امام خمینی (ره) و جنبش های اسلامی معاصر (2)

3- استكبار ستیزی و ظلم زدایی

مبارزه با ظلم و نفی استكبار، از اصول اساسی اندیشه مبارزاتی حضرت امام - رحمه الله - بوده و همواره مورد تاكید قرار گرفته است. ظلم زدایی و مبارزه با استكبار به عنوان یك مسؤولیت دینی - سیاسی، جدی ترین آثار را در قیام ملل مستضعف علیه نظام ظالمانه حاكم بر جهان از خود به جای گذاشته است.
اندیشه ظلم ستیزی حضرت امام - رحمه الله - كه برخاسته از تفكر دینی و باور ناب مذهبی ایشان بود، از یك سو با طرح پدیده ظلم ستیزی به عنوان تكلیف دینی، موجب می شد كه این تفكر با غیرت دینی امت اسلامی گره خورده و برای همیشه به عنوان یكی از الزامات و تكالیف دینی نقش آفرین گردد و از سوی دیگر، روحیه مبارزه با ظلم و قدرتهای استكباری را در عمق جان توده های تحت ستم كاشته و بدین سان، زمینه خیزش و جنبشهای رهایی بخش و ضد استعماری را بیش از بیش فراهم می ساخت. مواجهه و رویارویی جدی و همه جانبه حضرت امام در برابر دنیای استكبار و بویژه ابرقدرت آمریكا، در ابعاد نظری و عملی، تاثیرات خاص و عمیقی را در جهان و بویژه جنبشهای اسلامی از خود به جای گذاشت. اگر تا قبل از پیروزی انقلاب شكوهمند اسلامی ایران، رویارویی با دنیای استكباری و ایستادگی در برابر غرب و آمریكا، تنها یك آرمان و ذهنیت دور از واقعیت تلقی می شد؛ با شكل گیری انقلاب اسلامی و پیروزی همه جانبه آن، جهان مستضعف به مبارزات ضد استعماری و رهایی بخش شان امیدوار گردیدند و نهضتهای اسلامی در عرصه جهانی جان تازه ای یافت.
برنامه ظلم ستیزی حضرت امام - رحمه الله - به عنوان تكلیف دینی و الهی، پیوند عمیق و همه جانبه ای را میان اندیشه های سیاسی - دینی آن حضرت و نهضتهای اسلامی در سراسر جهان برقرار می سازد. همین پیوند ناگسستنی، براساس تكلیف شرعی و دینی، میان تمامی نهضتها و جنبشهای دینی برقرار بوده و زمینه های باروری و شكوفایی هرچه بیشتر این خیزشها را از طریق اتحاد و همسویی نظری و عملی فراهم می آورد. امام خمینی - رحمه الله - این نكته را چنین بازگو می نمایند: «برای من، مكان مطرح نیست ؛ آنچه مطرح است، مبارزه بر ضد ظلم است. هر جا بهتر این مبارزه صورت بگیرد، آنجا خواهم بود.» [1]
بنابراین، ظلم ستیزی و مبارزه با استكبار زمانی كه صبغه دینی و مكتبی به خود می گیرد، از قوی ترین انگیزه ها نیز برخوردار می گردد. نگرش سیاسی حضرت امام به تكالیف اجتماعی دین، موجب شد، تا دین و تعالیم دینی در عرصه های اجتماع حضور یافته و نقش چشمگیر خود را در انگیزش، تحریص و بسیج توده های مردم علیه نظام ظالمانه حاكم بر جوامع مستضعف بیش از پیش ایفا نماید. اگر در اندیشه سیاسی حضرت امام - رحمه الله -، مبارزه با ظلم و استكبار به عنوان یك تكلیف دینی مطرح می گردد، طبیعی است كه این امر در تقویت و دلگرمی نهضتهای اسلامی نقش بارزی ایفا خواهد كرد:
«خدای تبارك و تعالی ما را مكلف كرده كه با این طور اشخاص، با این طور ظلم، با اینهایی كه اساس اسلام را دارند متزلزل می كنند و همه مصالح مسلمین را دارند به باد می دهند، ما مكلفیم كه با اینها معارضه و مبارزه بكنیم. اگر یك وقتی هم دستمان برسد، دست به تفنگ می كنیم و معارضه می كنیم. خودمان تفنگ به دوشمان می كنیم و معارضه می كنیم.» [2]

تاكید بر امت اسلامی

اندیشه شكل گیری و تحقق امت واحده اسلامی بر بنیان اعتقادی و ایدئولوژی اسلامی، از دیرباز مورد اهتمام و تاكید مصلحان دینی و پیشگامان نهضت اسلامی قرار داشته است. استراتژی وحدت حول محوریت امت واحده اسلامی، در اندیشه سیاسی، دینی حضرت امام - رحمه الله - از جایگاه بلندی برخوردار می باشد. رابطه عمیق و همه جانبه اعتقادی و دینی میان نهضتهای اسلامی، موجب شد كه حضرت امام - رحمه الله - از طریق ترویج و اشاعه تز امت واحده اسلامی، انقلاب اسلامی ایران را با نهضتهای اسلامی جهان پیوندی استوار و ناگسستنی بخشیده و تحقق این ایده را كارسازترین استراتژی در مبارزه با جهان خواران و نیل به پیروزی عنوان نمایند. حضرت امام - رحمه الله - در این زمینه می گویند:
«ما برای دفاع از اسلام و ممالك اسلامی و استقلال ممالك اسلامی، در هر حال مهیا هستیم. برنامه ما كه برنامه اسلام است ؛ وحدت كلمه مسلمین است ؛ اتحاد ممالك اسلامی است، برادری با جمیع فرق مسلمین است در تمام نقاط عالم، هم پیمانی با تمام دول اسلامی است در سراسر جهان... .» [3]
دقیقا همین نگرش در نهضت دینی ایران و بنیانگذار آن است كه نهضت اسلامی را خصلتی فرا مرزی و فراگیر بخشیده و مبارزات رهایی بخش را در اقصی نقاط جوامع اسلامی و بلكه جوامع بشری هدایت می كند: «ما برای اینكه وحدت امت اسلام را تامین كنیم، برای اینكه وطن اسلام را از تصرف و نفوذ استعمارگران و دولتهای دست نشانده آنها خارج و آزاد كنیم ؛ راهی نداریم جز اینكه تشكیل حكومت بدهیم... .» [4]
ثمرات ارزشمند و عمیق این تفكر در ایجاد همسویی میان جبهه نهضت جهانی اسلام است كه كارسازترین استراتژی در مبارزه ضد استعماری ملل مسلمان و مستضعف محسوب می گردد:
«امروز مسلمانان در همه جای آسیا تا قلب آفریقا، در تمام خاورمیانه و در اروپا و آمریكا همه احساس می كنند كه جزء یك جامعه جهانی بزرگ هستند ؛ یعنی جزو امت اسلامی. این را امام - رحمه الله - در دنیا به وجود آورد. احساس شعور نسبت به امت اسلامی، بزرگترین حربه در دفاع از اسلام در برابر استكبار است.» [5]
با توجه به اصول و مبانی سیاست دینی حضرت امام در قبال امت اسلامی و جوامع بشری، می توان رابطه عمیق و همه جانبه انقلاب اسلامی و نهضتهای دینی در سراسر جهان را به خوبی كشف و مطالعه نمود. در همین راستا، تاثیرات ژرف و گسترده اندیشه های سیاسی آن حضرت بر نهضتهای اسلامی را می توان شناسایی كرد. عمق این تاثیر را زمانی می توان دریافت كه در اعتراضات و گفته های بیگانگان و مخالفین انقلاب اسلامی را مورد غور و وارسی قرار دهیم. رابین رایت، یكی از متفكرین غربی در این زمینه اظهار می دارد كه: «سیزده سال پس از آنكه اولین حكومت مذهبی مدرن جهان با انقلاب ایران پایه گذاری شد، اسلام بار دیگر به عنوان یك اسلوب سیاسی قدرتمند مطرح شده است.» [6] و بدین سان، می توان گفت نهضتهای اسلامی پس از سالها تجربه ناكام و ناموفق كه با ركود و سكون همراه گشته و نسبت به توانمندی مدیریت معقول جامعه به وسیله تعالیم دینی نوعی تلقی منفی و ناباورانه را در میان جوامع موجب گردیده بود؛ با ظهور احیاگرایانه پیشگام نهضت دینی ایران، حضرت امام خمینی - رحمه الله - از تحرك و پویایی جدیدی برخوردار گردید.
اگر اثرات ژرف و همه جانبه امام خمینی - رحمه الله - بر نهضتهای اسلامی را در یك نگاه گذرا و كلی بررسی نماییم، خواهیم دید كه نهضت اسلامی در كلیه جوامع دینی، در دو بعد نظری و عملی تاثیرپذیری جدی از انقلاب اسلامی ایران داشته است. هر چند برشمردن و تبیین تمامی دستاوردهای جهانی انقلاب اسلامی ایران، خود بحث جداگانه ای را می طلبد؛ [7] اما در پایان این نوشتار صرفا مهمترین تاثیر امام خمینی - رحمه الله - بر نهضتهای اسلامی در دو بعد نظری و عملی طرح و مورد جمع بندی قرار می گیرد.

تاثیر نظری امام خمینی بر نهضتهای اسلامی

به لحاظ نظری، اندیشه های سیاسی - دینی حضرت امام - رحمه الله - تاثیرات عمیق و همه جانبه ای را بر نهضتهای اسلامی از خود به جای گذاشت. رویكرد مثبت نسبت به مدیریت معقول تعالیم دینی در حوزه های مختلف حیات جمعی انسان، امید به آینده روشن و موفق و مهمتر از همه، اعتماد به هویت دینی و اسلامی جوامع مسلمان، از بارزترین تاثیرات حضرت امام در بخش نظری محسوب می گردد. پیوند عمیق و همه جانبه ای كه امام - رحمه الله - بین انقلاب اسلامی ایران و نهضتهای دینی در سراسر عالم برقرار می نمایند، از یك سو نهضت دینی مردم ایران را به عنوان نقطه اتكا و منبع حمایتی برای این نهضتها قرار داد و از سوی دیگر، بنیان قدرتمند ایدئولوژی انقلاب، نهضتهای اسلامی را نیز از مبانی فكری و ایدئولوژی پویا و بالنده ای برخوردار نمود.
پیروزی انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی و تفسیری كه او از اسلام ارایه كرد، دو انقلاب در سطح دنیای اسلام ایجاد كرد؛ انقلاب در داخل اسلام و گرایشات فقهی اسلام، به طوری كه لزوم حركت و جنبش را در این عصر مورد تاكید قرار می داد... و انقلاب دوم، آن بود كه در سطح دنیای خارج از دین اسلام، فقهی را به وجود آورد و تاكید بر این موضوع داشت كه اسلام می تواند تغییر ایجاد كند و می تواند به حاكمیت برسد و دولت تاسیس كند؛ بر خلاف فكری كه از دوره نهضت اروپا علیه اسلام بود، برخلاف دوره انتشار افكار ماركسیستی كه اعتقاد داشت دین ملتها را ضعیف می كند و افیون ملتها است. به همین دلیل، انقلاب امام به مثابه تغییر بزرگی است كه در دهه هشتم قرن بیستم در دنیا و در سطح حركتهای اسلامی و شخصیتها رفته رفته بوجود آمد. [8]

موضع حمایتی امام از نهضتهای اسلامی

بنیانگذار جمهوری اسلامی به دور از سازشهای سیاسی و تعارفات رایج دیپلماسی معاصر، با اعتقاد راسخ به مسؤولیت دینی خویش در قبال امت اسلامی، همواره بر موضع حمایتی خود از نهضتهای اسلامی پای فشرده و تا آخرین مرحله، پشتیبانی همه جانبه و بی دریغ خویش را از این جنبشها اعلام داشته اند.

پی نوشتها:

[1] . آیین انقلاب اسلامی، ص 390.
[2] . صحیفه نور، ج‏3، ص 184.
[3] . صحیفه نور، ج 1، ص 84.
[4] . ولایت فقیه یا حكومت اسلامی، ص 42.
[5] . حضرت آیه‏ا... خامنه‏ای، روزنامه جمهوری اسلامی،19/ /11 / 1371.
[6] . مجله سیاست‏خارجی، سال هفتم، بهار 1372، ص‏13.
[7] . استاد عمید زنجانی بیش از ده مورد را به عنوان نمونه هایی از تاثیر و دستاوردهای جهانی انقلاب اسلامی ایران برمی‏شمارد. ر. ك به: عمید زنجانی، انقلاب اسلامی و ریشه‏های آن، نشر طوبی، تهران،1376،ص 351.
[8] . طلال عتریسی در گفتگو با مجله حضور، شماره 11، خرداد 1374، ص 21.

منبع: اندیشه قم
/الف