هنر ومفاهيم ديني

تناورترين درخت هاي کهنسال باغ معارف بشري درسرزمين تو و درکوهپايه هاي مکتب و فرهنگ ديني تو روييده و قد کشيده است و تو با آنکه در سايه اش آرميده و ازميوه اش بهره مي بري ازخود درخت و ريشه هايش غافلي .
پس چه کنيم ؟
مي خواهم بگويم اگر کسي قداست کعبه وحرمت مدينه و الهام بخشي کربلا را بشناسد ، آيا دلباخته پاريس و لندن و مفتون مسکو و واشنگتن و مجذوب ژاپن و سوئد مي شوند ؟ منظور معماري ساختمان و صنعت نيست ؛ محتواي فرهنگي و غناي انديشه است. انتظار است که «فرهنگ مکتبي »خويش را بشناسي با ريشه و تمدن علوم و فرهنگ اسلام ، مانوس و آشنا باشي ، قهرمان ها و چهره هاي دوست داشتني والهام بخش را ازخاک پر برکت ايمان برگزيني ، شجره طيبه اي که ريشه در خاک دارد و شاخه در آسمان ، هر لحظه به بار و برگ مي نشيند و سايه نشينانش را برخوردار مي سازد ، بياييد در سايه سار اين درخت تناور به ژرفاي فرهنگ خودي برسيم .صحبت از حجت الاسلام جواد محدثي است و حوزه ادبيات ديني ، نويسنده اي متعهد و مذهبي که آثار بي بديلش آبشخور جوانان با ايمان و اهل ذوق است . استاد محدثي با آثار بسياري در حوزه ادبيات ديني شناسان همگان است ؛آثار شيوايي که جوانان را شيفته الفاظ عميق خود مي کند . آنچه مي خوانديد بخشي از مقاله ريشه در خاک از همدلي تا همراهي ايشان خطاب به جوانان است . اکنون گفتگوي ما را با ايشان بخوانيد :
گستره ادبيات ديني و مذهبي رادر ايران چگونه مي بينيد ؟
از آنجا که دين درهمه ابعاد فکري و عملي مسلمانان نقش دارد همه حوزه ها را در بر مي گيرد. ادبيات ما شامل مباحث متعدد اعتقادي ، کلامي ؛ فضائل ومنقاقب پيامبر (ص) و اهل بيت (ع) صحنه هايي ازتاريخ اسلام مواعظ ،حکم و پند و اندرز و حتي زمينه هاي فقه مي باشد ، همچنين منظومه هايي در اين ادبيات وجود دارد که بر مبناي احکام شرعي و فقهي سروده شده است . درقالب هاي ديگر ادبيات نيز اين تنوع وجود دارد ، درون مايه ادبيات داستاني بسيار متنوع است و از حکايات و تاريخ و بعضي از صحنه هاي تاريخ اسلام گرفته تا مسائل تربيتي اجتماعي و زندگي نامه بزرگان را شامل مي شود .
ادبيات مذهبي چه تأثيري درتغيير و تثبيت روش هاي مذهبي در اذهان مردم دارد ؟
آثار ادبي با فطرت ما ايراني ها عجين شده است وتأثير پذيري ما از ادبيات فراوان است ؛ افراد بسياري را مي بينيم که از راه ادبيات با معرف و مسائل ديني انس ميگيرند. برخي از افراد ممکن است اطلاعات مستند تاريخي وديني نداشته باشند ؛ ولي مثلا از رهگذر آشنايي با گلستان سعدي وکتا ب هاي مختلف ادبي ديگر در جريان اين مفاهيم قرار بگيرند. گاهي يک شعر دررفتار فرد تاثير بسياري دارد . مجموعه اي از شعرها بر هنجارهاي اخلاقي و اجتماعي يک جامعه تاثير زيادي دارد. برخي مي گويند کلام شاعران مانند کلام پيامبران بوده ،براي مردم حجت است. وقتي يک مفهوم ديني در قالب شعر مطرح مي شود ، مردم آن راقبول مي کنند . نکته مثبتي که وظيفه اهل ادب را هم سنگين مي کند ، اين است که گفته هايشان در اصل به فرهنگ جامعه تبديل مي شود.
در سالهاي اخير چه تحولاتي در ادبيات ديني و مذهبي به وجود آمده است ؟
هيچ گاه تاکنون ادبيات از نظر کمي و کيفي درقالت مسائل ديني قرار نگرفته است؛ اکنون حجم اينگونه مطالب بسيار است . ويژگي ديگر اين نوع ادبيات اين است که نيروهاي جوان تري در اين عرصه حضور پيدا کرده اند وادبيات ديني از حصار عده اي خاص بيرون آمده و طيف وسيعتري از نيروهاي جوان که خوشبختانه خلاقيت هاي مذهبي خوبي نيز دارند و تعابير و زبان شعري و ادبي شان اثرگذار است دراين مسير قرارگرفته اند. اين مساله اميد و نويدي براي آينده است که آثار بيشتر و بهتري در اين حوزه پديد آيد .
تاثير ادبيات مذهبي در ديگرهنرها مثل نقاشي ،خوشنويسي ، آثار سينمايي و...راچگونه مي بينيد؟
با يک بيان کلي مي توان گفت اگر هنرمند مايه هاي معرفتي و معارف و ديني داشته باشد ، سعي مي کند به هرصورتي اين زاويه ديد دينيرا در آثار ادبي و هنري خودش بروز دهد . بيشترين کمبودهاي ما در عرصه هنر ، نداشتن همين عناصر ديني است که تعدادي از هنرمندان بدون درون مايه ديني به کار هنري مي پردازند. اگر يک هنرمند با مفاهيم ديني آشنا باشد در ساخت يک فيلم ، پديد آوردن يک اثر نقاشي ، ساختن يک آهنگ و سرود از فرهنگ ديني که در فکر و ذهن او جا گرفته است ، استفاده مي کند .
با توجه به اينکه شما در قالبهاي ادبي شعر و نثر فعاليت مي کنيد تاثير کدام قالب در آثار ادبي شما بيشتر است ؟
من نثر را بيش از شعر مؤثر مي دانم . به دليل اينکه مخاطبين بيشتري دارد . اگر درصد بگيريم کساني که به شعر رغبت نشان مي دهند دايره شان محدود تر است تا کساني که آثار مکتوب غير شعري را مورد توجه قرار مي دهند ؛ به همين دليل اگرچه سابقه شعر گفتن من بيشتر از نويسندگي است ؛ اما بيشتر به نوشتن توجه دارم. نثر ادبي با ويژگي هاي خاصي که دارد ، حوزه بيشتري از مخاطبين را در بر مي گيرد و مسؤوليت نويسنده در اين حوزه بيشتر است.
در ميان آثار ادبي شعر و نثر ، شما به آثار کداميک از بزرگان توجه داريد ؟
درشعر از اشعار سعدي وصائب تبريزي بهره بيشتر مي برم. شاخه هاي ديگر ادبيات آنچنان که فکرمي کنيد مطالعه ادبي نداشتم که گزينشي بکنم و يا ترجيح بدهم ؛ اما به دليل ذوقي که به ادبيات داشتم ازهمان کودکي با آثار ادبي ارتباط پيدا کردم ؛ ولي اينطور که بخواهم دسته بندي کنم و آثاري را نام ببرم نبوده است.
رويکرد جوانان را به آثار ديني و مذهبي چگونه مي بينيد ؟
جوانان دو طيف هستند ،يک عده جوانان معمولي که به آثار مذهبي گرايش معمولي دارند ؛ولي عده اي ديگر از يک شناخت وذوق وظرافت ويژه اي برخوردار هستند ؛ طبيعتا اين عده در بين آثار ديني و ادبي مي روند به سراغ آثاري که ويژگي خاصي مثل سبک قلم يا نگاه نو يا جنبه کاربردي و متناسب با نظر آنها داشته باشد . من سعي کرده ام در آثار خود اين ويژگي را مورد نظر قرار دهم ؛ به طوري که نثر متکلف و دشواري نبوده ، در عين حال که ساده است از ظرافتهاي خاص ادبي نيز برخوردار مي باشد.
منبع:مجله زائر 143
/س