قاضي احمدبن شرف الدين حسين حسيني قمي (953- پس از 1015ق) از تاريخ‌نگاران و ادباي دوره‌ي صفويه. اجدادش از عراق به قم مهاجرت کرده و برخي از آنان در زمان شاهرخ تيموري «متصدي مهمات ديواني و معماري قم» بودند. پدرش مير منشي از منشيان دستگاه شاه طهماسب بود. احمد در يازده سالگي همراه پدرش به مشهد رفت و مدت بيست سال در آنجا بسر برد. وي با برخورداري از تربيت پدر و حمايت ابراهيم ميرزا، برادرزاده شاه طهماسب که از شاهزادگان فاضل صفوي بود و نيز در خدمت علما و نويسندگان و هنرمندان نامي آن ديار به انواع فضل و هنر آراسته شد. در 974ق به زيارت عتبات رفت و پس از مرگ شاه طهماسب از سوي شاه اسماعيل مأمور نوشتن تاريخ صفويه شد، اما مرگ زودرس شاه و دشواريهايي که پيش آمد سبب تعويق اين مهم گرديد. قاضي احمد تا 1007ق در دستگاههاي گوناگون کشوري و لشکري به کارهاي مختلف اشتغال داشت. اما در اين سال که در قزوين شغل ديواني داشت از کار کناره گرفت و به زادگاهش قم رفت. از زندگاني قاضي احمد پس از سال 1015ق که در قزوين با مولانا محمدامين از خوشنويسان معروف ديدار کرد اطلاعي در دست نيست.
از آثار اوست: مجمع الشعراء يا تذکره الشعراء در شرح احوال و آثار شعرا و هنرمندان. از اين کتاب تاکنون نسخه‌اي به دست نيامده است؛ گلستان هنر، در شرح احوال خوشنويسان و نقاشان و داراي يک خاتمه درباره‌ي جدول تذهيب و رنگهاي الوان و لوازم کتابخانه و مانند آن. ترجمه‌ي انگليسي اين کتاب با مقدمه‌ي زاخو در 1959م در واشنگتن و متن فارسي آن در 1352ش در تهران بطبع رسيده است؛ منتخب الوزرا، که اثري است ناتمام در دو بخش، بخش نخست، شرح احوال برخي از وزراي معروف و بخش دوم، نمونه‌هايي از منشآت. (کتابخانه‌ي مرکزي دانشگاه، شماره‌ي 253-3752)؛ جمع الخيار، ظاهراً تذکره‌اي بوده در شرح احوال نويسندگان و شاعران آذربايجان و عراق و خوزستان در شش مجلد کوچک؛ خلاصه التواريخ، که مهمترين تأليف قاضي احمد بشمار مي‌رود، کتابي است در تاريخ صفويه. به گفته‌ي مؤلف، اين کتاب در پنج مجلد بوده که چهار جلد نخست به تاريخ بشر از آدم ابوالبشر تا ظهور صفويه اختصاص داشته است، اما تاکنون غير از مجلد پنجم نسخه‌اي از بقيه بدست نيامده است.
کتابنامه:
خلاصة التواريخ، تصحيح دکتر احسان اشراقي، تهران، دانشگاه تهران، ج يک، 1359، ج دو، 1363ش، گلستان هنر، باهتمام احمد سهيلي خوانساري، تهران، بنياد فرهنگ ايران، 1352ش.
منبع مقاله :
گروه نويسندگان، (1391)، دائرة المعارف تشيع، تهران: حکمت، چاپ اول
از آثار اوست: مجمع الشعراء يا تذکره الشعراء در شرح احوال و آثار شعرا و هنرمندان. از اين کتاب تاکنون نسخه‌اي به دست نيامده است؛ گلستان هنر، در شرح احوال خوشنويسان و نقاشان و داراي يک خاتمه درباره‌ي جدول تذهيب و رنگهاي الوان و لوازم کتابخانه و مانند آن. ترجمه‌ي انگليسي اين کتاب با مقدمه‌ي زاخو در 1959م در واشنگتن و متن فارسي آن در 1352ش در تهران بطبع رسيده است؛ منتخب الوزرا، که اثري است ناتمام در دو بخش، بخش نخست، شرح احوال برخي از وزراي معروف و بخش دوم، نمونه‌هايي از منشآت. (کتابخانه‌ي مرکزي دانشگاه، شماره‌ي 253-3752)؛ جمع الخيار، ظاهراً تذکره‌اي بوده در شرح احوال نويسندگان و شاعران آذربايجان و عراق و خوزستان در شش مجلد کوچک؛ خلاصه التواريخ، که مهمترين تأليف قاضي احمد بشمار مي‌رود، کتابي است در تاريخ صفويه. به گفته‌ي مؤلف، اين کتاب در پنج مجلد بوده که چهار جلد نخست به تاريخ بشر از آدم ابوالبشر تا ظهور صفويه اختصاص داشته است، اما تاکنون غير از مجلد پنجم نسخه‌اي از بقيه بدست نيامده است.
کتابنامه:
خلاصة التواريخ، تصحيح دکتر احسان اشراقي، تهران، دانشگاه تهران، ج يک، 1359، ج دو، 1363ش، گلستان هنر، باهتمام احمد سهيلي خوانساري، تهران، بنياد فرهنگ ايران، 1352ش.
منبع مقاله :
گروه نويسندگان، (1391)، دائرة المعارف تشيع، تهران: حکمت، چاپ اول
