نویسنده: عبدالرحیم سلیمانی اردستانی
از اناجیل بر می‌آید که حضرت عیسی مجموعه عهد قدیم را تأیید می‌کند. (1) از این‌رو، مسیحیان عهد قدیم را بخشی از کتاب مقدس خود می‌دانند. پیش از این درباره متون مقدس یهودی گذشت که دو نسخه کهن از عهد قدیم وجود دارد:
یکی نسخه عبری و دیگری ترجمه یونانی که «سبعینیه» خوانده می‌شود. نسخه دوم دو تفاوت با نسخه اول دارد: یکی اینکه هفت کتاب مستقل اضافه دارد و نیز برخی کتاب‌های موجود در نسخه عبری، در نسخه سبعینیه فصل‌هایی اضافه دارد. تفاوت دیگر ترتیب کتاب‌ها و تقسیم‌بندی آن‌هاست. به هرحال، یهودیان نسخه عبری و مسیحیان نسخه سبعینیه را پذیرفتند. آنان اعتبار بخش‌های اضافی موجود در این کتاب را درجه دو دانسته، «قانونی ثانوی» شمردند. بعدها گروه مسیحیی پروتستان به اصل نسخه عبری بازگشته، این بخش‌های اضافی را «اپوکریفایی»، به معنای مخفی و پوشیده، شمردند و از کتاب مقدس خود حذف کردند. (2)
بخش اصلی کتاب مقدس مسیحیان، که ویژه خود آن‌هاست، عهد جدید نام دارد. این مجموعه مشتمل بر 27 کتاب و رساله است که به دست افراد گوناگون نگاشته شده است. نکته‌ای که در اینجا باید بدان توجه کرد، این است که مسیحیان معتقد نیستند حضرت عیسی کتابی آورده است، بلکه آنان می‌گویند:
چون مسیح خودش خدا را منکشف می‌سازد، پس خود او وحی است و دیگر معنا نمی‌دهد که کتابی بیاورد. زندگی و سخنان مسیح برای هدایت انسان‌ها کافی است. خداوند خود را در یک شخص ظاهر کرده است و از این طریق وحی کرده و اسفار کتاب مقدس نیز به شرح و تفسیر این وحی می‌پردازند. (3)
عهد جدید به زبان یونانی نوشته شده و این در حالی است که حضرت عیسی و حواریان به زبان آرامی، که لهجه‌ای از زبان عبری است، سخن می‌گفته‌اند. علت این امر این است که با کشورگشایی اسکندر و ایجاد یک امپراتوری بزرگ، زبان و فرهنگ یونانی در بسیاری از آن مناطق تبلیغ شد و این زبان به عنوان زبان علمی و زبان دوم کانون توجه قرار گرفت؛ به گونه‌ای که بسیاری از مردم، به خصوص در حوزه دریای مدیترانه، با این زبان آشنایی یافتند و از این‌رو، هنگامی که رسولان مسیحی با مردم این مناطق سخن می‌گفتند و برای آن‌ها می‌نوشتند، طبیعی بود که از زبان مشترک، یعنی زبان یونانی، استفاده کنند.
عهد جدید، به طورکلی، به چهار بخش تقسیم می‌شود:
1. زندگی‌نامه و سخنان حضرت عیسی:
این بخش مشتمل بر چهار انجیل (4) است که بر اساس سنت مسیحی «متی»، «مرقس»، «لوقا» و «یوحنا» آن‌ها نگاشته‌اند. در واقع این چهار کتاب، درباره سیره عملی و گفتاری حضرت عیسی است که افرادی آن را روایت می‌کنند. سه انجیل نخست سبکی یکسان دارند و مطالب مندرج در آن‌ها هماهنگ است و با فرهنگ یهودی اختلاف چندانی ندارد. در این سه انجیل از الوهیت حضرت عیسی (علیه‌السلام) سخنی نیست، اما انجیل چهارم، که از نظر مطالب با سه انجیل دیگر متفاوت است و با فرهنگ یهودی سازگاری ندارد، در آن از الوهیت حضرت عیسی (علیه‌السلام) سخن رفته است. سه انجیل اول، «اناجیل هم‌نوا» یا «همدید» (5) خوانده می‌شوند.2. تبلیغات و مسافرت‌های تبلیغی مبلّغان مسیحی
در این بخش، تنها یک کتاب به نام اعمال رسولان وجود دارد که اقدام‌های حواریان و دیگر مسیحیان، به ویژه پولس، را بیان می‌کند.3. نامه‌ها
حواریون و رسولان مسیحی صدر اول، به شهرها و افراد گوناگون نامه‌هایی نگاشته‌اند که 21 عدد از آن‌ها در مجموعه عهد جدید وجود دارد. سیزده یا چهارده عدد از این نامه‌ها به پولس منسوب است و از هفت نامه باقی‌مانده، سه نامه به یوحنا، دو نامه به پطرس و دو نامه دیگر به یعقوب و یهودا منسوب است.4. رؤیا و مکاشفه
دراین بخش، تنها یک کتاب وجود دارد که به یوحنا منسوب است و در پایان عهد جدید قرار دارد.نگاهی به محتوای کتاب‌های عهد جدید
همان‌طور که اشاره شد، عهد جدید با چهار کتاب، که انجیل نام دارد، آغاز می‌شود، این چهار کتاب، زندگی و سخنان حضرت عیسی را نقل و گاه مطالبی درباره او بیان می‌کنند. سه انجیل نخست که «اناجیل هم‌نوا» خوانده می‌شود، به لحاظ محتوا و شکل بسیار شبیه هم هستند، اما انجیل چهارم محتوا و شکلی متفاوت دارد.اناجیل هم‌نوا
اناجیل متی، مرقس و لوقا به گونه‌ای مشابه، به زندگی و سخنان حضرت عیسی پرداخته‌اند. ویژگی مهم این سه کتاب این است که عیسی در آن‌ها الوهیت ندارد؛ همچنین، موضوعاتی چون نسب‌نامه، شروع به تبلیغ، موعظه‌ها، معجزات، دستگیری، مصلوب شدن و برخاستن از مردگان، در این سه انجیل با تفاوت‌هایی جزئی آمده است. ماجرای تولد و کودکی عیسی تنها در دو انجیل متی و لوقا آمده است.انجیل یوحنا
این انجیل نیز به زندگی و سخنان حضرت عیسی پرداخته است، اما بسیاری از مطالبی که در اناجیل دیگر آمده، در این کتاب موجود نیست یا به گونه دیگری است. تفاوت عمده این انجیل با سه انجیل دیگر شخصیت مسیح در این کتاب است. مسیح در این کتاب کلمه ازلی خداست که جسم گرفته و انسان شده است. در این کتاب از مفاهیم فلسفی یونان برای بیان شخصیت مسیح استفاده شده است.اعمال رسولان
این کتاب به حوادث پس از حضرت عیسی تا حدود سال 63 میلادی پرداخته است. فعالیت‌های «پطرس» و «پولس»، به ویژه مسافرت‌ها و درگیری‌های پولس، به تفصیل در این کتاب آمده است.رساله‌های پولس
محور اصلی چهارده رساله‌ای که به صورت قطعی یا احتمالی، به پولس منسوب‌اند، مباحث عقیدتی است که به ندرت در آن‌ها مباحثی تاریخی مطرح شده است. در این رساله‌ها، پولس اندیشه‌های خاص خود را ترویج می‌کند. برخی از این رساله‌ها، خطاب به مسیحیان یک منطقه نوشته شده است. رساله‌های «رومیان»، «اول و دوم قرنتیان»، «غلاطیان»، «اَفَسُسیان»، «فیلپیان»، «کولسیان»، «اول و دوم تسالونیکیان» و «عبرانیان» از این دسته‌اند. پاره‌ای دیگر از این رساله‌ها خطاب به فردی خاص نوشته شده که «رساله‌های شبانی» نامیده می‌شوند. رساله‌های اول و دوم «تیموتائوس»، «تیطُس» و «فلیمون» از این دسته‌اند.رساله یعقوب
این رساله مسائل عقیدتی را مطرح می‌کند و گویا نویسنده آن، اندیشه‌های پولس را در این‌باره، که تنها ایمان برای نجات کافی است، رد می‌کند.رساله اول پطرس
نویسنده در این رساله مسیحیان آسیای صغیر را، که تحت فشار بوده‌اند، به صبر و بردباری دعوت می‌کند و از آنان می‌خواهد که ایمان خود را از دست ندهند.رساله دوم پطرس
در این رساله نیز مسیحیان به صبر و بردباری دعوت شده‌اند و حقایقی درباره ایمان مسیحی به آنان گوشزد شده است.رساله اول یوحنا
در این رساله عقایدی شبیه به عقاید پولس بیان شده و نسبت به خطر کسانی که مطالبی خلاف این را تعلیم می‌دهند، هشدار داده شده است.رساله دوم یوحنا
در این نامه، که ظاهراً خطاب به یک زن مسیحی صاحب‌مقام است، فراموش نکردن محبت و اطاعت و نپذیرفتن تعالیم غلط سفارش شده است. البته برخی در خصوص آن زن مسیحی می‌گویند: منظور از «بانوی گرامی» کلیسای مسیح است.رساله سوم یوحنا
در این رساله، که خطاب به یکی از رهبران کلیسا نوشته شده، دستورهایی درباره تشویق خادمان واقعی و توبیخ مخالفان آمده است.رساله یهودا
نویسنده در این رساله، خطر معلمان دروغین را گوشزد می‌کند و مردم را از آنان برحذر می‌دارد.مکاشفه یوحنا
این کتاب یک پیشگویی درباره حوادث آخرالزمان است که بیشتر به صورت رمزی به نگارش درآمده است.عهد جدید، منشأ و تاریخ
تاکنون بحث از نوشته‌های عهد جدید، مطابق با ترتیب کتاب کنونی بود، اما پرسش این است که آیا تاریخ نگارش این مجموعه نیز به همین ترتیب است؟ محققان چیز دیگری می‌گویند:کتاب‌های عهد جدید از نظر تاریخی به ترتیبی که در کتاب مقدس قرار داده شده، نوشته نشده‌اند. نباید تصور کرد برای مثال اناجیل قبل از نوشتجات پولس قرار داده شده‌اند، پس حتماً زودتر از آن‌ها نوشته شده‌اند. به علاوه، امکان دارد بین تاریخ تألیف و زمان مطالبی که به آن‌ها اشاره شد، فاصله قبل ملاحظه‌ای وجود داشته باشد. برای مثال مرقس در مورد زندگی مسیح مطالبی ذکر می‌کند که در دهه سوم قرن اول میلادی واقع شده‌اند، ولی خود انجیل قبل از سال‌های 65 تا 70 میلادی در دسترس عموم قرار نگرفت. (6)
در سال‌های نخست تولد مسیحیت هیچ گزارش یا تعلیم مکتوبی وجود نداشت...
نخستین گزارش‌های مکتوبی که درباره مسیحیت موجود است، رساله‌های پولس قدیس می‌باشد. این رساله‌ها احتمالاً بین سال‌های 50 میلادی و سال مرگ پولس، یعنی حدود 64 میلادی، نوشته شده‌اند... بنابراین، نوشته‌های پولس قدیس همراه با عهد قدیم، نخستین نوشته‌هایی بود که کلیساها به کار می‌بردند. (7)
درباره تاریخ نگارش اناجیل، نویسندگان مسیحی عموماً برآنند که آن‌ها بعد از سال 65 میلادی نوشته شده است:
انجیل‌نویسی در اواسط دهه 60 میلادی آغاز گشت. در این زمان، ابتدا انجیل مرقس... و پس از آن متی... و سپس لوقا... نوشته شدند. نزدیک به پایان قرن اول، انجیل یوحنا نوشته شد. (8)
انجیل مرقس که در حدود سال 70 میلادی نوشته شده، نخستین انجیل مکتوب عهد جدید است. (9)
درباره سه انجیل هم‌نوا (متی، مرقس و لوقا) میان دانشمندان بحثی با عنوان منابع اناجیل هم‌نوا مطرح است. آنان می‌گویند این سه انجیل از آنجا که مطالب مشترکی دارند، در نگارش آن‌ها از یک منبع استفاده شده است. آنان این منبع را «Quelle» می‌نامند که کلمه‌ای آلمانی به معنای «منبع» است و حرف Q را برای اشاره به این منبع به کار می‌برند. البته، آن‌ها می‌گویند گاه بین دو انجیل از این سه انجیل نیز مباحث مشترکی وجود دارد؛ ازاین‌رو، آنان چند منبع دیگر را نیز در نظر می‌گیرند. (10)
اعتقاد سنتی مسیحی این بوده است که انجیل متی را متای حواری انجیل مرقس را یوحنای مرقس- که از حواریان نبود، اما شاگرد پطرس بود- نوشته‌اند، اما با مطالعات جدید درباره کتاب مقدس، این عقاید متزلزل گشت و از این‌رو، درباره نویسندگان این دو کتاب تردید حاصل شد. (11)
دو کتاب انجیل لوقا و اعمال رسولان، در سنت مسیحی به لوقا، که شاگرد و نزدیک‌ترین دوست پولس بوده و از حواریان نبوده، نسبت داده شده است. گفتنی است که تعداد زیادی از دانشمندان جدید این انتساب را پذیرفته‌اند. (12)
انجیل چهارم به یوحنای حواری منسوب است. این اعتقاد از ابتدای قرن دوم وجود داشت، تا اینکه در قرن نوزدهم خدشه‌دار شد. (13) نویسنده‌ای مسیحی درباره نویسنده این انجیل می‌گوید:
این سؤال مشکل است و جواب به آن، بررسی و تحقیق گسترده‌ای را می‌طلبد، و غالباً به این عبارت ختم می‌شود که غیر از خدای یگانه هیچ‌کس نمی‌داند چه کسی این انجیل را نوشته است. (14)
سه رساله یوحنا نیز در سنت مسیحی به یوحنای حواری نسبت داده شده، اما محققان جدید، که نویسنده‌ی این رساله‌ها را همان نویسنده انجیل چهارم می‌دانند، قائل‌اند که آن‌ها را فرد دیگری نگاشته است. (15)
کتاب دیگری که در سنت مسیحی به یوحنای حواری منسوب می‌باشد، «مکاشفه یوحنا» است. البته، از قدیم درباره نویسنده این کتاب اختلافاتی وجود داشته، اما اکثر دانشمندان جدید بر آنند که نویسنده این کتاب، فردی غیر از نویسنده انجیل چهارم و سه رساله است. (16)
درباره تاریخ نگارش و نویسندگان رساله‌های «یعقوب»، «پطرس» و «یهودا» نیز اختلافاتی وجود دارد (17) و به‌ویژه، در انتساب رساله‌های پطرس تردید فراوانی است. (18)
عهد جدید و دو نظام الاهیاتی
عهد جدید را به لحاظ الاهیاتی می‌توان به دو بخش تقسیم کرد: در یک بخش، چهارچوبه الهیات یهود رعایت شده است؛ یعنی این موضوع که حضرت عیسی بنده‌ای از بندگان خدا و پیامبری از پیامبران اوست. در این بخش، عیسی پسر خداست، اما به صورت مجازی و به معنای بنده مقرب و مانند آن است. آن حضرت بر رعایت شریعت موسوی تأکید می‌کند و آن را برای نجات انسان لازم می‌داند.اما در بخشی دیگر، مسیح کلمه ازلی خداست که تجسم یافته و به صورت انسان درآمده است؛ به بیان دیگر، او خود خداست که انسان گشته تا به صلیب کشیده شود و گناه آدم را فدیه (جان‌بها) دهد. بر اثر گناه آدم او و نسلش زیر بار این معصیت سنگین قرار گرفتند و مجازاتش این بود که آنان از مقام پسر بودن برای خدا، به مقام بنده و عبد بودن تنزل یافتند. وظیفه این عبد و بنده این بود که به شریعت سنگینی، که از جانب خدا توسط پیامبران آمده بود، عمل کند. این انسان به هیچ وجه نمی‌توانست خود را نجات دهد؛ تا اینکه خدا پسر یگانه خود را فرستاد تا بر صلیب رود و گناه آدم را فدیه دهد؛ بنابراین، با صلیب مسیح گناه آدم کفاره داده شد و دوران شریعت به سرآمد و از آن پس، انسان‌ها با ایمان به مسیح نجات می‌یابند. دراین بخش، غیر عیسی پسر خداست، اما به این معنا که هم ذات با پروردگار است.
رساله‌های پولس و انجیل و یوحنا و رساله‌های او، بخش دوم عهد جدید را تشکیل می‌دهد و دیگر قسمت‌های عهد جدید نیز مربوط به بخش اول است.
منابعی برای مطالعه بیشتر
1. میشل توماس، «کلام مسیحی»، ترجمه حسین توفیقی، فصل 1.2. سی. بنی، مریل، «معرفی عهد جدید»، ج 1 و 2.
3. فیلسون، فلوید، «کلید عهد جدید».
4. سلیمانی، عبدالرحیم، «کتاب مقدس»، (از مجموعه آشنایی با ادیان).
پی‌نوشت‌ها:
1- ر. ک. انجیل متی، 5: 71-91.
2- توماس، ر. ک. «کلام مسیحی»، ترجمه حسین توفیقی، قم، مرکز مطالعات و تحقیقات ادیان و مذاهب، 1377، ص 39.
3- همان. ص 38؛ و. م. میلر، همان، ص 66.
4- انجیل کلمه‌ای یونانی و به معنای مژده است.
5- Synoptic.
6- مویل سی، تنی، معرفی عهد جدید، ترجمه ط، میکائیلیان، تهران، حیات ابدی، ج 1، 1362، ص 138-139.
7- گریدی، جوان اُ، همان، ص 64-65.
8- NlDB. P. 705.
9- ER. ME. Vol 2, P.189.
10- ODC. P. 1315; ER. ME, Vol. 2, p. 18; NIDB. P. 39.
11- ER. ME, VOL. 2, P. 208, HBD, P. 613.
12- ر. ک. مریل سی، تنی، همان، ج 1، ص189-192.
13- ر. ک. قس فهیم عزیز، همان، ص 546.
14- همان.
15- NIDB, PP.536 -537.
16- ر. ک. قس فهیم عزیز، همان، ص 575.
17- همان.
18- ر. ک. فیلسون، فلوید، «کلید عهد جدید»، ترجمه مسعود رجب‌نیا، تهران، نورجهان، 1333، ص 220-221.
سلیمانی اردستانی، عبدالرحیم؛ (1394)، ادیان زنده جهان (غیر از اسلام)، قم: انتشارات کتاب طه، چاپ اول.
