شناسنامه کتاب:
عنوان: تحلیلی از زندگانی امام رضا(ع)
موضوع: سیره امام رضا(ع)
زبان: فارسی
قطع: وزیری
تیراژ: 3000
نویسنده: محمد جواد فضل الله
مترجم/مصحح: سید محمدصادق عارف
ناشر: بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی
سال چاپ: 1372
نوبت چاپ: دوم
تعداد صفحات :256 صفحه
معرفی کتاب:
کتاب مورد نظر با مقدمه ناشر، گفتاری از مترجم و سپس پیشگفتار آغاز می‌گردد. کتاب از دو بخش تشکیل شده است؛ بخش اول زندگانی امام رضا(ع) را از نظر تاریخی و بخش دوم زندگانی ایشان را از جنبه فکری بررسی کرده است. از مباحث مطرح شده در بخش نخست، ولادت ایشان، نسب، مادر و فرزندان آن بزرگوار است ویژگی‌های شخصیتی، دانش ایشان، اخلاق و شیوه تربیتی و حتی نحوه برخورد حکومت با ایشان، بررسی و کاوش شده است.در ادامه به مسائل و روابط امام و خلفا می‌پردازد و اینکه هارون‌الرشید نیز قصد جان حضرت را داشت. در این کتاب به موضوع جانشینی هارون و اینکه وی حکومت را چگونه میان سه فرزند تقسیم کرده است، نیز پرداخته شده و ویژگی‌های اخلاقی و شخصیتی مأمون و امین و اختلافات این دو برادر بررسی گردیده است.
نکته جالب توجه اینکه امام تنها در دوران حکومت امین در آرامش نسبی به سر می‌برد و این بدین جهت بود که پایه‌های حکومت بنی‌عباس در تزلزل و اضطراب بوده است و سرانجام نیز طمع اطرافیان و بدگویی آنان به درگیری دو برادر انجامید که پیروز این میدان، مأمون بود. از جمله اقدام‌های امام در این دوران، محکوم کردن و آشکار ساختن انگیزه‌های مادی فرقه‌هایی بود که پس از شهادت پدر بزرگوار ایشان، قصد منحرف کردن مردم و تفرقه افکنی مسلمانان را داشتند و ایشان با تدبر و اندیشه خویش، خدعه نیرنگ بازان را بر ملا ساخت.
مأمون پس از آنکه به حکومت رسید، موضوع ولایت‌عهدی امام را مطرح کرد و اهداف سیاسی، اجتماعی و... این پیشنهاد بررسی شده است. از دیگر مسائلی که مطرح و بررسی می‌شود این است که این پیشنهاد از جانب مأمون بوده یا فضل بن سهل و ایستادگی و اظهار مخالفت عباسیان در برابر این عمل مأمون و فتنه‌هایی که فضل میان امام و مأمون ایجاد می‌کرد و امام با دانش خویش مقابل او می‌ایستاد. امام، مسئولیتی را که مأمون بر عهده ایشان نهاده محدود کرده بود و در عمل، نقشی در حکومت و مسائل اجرایی نداشت، شیوه امام در تبلیغ و نفوذ کلامش در قلب مسلمانان و محبوبیت روز افزون ایشان، مأمون را به فکر انداخت. نفوذ فضل بن سهل در دستگاه حکومتی تا جایی بود که مأمون به سبب بدگویی فضل از فرماندهان سپاه فرمان کشتن حرثمه را داد و این امر موجب ناامنی و بی‌سامانی سپاهیان شد. مأمون برای باز گرداندن امنیت، در صدد کشتن فضل برآمد. از دیگر اقدامات امام در این دوران ظلم و فساد، حمایت غیر علنی از قیام‌ها، از جمله قیام ابن طباطبا به فرماندهی ابی السرایا است و پس از آن جریان شهادت امام و مرثیه خوانی شاعر متعهد، دعبل خزائی مطرح می‌گردد.
بخش دوم کتاب، به پرسش‌ها وشبهه‌ها در زمینه تألیفات امام، چون فقه رضوی، رساله اذهبیه، صحیفه الرضا و... پاسخ داده شده است. در این بخش، مناظرات امام با افرادی چون عمران صابی؛ جاثلیق رئیس و سردمدار اسقف‌ها رأس الجالوت، دانشمند یهود؛ مروزی و ... به تفضیل بیان شده و پیروزی امام بر همگان آشکار می‌گردد. امام شبهه‌های مسائل اعتقادی چون یگانگی خدا، رؤیت خدا، جبر و تفویض تناسخ و مسائل امامت را برطرف می‌سازد. سخنان ایشان در زمینه تفسیر، فقه و احکام، آیات محکم و متشابه و همچنین وجود احادیث متشابه نیز بیان می‌شود. در پایان این بخش، پیمان ولایت‌عهدی امام که از جانب امام نسبت به آن پاسخ داده شده به صورت متن کامل آورده شده است.
تذکر: کتاب از دو بخش تشکیل شده و بخش‌ها فصل‌بندی خاصی ندارد. فهرست مطالب در ابتدای کتاب قرار دارد. منابع کتاب، هم به صورت پاورقی و هم به صورت فهرست در پایان کتاب آورده شده است. در پایان فهرستی است که توضیحات مترجم در مآخذ کتاب که به صورت پاورقی است آورده شده است. فهرست اعلام نیز در پایان کتاب است.
منبع مقاله :
pajuhesh.irc.ir
