1991 Kendall/ Hunt Publishing, ISBN 0- 8403- 6268-4
11) بحران در هوشياري آگاهانه، جلد يازدهم، 1960-1958.
v11, crisis in consciousness,1991,kendall/hunt publishing, ISBN 0-8403-6272-2
12) اينجا انديشه گري نيست فقط انديشه، جلد دوازدهم، 1961.
V12, There is no Thinker, Only Thought, 1991, Kendall/ Hunt Publishing ISBN 0- 8403-6286-2
13) يك انقلاب رواني، جلد سيزدهم، 1963- 1962.
V13, A Paychological Revolution, 1992 Kendall/ Hunt Publishing. ISBN 0-8403- 6287-0
14) ذهن جديد، جلد چهاردهم، 1964- 1963.
V14, The New Mind, 1992 Kendall/ Hunt publishing ISBN 0- 8403- 6288-2
15) انتهاي زيستن، جلد پانزدهم، 1965- 1964.
V15, The Dighty of living, 1992 Krishnamurti foundation of America ISBN 0-8403- 6282- X
16) زيبايي مرگ، جلد شانزدهم، 1966- 1965.
V16, The Beauty of Death, 1992, Kendall/ Hunt Publishing ISBN 0-8403- 6307- 9
17) پرسش‌هاي ماندگار، جلد هفدهم، 1967- 1966.
V17, Perennial Questins, 1992, Kendall/ Hunt Publishing ISBN 0- 8403- 6314-1
پي‌نوشت:
1. كريشنا مورتي، سكون و حركت، ترجمه‌ي محمدجعفر مصفا، ص85.
2. اين كتاب توسط محمدجعفر مصفا با عنوان‌هاي «حضور در هستي» و «شرح زندگي» توسط نشر قطره به چاپ رسيده است.
3. كريشنا مورتي، شرح زندگي، ترجمه‌ي محمدجعفر مصفا، ص 5- 6.
4. كريشنا مورتي، حضور در هستي، ترجمه‌ي محمدجعفر مصفا (توضيح مترجم)، ص 4.
5. كريشنا مورتي، رهايي از دانستگي، ترجمه‌ي مرسده لساني (مقدمه مترجم) ص11.
6. همان، ص 11و 12.
7. برگرفته از سايت دايرةالمعارف ويكي پديا.
8. jiddu krishnamurti-wikipedia, The free encyclopedia.
فعّالي، محمّدتقي؛ (1388)؛ نگرشي بر آراء و انديشه‌هاي کريشنا مورتي، تهران: سازمان ملي جوانان، چاپ اول.
.jpg "چگونه ماهی تازه را پاک کنیم؟")
