راهکارهای افزایش مشارکت در ورزش همگانی

با وجود تلاش مسئولان شهری در سال‌‎های اخیر برای گسترش ورزش همگانی همچنان فاصله‌ی زیادی بین گرایش مردم به ورزش همگانی با ضرورت این موضوع در زندگی شهری امروزی دارد. محققان حوزه‌ی ورزش دلایل متعددی را برای گرایش نداشتن مردم به ورزش شهروندی شناسایی کرده‌اند. بخشی از این عوامل به ویژگی‌ها و شرایط فردی شهروندان برمی‌گردد و بخشی از آن به امکانات زیرساخت‌ها و شرایط فیزیکی مناطق شهری مربوط می‌شود.
تحقیقات متعدد محققان داخلی حوزه‌ی ورزش به نتایج متعدد و گاه متشابهی برای این عدم تمایل رسیده است. متناسب با این عوامل راهکارها و راهبردهای همه‌جانبه‌ای برای توسعه‌ی فرهنگ ورزش شهروندی وضع شده است. در تحقیقی که از سوی صالحی و همکاران در 89 صورت گرفته است، تنبلی، نبود همراه و همپای مناسب و آلودگی هوا به ترتیب از عوامل بازدارنده‌ی انجام فعالیت فیزیکی است و حمایت‌های اجتماعی اطرافیان، سابقه‌ی قبلی انجام فعالیت‌های ورزشی و قرارگیری در طیف طبیعی توده‌ی بدنی نقش مهمی در پیش‌بینی مراحل آمادگی افراد از نظر انجام فعالیت جسمانی دارد. (صالحی و همکاران، 1389)
در تحقیقات دیگری عوامل اقتصادی، کمبود امکانات، کمبود پایگاه‌های ورزش صبحگاهی، وضعیت خانوادگی و کمبود بودجه‌ی ورزشی به ترتیب از موانع توسعه‌ی ورزش همگانی عنوان شده‌اند. در همین راستا بهبود وضعیت اقتصادی اقشار مختلف جامعه، توجه به وضعیت خانوادگی، گسترش ناوگان حمل و نقل عمومی و استفاده از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی از مهم‌ترین عوامل توسعه‌ی ورزش همگانی است (آفرینش خاکی، 1384)
از نظر محققان بین‌المللی این حوزه نیز، کمبود امکانات، کوچک بودن فضاهای ورزشی، شلوغ بودن آنها، نبود یا کمبود مربیان باتجربه و نیز گران بودن حق عضویت از دلایل رضایت نداشتن شهروندان از وضعیت موجود ورزش همگانی در کشور بوده است. (1)
شعبانی و همکاران در پژوهشی تحت عنوان «بررسی چالش‌های ورزش همگانی در ایران» این موضوع را از ابعاد درونی (درون سازمانی) و بیرونی (محیط خارجی) بررسی کرده‌اند. از دید شهروندان، ساخت فضای ورزشی باز، ساخت سالن ورزشی چند منظوره، ساخت فضای سبز ورزشی، افزایش پایگاه‌های ورزش صبحگاهی، کاهش شهریه‌ی سالن‌های ورزشی و نیز برگزاری مسابقات به ترتیب اولویت از عوامل رشد و توسعه‌ی ورزش همگانی و تفریحی است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، ورزش همگانی در بعد درونی، دارای 22 ضعف و چالش بود که در میان آنها نبود برنامه‌های مدون برای تشویق و ترغیب مردم به ورزش همگانی، نبود مدیریت واحد و سیاست یکسان در ورزش همگانی، بهره‌نگرفتن از نیروهای متخصص و کارشناس، بی‌توجهی به ورزش و فعالیت‌های بدنی در مدارس و دانشگاه‌ها و بی‌توجهی به ورزش همگانی طبقات کم‌درآمد مهم‌ترین عوامل چالش برانگیز در ورزش همگانی شناخته شده‌اند.
یافته‌های این پژوهش با نتایج غفرانی (1388) مبنی بر ضعف در ورزش گروه‌های خاص (معلولان، طبقه‌ی کم‌درآمد و...)، بهره نگرفتن از متخصصان، ناهماهنگی بین سازمان‌های مربوط و همچنین با یافته‌های مظفری (1384) مبنی بر روزآمد نبودن امکانات و زیرساخت‌های مربوط و درنهایت با نتایج پژوهش‌های نامراتو (2) (2009) و شیوو (3) (2004) که ضعف نظام اطلاع‌رسانی، تبلیغات و استراتژی‌ها را از مهم‌ترین ضعف‌های ورزش همگانی برشمرده بودند، همخوانی دارد. در بیشتر تحقیقات انجام شده در ایران، کمبود نیروی انسانی متخصص از موانع مهم توسعه‌ی ورزش همگانی برشمرده شده است. (شعبانی و همکاران، 1390)

بیشتر بخوانید: مهارت مشارکت و کار گروهی

نتایج تحقیق سید عامری و همکاران در 1391 هم نشان می‌دهد شهروندانی که ورزش نمی‌کردند مشغله‌ی زیاد، نبود امکانات لازم، تنبلی و بی‌حوصلگی، نداشتن مهارت کافی و نداشتن همراه را به ترتیب اولویت، از دلایل عدم مشارکت خود در برنامه‌های ورزشی عنوان کرده‌اند و از کسب نشاط و احساس لذت، تناسب اندام، حفظ تندرستی، مقاوم شدن در مقابل بیماری‌ها و کاهش فشار روانی نیز به عنوان دلایل مشارکت در برنامه‌های ورزشی و تفریحی نام می‌بردند.
نتایج این تحقیق نشان داده است کمبود امکانات، کمبود وقت، گرانی شهریه، سالن‌‎های ورزشی، کمبود پایگاه‌های ورزش صبحگاهی، مشکلات اجتماعی و مسائل فرهنگی، وضعیت خانوادگی (تأهل، تعداد فرزند) و آگاه نبودن از اثرات ورزش به ترتیب اولویت از موانع توسعه‌ی ورزش همگانی و تفریحی از دید نمونه‌های این تحقیق بوده است. از دید شهروندان، ساخت فضای ورزشی باز، ساخت سالن ورزشی چند منظوره، ساخت فضای سبز ورزشی، افزایش پایگاه‌های ورزش صبحگاهی، کاهش شهریه‌ی سالن‌های ورزشی و نیز برگزاری مسابقات به ترتیب اولویت از عوامل رشد و توسعه‌ی ورزش همگانی و تفریحی است. یافته‌های این تحقیق همچنین بیانگر این است که کسب نشاط و احساس لذت، تناسب اندام، حفظ تندرستی، مقاوم شدن در مقابل بیماری و کاهش فشار روانی از دلایل مشارکت در برنامه‌های همگانی و تفریحی بوده است. (سید عامری و محمد آلق، 1390)
در ادامه به ذکر دو دسته چالش‌های درونی و بیرونی توسعه‌ی ورزش همگانی پرداخته شده است. امید است مسئولان با توجه به این دو دسته چالش‌ها با رفع موانع موجود زمینه‌ی توسعه‌ی هرچه بیشتر ورزش همگانی را با توجه به مقتضیات زندگی شهری امروز فراهم کنند.
جدول شماره 1. چالش‌های درونی ورزش همگانی (شعبانی و همکاران، 1389) (4)

فقدان برنامه‌های مدون برای تشویق و ترغیب مردم به ورزش همگانی

فقدان مدیریت واحد و سیاست یکسان در زمینه‌ی ورزش همگانی

بهره نگرفتن از نیروهای متخصص و کارشناس در ورزش همگانی

بی‌توجهی به ورزش و فعالیت‌های بدنی در مدارس و دانشگاه‌ها

بی‌توجهی به ورزش همگانی طبقات کم درآمد

نداشتن ارتباط مؤثر با مراکز ورزش همگانی دنیا

عدم تبلیغات در رسانه‌ها برای ورزش همگانی

بی‌توجهی به ورزش همگانی زنان

بهره نگرفتن از فناوری روزآمد برای آموزش مربوط به ورزش همگانی

نبود تحقیق و پژوهش در حیطه‌های مختلف ورزش همگانی

استفاده ناکارآمد از تجهیزات و امکانات اماکن موجود

فقدان برنامه‌ی مدون و مشخص درباره‌ی ورزش همگانی

کمبود بودجه‌ی ورزش همگانی

کافی نبودن نیروهای کارآمد در ورزش همگانی

کمبود بودجه‌ی ورزش همگانی

کافی نبودن نیروهای کارآمد در ورزش همگانی

نابسامانی ورزش کارمندی

نداشتن اطلاعات کافی و صحیح در زمینه‌ی ورزش همگانی کشور

عدم دسترسی ارزان همگان به فضاها و امکانات ورزشی

نبود نظام هماهنگ در برگزاری مسابقات همگانی

بی‌توجهی به ورزش‌های بومی و سنتی

بی‌توجهی به ورزش همگانی معلولان

بی‌توجهی به ورزش روستاییان

کافی نبودن امکانات و تجهیزات در ورزش همگانی

جدول شماره 2. چالش‌های بیرونی ورزش همگانی (شعبانی و همکاران، 1389)

مشکلات اقتصادی جامعه

تغییر روش زندگی مردم (رواج زندگی غیر فعال، تفریح غیرفعال)

کم بودن آگاهی جامعه درباره‌ی فواید فعالیت‌های بدنی و زیان‌های کم تحرکی

افزایش میزان اعتیاد

سهم کم رسانه‌ها در ورزش همگانی

کاهش ساعت‌های اوقات فراغت به دلیل مشکلات معیشتی

افزایش شهرنشینی و کاهش سرانه فضای ورزشی در دسترس شهرها

عدم امکان حضور بخش عمده‌ای از بانوان در ورزش همگانی

تغییر ساختار شهرها و تخریب فضای قابل استفاده در ورزش همگانی

افزایش نرخ بیکاری

نبود اتفاق نظر درباره‌ی تعریف‌های ورزش همگانی در بین برنامه‌ریزان کشور

نفوذ فرهنگ جوان‌پسند غربی

 

پی‌نوشت‌ها:

1. کمیته‌ی بین‌المللی هنگ کنک (2009).
2. Numerato.
3. Shehu.
4. عباس شعبانی و دیگران، «بررسی چالش‌های ورزش همگانی در ایران؛ مطالعات مدیریت ورزشی»، (1390) سال هشتم، شماره 10.

منبع مقاله :
یزدانی، مجتبی؛ (1395)، ورزش و مدیریت جهادی، تهران: تیسا، چاپ اول