نویسنده: مصطفی خدادادی
بازتاب‌های روانی و رفتاری
صفراوی مزاج‌ها رفتارهای تند و تیزی دارند و در تمام اعمال و رفتار سرعت عمل بالایی نشان می‌دهند. آنها افرادی پرانرژی، شجاع، محکم، استوار، باهوش، بیقرار و حاضر جوابند. این افراد حتّی در سخن گفتن هم سرعت بالایی دارند و پیوسته صحبت می‌کنند. از دیگر ویژگیهای روحی، روانی افراد صفراوی مزاج این است که زود تصمیم می‌گیرند و خیلی زود تصمیم خود را به اجرا درمی‌آورند. گاهی افزایش صفرا باعث می‌شود که فرد حرکتی انجام دهد یعنی به محض افزایش صفرا تکانشی دارد و سپس آرام می‌گیرد. در این افراد عصبانیت آنی بسیار مشاهده می‌شود. بهترین دارو برای این افراد هندوانه، گرمک، کدو خورشتی، هویج فرنگی، روغن زیتون، سوپ جو با پاچه‌ی گوسفند و همراه با تعدادی آلو بخارا و سبزی‌جات، مانند اسفناج و گشنیز و لیمو ترش تازه و روغن زیتون است. همچنین سیب درختی بخارپز، قارچ، بامیه‌ی خورشتی، پیاز، برگه‌ی هلو، برگه‌ی زردآلو، مغز بادام خام، برنج مشکل عمده صفراوی مزاج‌ها بیشتر در هوای گرم و تابستان بروز می‌کند و وقتی مشکلشان حادتر می‌شود که غذای گرم هم مصرف کرده باشند. بنابراین توصیه می‌شود این قبیل اشخاص در هوای گرم تابستان و به خصوص هنگام ظهر کمتر در معرض آفتاب قرار بگیرند. و توصیه بعدی ما این است که از مصرف خوراکی‌های گرم مانند خورشت فسنجان و غذاهای پرادویه پرهیز کنند تا حرارت بدنشان افزایش نیابد زیرا افزایش حرارت بدن باعث افزایش حرارت کبد می‌شود و اگر فرد غذای گرم خورده باشد غذا در کبد تبدیل به صفرا می‌شود و افزایش صفرا به عصبانیت بیشتر فرد می‌انجامد، بنابراین بهتر است از خوراکی‌های خنک مانند آب دوغ، خیار، گوجه، کاهو، آبغوره، آبلیمو و شربت سکنجبین استفاده کند. نکته مهم دیگر برخورد با افراد صفراوی مزاج در هنگام عصبانیّت است، به عنوان مثال با افرادی که در هوای گرم عصبانی و کلافه هستند نباید مقابله به مثل کرد و به راحتی می‌توان خشم آنان را کنترل کرد. بهتر است به این افراد کمی شربت خنک یا هندوانه خنک داد تا آرام شوند. این قبیل افراد به طور معمول زود عصبانی می‌شوند و خیلی زود ناراحتی‌شان فروکش می‌کند بنابراین بهتر است اطرافیان کمی مراعات کنند و شخص عصبانی صورتش را با کمی آب خنک شست و شو دهد.بیشتر بخوانید:ارتباط طبایع با یکدیگر و نتیجه تداخل مزاج ها در طب سنتی
ویژگی افراد این گروه را می‌توان به شرح ذیل برشمرد.
1- علاقه‌مند به ادبیّات و ریاضیّات 2- دارای استعداد خشونت و بدخلقی 3- پائیز و زمستان را دوست دارند 4- گاهی عاشق و گاهی فارغ 5- گاهی با اراده، گاهی سست 6- گاهی پر انرژی گاهی کم انرژی 7- دارای استعداد معنوی به صورت مقطعی 8- تند و تیز و بی قرار 9- گاهی پر جرأت و گاهی آرام 10- پرخاشگر 11- ناآرام و دودل 12- گاهاً باعث رنجش دیگران می‌شود. 13- تیزبین و دقیق در برخی ابعاد 14- مقید به اصول، منظم و حساس 15- آینده‌نگر و گاهاً خیالباف و دقیق در تصمیم‌گیری 16- حاضر جواب و باهوش 17- گاهاً سخاوتمند 18- میل بالای جنسی و توان جنسی متغیر 19- سریع، چالاک و پر انرژی 20- پرحرف.خصوصیّات جسمی
زردی چهره و چشم و زبان، کم مو، لاغری و باریکی اندام و خشکی اندامها، اندام متوسّط این افراد معمولاً قد بلند و باریک اندام هستند و نمی‌توان آنها را به راحتی چاق کرد، اکثراً دست‌های گرمی دارند. عاشق دوش خنک هستند و نمی‌توانند زیاد در حمام بمانند. گهگاه دچار عصبانیّت آنی می‌شوند. ضمناً افراد صفراوی، کم اشتها هستند. رنگ پوست گرایش به زردی دارد، ممکن است با کمی فلفل دچار آلرژی شوند. رگهای بدن آنها برجسته است. سفیدی چشم سفید با گرایش زرد است، رگهای دست گاهی آشکار و گاهی پنهان هستند، مردک چشم میشی روشن است، موی سر، خشک و ضخیم و برجسته است، رنگ مو، سیاه و خرمایی است و صفراوی‌ها غالباً کم مو هستند.علایم پوستی
از نظر پوستی، خشک و بدون رطوبت هستند و ناخن‌های خشک و شکننده‌ای دارند. پوست کف پاهایشان هم خشکه زده و پوسته می‌شود. دارای منافذ پوستی درشت هستند.علایم گوارشی
مزه‌ی دهان تلخ صبحگاهی است، غالباً دهان خشک و تشنه است، افراد صفراوی کم اشتها هستند، توان هضم غذا بالاست، نفخ معده ندارند، یبوست ندارند، گرایش به شیرینی و شوری هم ندارند. افراد صفراوی غالباً گرایش به ترشی دارند، بوی بد دهان ندارند، بوی بد مدفوع ندارند، قار و قور شکم ندارند، تمایل به سردی‌ها دارند و از گرمی‌ها گریزانند. رژیم غذایی مناسب برای صفراوی‌ها (گرم و خشک) غذاهائی است که سرد و تر باشند که نمونه‌هائی از این غذاها عبارتند از انواع سالادها با سرکه، روغن‌های نباتی و ... افراد صفراوی غالباً در اثر حجامت تعدیل مزاج یافته و رنگ و رویی به مراتب روشن‌تر از قبل خواهند داشت، اشتهای آنان با حجامت افزایش می‌یابد و در صورت تکرار حجامت فربه و چاق خواهند شد.نمونه‌ای از رژیم غذایی مناسب برای افراد صفراوی کاهوست که سرد و تر است و برای دفع صفرا مفید است. ماهی، ماست و به طور کلی لبنیّات، گوجه فرنگی، مرکبات، ماءالشعیر (آب جو) آب غوره، آب لیمو برای صفراوی‌ها مفید و لازم است.
وضعیت سازگاری با غذاها
سازگار با غذاهای سرد و تر چون آلو، زردآلو، هندوانه، اسفناج، کدو، خیار، انار، شفتالو، کاهو، دوغ و ماست و ترشی‌ها مثل لواشک و سرکه. به خوردن خوراکی‌های شیرین کمتر تمایل دارند.موادّ غذایی مضر
چای، قهوه، نسکافه، لبنیات، تخم مرغ و غذاهای فریزر شده، زودپز شده و سرخ شده، سس و رب، غذاهای چرب و پر حجم، ماکارونی، آش رشته، سیر و کلیه‌ی غذاهای گرم، ادویه‌جات تند، آب یخ، نوشابه، نوشیدن مایعات همراه با غذا یا بلافاصله بعد از آن، شیرینی‌جات قنادی و مصنوعی، آجیل شور، گوشت قرمز، بریده بریده غذا خوردن؛ یعنی انسان مدام در حال خوردن باشد، مانند تخم شکستن و خوردن تنقلات، خوردن بادمجان، موز، کلیه غذاهای ساندویچی، مانند سوسیس، کالباس، کوکتل، سمبوسه، فلافل، پیتزا، همبرگر و خوردن خربزه، آناناس و طالبی. علت ممنوع بودن این غذاها برای افراد صفراوی مزاج این است که ph این غذاها و نیز پی اچ (ph) کبد بالاست. استفاده از این مواد باعث افزایش دمای کبد و ترشح زیاد صفرا و در نتیجه، ایجاد راه بندان در مجاری کبد می‌شود. این حالت موجب تشکیل سنگ‌های صفراوی در کیسه صفرا می‌شود و علائمی نظیر یبوست، زرد شدن چهره، دردهای شدید در ناحیه‌ی سمت راست بدن در زیر دنده‌ی راست را در پی دارد.مواد غذایی مفید
همه‌ی انواع مرکبات، انار، شاه توت، خیار، سیب، گلابی، آلبالو، گیلاس، آلو، گوجه سبز و زرشک برای افراد صفراوی مزاج مفید هستند. بهترین دارو برای این افراد هندوانه، گرمک، کدو خورشتی، هویج فرنگی، روغن زیتون، سوپ جو با پاچه‌ی گوسفند و همراه با تعدادی آلو بخارا و سبزی‌جات، مانند اسفناج و گشنیز و لیمو ترش تازه و روغن زیتون است. همچنین سیب درختی بخارپز، قارچ، بامیه‌ی خورشتی، پیاز، برگه‌ی هلو، برگه‌ی زردآلو، مغز بادام خام، برنجسفید با روغن زیتون، کدو حلوایی، نخود فرنگی، عدس، ماش، جوی دو سر، مخمر آب جو، لیمو عمانی برای افراد صفراوی مزاج بسیار مفید است. نوشیدن روزانه یک تا سه لیون آب زرشک، نیم ساعت قبل از غذا و دو ساعت ونیم بعد از آن نیز فوق‌العاده مفید است. بذرهای ملیّن، مانند خاکشیر، اسفرزه، تخم ریحان، تخم مرو، بارهنگ و بالنگو، ترشی‌جات طبیعی، مغز فلوس، شیر خشت، ترنجبین، عسل به مقدار کم و همراه با لیموترش تازه و به صورت شربت شده که به آرامی میل شود، انگور، کاهو، مغز خیار، تخم کدوی خام، تخم خیار، مغز تخم هندوانه، تخم کاهو، از هر کدام به مقدار مساوی مخلوط کرده آسیا شود و روزی دو بار هر بار یک قاشق غذاخوری در یک لیوان آب مخلوط گردیده و میل شود.
علایم بیماری در اثر غلبه صفرا
در زیر علایم غلبه خلط صفرا ذکر شده است:* زردی رنگ چشم و پوست
* خشکی دهان و بینی
* عطش زیاد
* جوش و آکنه در سر و صورت
* خشکی پوست و اگزما
* تلخی دهان
* کاهش اشتها به غذا
* احساس گزگز و سوزن سوزن شدن بدن
* نبض سریع
* احساس تهوع
منبع مقاله :
خدادادی، مصطفی؛ (1395)، مزاج شما چیست؟، ساری: انتشارات پارسی سرا، چاپ اول
