خواص و كاربرد درخت میخک

به فارسي «ميخك» گفته مي شود و در كتب طب سنتي با نامهاي «قرنفل»و «قرنفول» آمده است،به فرانسوي Giroflierو به انگليسي Clove treeناميده مي شود.گياهي است از خانواده نام علمي آنPerry و مترادف آنJambosa caryophyllus Niedz. است كه از طرف گياه شناسان مختلف نامگذاري شده است.

مشخصات

درختچه اي كوچك مخروطي با برگهاي هميشه سبز ونا خزان ،متقابل بيضي ، نوك تيز ،وكمي موجدار بلندي در ختچه 12-10 متر است . رنگ سبز تيره ي زيباي برگها با برگها با رنگ صورتي برگهاي جوان و رنگ قرمز دمبرگ هاي برگها هماهنگي بسيار دارد ومنظرهي زيبايي به درخت ميخك ميدهد.
كلمه Clove از لغت فرانسويClou منشا مي گيرد و يا بالعكس Clou به معناي ميخ كوشك است .طول هر غنچه كه مصرف طبي و ادويه اي دارد به شكل ميخ كوچك است.طول هر غنچه در حدود 5/1-1 سانتي متر است و.غنچه هاي درخت ميخك بي درنگ پس از باز شدن غنچه هايعني قبل از اينكه رنگ خاكستري و ارغواني آن به رنگ قرمز تيره تبديل شود،بايد چيده و خشك شود.درخت ميخك بومي جزاير ملوكي و شرق اندونزي و اقيانوسيه است ولي امروز در ساير مناطق نيز براي زيبايي درختچه و گلهايش پرورش داده مي شود.در ايران نيز به عنوان گياه زينتي و زيباي گلخانه اي در گلخانه و يا د ر اطاق ها كه از سرما محفوظ باشد پرورش داده مي شود.
در اسناد و مدارك طب سنتي مشرق زمين اولين نشانه هاي شناخت درخت ميخك به دوران امپراتوريHan در چين بر مي خورد(سه قرن قبل از ميلاد مسيح)و با نام «ادويه زبان جوجه»نام برده شده است.و بعد از ميلاد در اروپا به صورت يك گياه شناخته شده بوده است.در تاريخ آمده است كه امپراتور كنستانتين پمن هدايايي كه برايSt.silvester اسقف اعظم كليساي رم در تاريخ335-314 پس از ميلاد فرستاده است و چندين كشتي نقره و طلا و ادويه مختلف از جمله 70 كيلو گرم فرستاده بوده است.
تكثير درخت ميخك از رطيق كشت بذر آن در خزانه صورت مي گيرد و 6-4 هفته طول مي كشد كه جوانه بزند.نهالهاي ميخك را معمولا در دو سالگي به بيرون در هواي آزاد منتقل مي كنند و فوصل درختچه ها 6*6 متر گرفته مي شود.اولين محصول ميخك در 8-6 سالگي برداشت مي شود و محصول در ختچه مرتبا تا 24-20 سالگي افزوده مي شود تا وقتي كه به طور متوسط از هر درخت در حدود 4 كيلو گرم ميخك خشك به دست مي آيد. درخت ميخك در خاكهاي عميق با زهكش خوب مناطق حاره در ارتفاعات 900-700 متر از سطح دريا خوب رشد مي كند و بايد در محلي كاشته شود كه از باد محفوظ باشد و متوسط بارندگي منطقه از 2500 ميلي متر در سال كمتر نباشد.وقتي كه شموفه هاي به رنگ صورتي وبه طول حدود 5/1 سانتي متر شدند چيده مي شوند.در مناطق مساعد معمولا دو محصول درسال برداشت مي شود.

تركيبات شيميايي

از نظر تركيبات شيميايي ميخك داراي مقدار قابل ملاحظه اي اسانس روغني فرار است.مقدار اسانس درخت ميخك 6-4 درصد و ازبرگهاي درخت ميخك در حدود 2 درصد مي باشد.
اسانس ميخك در صنعت عطر سازي و براي معطر كردن صابونها و در تهيه خمير دندان براي معطر كردنآن و در تهيه محلولهاي شست وشوي دهان به كار مي رود. اسانس ميخك داراي 90-80 درصد ماده اوژنول ماده اي است بي رنگ ،معطر و روغني به فرمول خام C10 H12 O2كه برطبق يكي از روشهاي صنعتي به عنوان پايه ساختمان وانيلين مصنوعي به كار مي رود كه از نظر عطر و خواص جانشين وانيلين طبيعي است.
در اندونزي ميخك را به نسبت يك قسمت ميخك ساييده شده و 2 قسمت توتون داخل توتون سيگار كرده و در سيگار هايي كه با دست مي پيچند مصرف و دود مي كنند ،نام اين نوع سيگار كرتك است.اين سيگار ها در موقع كشيدن غلاوه بر عطر دلپذيري كه دارد ،ترق ترق صدا مي كند و جالب است و در حال حاضر نيمي از محصول ميخك براي تهيه سيگارهاي كرتك داخل توتون مي شود.
در گزارش بررسي هاي ديگري تركيبات شيميايي ميخك چنين بيان مي شود:[S.G.I.M.P]
اسانس ميخك كه در حدود 5/15 درصد وزن غنچه راتشكيل مي دهد داراي حدود 92 درصد اورژنول ،مقدار كمي از مواد آستيل اوژنول كاريوفيلن و فورفورال مي باشد.
در گزارش بررسي شيمايي ديگري در[M.P.E.SE.A] آمده است:
مقدار اوژنول در اسانس داراي آستيل اورژنول و انواع آلفا و بتا از سسكي ترپن ،كاريوفيلن،اوژنين،كاريوفيلين،وانيلين،گالوتانيك اسيد و كلسيم اكسلات [يونگ كن] است.

خواص و كاربرد میخک

غنچه هاي خشك ميخك كه در بازار تجارت تحت نام ميخك عرضه مي شود،بادشكن ،ضد قي ،مقوي معده و ضد آشفتگي وتهوع است. تب بر ،كرم كش ،قاعده آور و تونيك و مقوي است.ميخك به عنوان يك كمك كننده براي معالجه بيماريهاي شريان تجويز مي شود[هوبرتر].ومحرك و تهييج كننده فعاليت جهاز هاضمه است.براي معالجه اسهال و دل درد اطفال توصيه مي شود.براي وبا نافع است.حالت قي و استفراغ بعد از غذا را رفع مي كند.در مالايا علاوه براينكه از ميخك به عنوان ادويه براي معطر ساختن غذا استفاده مي شود،معمولا براي تقويت زنان پس از دوره زايمان مي دهند و به صورت ضماد براي رفع سردرد به كار مي برندو به صورت گرد به كمر زن پس از زايمان و تولد نوزاد مي مالند و براي رفع دندان درد نيز به كار مي رود از اسانس آن براي بي حسي هاي موضعي استفاده مي شود و آن را به موضع مي مالند.اسانس آن به صورتي كه از تقطير غنچه ها به دست مي آيد تحريك كننده پوست است و دراندونزي آن را با روغن چرب مناسبي مخلوط كرده براي مواضع روماتيسمي يا به رانهاي بيماران مبتلا به بري بري مي مالند.
در بعضي موارد اسانس خالص را كمي در چاي يا مشروب غير الكلي ديگري مخلوط كرده وبراي رفع كمر درد مي خورند.
از نظر طبيعت غنچه هاي ميخك طبق نظر اطباي سنتي ايران خيلي گرم و خشك مي باشد.سردرد سرد را رفع مي كند و براي فلج و لقوه و سكته وباز كردن گرفتگي ها و انسداد دماغي و ساير امراض سرد و تو سو داوي دماغي و اعصاب نافع است.براي شاخاصي كه سودا در مزاج آنها غالب باشد به هر شكلي مايع ودم كرده يا گرد خيسانده مفيد است بتنهايي يا با ادويه مناسب براي لثه ها و رفع درد دندان سرد و رفع بد بويي دهان مفيد است.خوردن آن براي خوشبويي دهان مفيد است.ماليدن آن براي تقويت چشم مفيد است.خوردن آن براي رفع سرفه سرد و تر و تنگي نفس كهنه ،رطوبي،خفقان سرد ورفع وحشت ،خوف و وسواس نافع است.
خوردن ان مقوي معده ،هاضمه،روده ها،كبد ،كليه،طحال،رحم و براي افزايش نيروي جنسي سرد مزاجان مفيد استوضمنا براي قي و آشفتگي و سكسكه و تحليل بادهاي غليظ و رفع استسقاي عمومي و قطره قطره ادرار كردن و بيماري هاي سرد رحم به صورت خوردن و شياف در مهبل نافع مي باشد.خوردن گرم آن با شير تازه مشروط به اينكه تا چند روز ادامه داده شود براي تقويت نيروي جنسي سرد مزاجان موثر است و خوردن 4 گرم از آن به طور مرتب در دوران پاكي بعد از قاعدگي در زنان باعث گرم شدن و تقويت رحم و آبستن شدن مي باشد.ماليدن جويده آن با آب دهان برقضيب در موقع هم بستري موجب تلذذ طرفين است.مضر كليه و وردهها در گرم مزاجان است از اين نظر بايد صمغ عربي خورده شود.مقدار خوراك آن تا 5 گرم است.جانشين ان از نظر خواص هم وزن آن دارچين و نصف وزن ان بسباسه و نصف وزن ان فرنجمشك است.در مصارف داخلي دم كرده 10-1 گرم بسباسه و نصف وزن ان فرنجمشك است.در مصارف داخلي دم كرده 10-1 گزم ميخك ساييده در هزار گرم ّ بتدريج خورده مي شود.

برا ي تهيه عرق ميخك به ترتيب زير عمل مي شود:

ميخك نرم ساييده شده يك واحد ،برگ گل سرخ ساييده شده 5/1 واحد ،برگ گاو زبان نرم ساييده شده 5/1 واحد همه را در گلاب 24 ساعت بخيسانند و پس از آن ،آن ر اتقطير كنند و به قدر احتياج بنوشند،براي تقويت اعضاي داخلي ،معده،كبد،هاضمه و رفع بادها ،سموم و تعديل اخلاط و بيماري هاي سرد بسيار نافع است.

براي تهيه نوشابه طبي آن به ترتيب زيرعمل مي شود(روغن غير صنعتي و خانگي )

ميخك ساييده يك واحد،آب انارين (انار ترش و شيرين)16 واحد ،عسل يك واحد ،در شيشه كنند و سر آن را بسته در محل گرمي بگذارند و پس از يك هفته بيرون آورند آماده مصرف است واگر آن را با شكر مخلوط كرده وقوام اورند شربت ان براي امراض سرد بسيار نافع است.
منبع: www.taamasrar.com
/خ