معرفی سماق و خواص درمانی آن

سماق دارای گونه‌های مختلفی می‌باشد. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوطه به یک گونه از سماق که نسبت به دیگر گونه‌ها مرغوبتر بوده و خواص دارویی نیز دارد اشاره شده است.

نام علمی:

Rhus coriaria L.، نام فرانسه Sumac des Corroyeurs و نام انگلیسی آن Tanner`s sumac می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، سماق معمولی، سماق الدباغین، سوماق، سَماق، سماقیل و تَمتَم نامیده شده است.

تیره گیاه:

پسته Anacardiaceae

نوع گیاه:

درختچه

مشخصات ظاهری:

درختچه‌ای است به ارتفاع حدود 2 متر گاهی موارد بیشتر با شاخه‌های جوانِ دمبرگدارِ پوشیده از کرک‌های زبر، برگ‌های آن مرکب، مخملی، شانه‌ایِ فرد و دندانه‌دار، گل‌های آن خوشه‌ای و متراکم، کاسبرگ‌ها سبز و گلبرگ‌ها سفید رنگ می‌باشند. میوه‌اش شفت، کروی، کرکدار، به صورت خوشه‌ای و متراکم، به اندازه یک نخود کمی کوچکتر، رنگ میوه قهوه‌ای مایل به ارغوانی، گوشت آن ترش و میوه محتوی یک هسته‌ی کوچک است.

طبیعت سماق:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت آن سرد و خشک است.

رویش جغرافیایی:

در اغلب نواحی معتدله کشورها، مناطق مدیترانه‌ای و در کشورهای قفقاز و آناتولی کاشته می‌شود. در ایران نیز بیشتر در استان‌های حاشیه دریای خزر، استان‌های غربی، فارس، تهران، خراسان شمالی، جنوبی و رضوی کاشته می‌شود.

ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در سماق:

تانن، دکستروز، ماده‌ی مومی، ماده‌ی رنگی زرد، میری ستین، اسید تانیک، اسید سیتریک، اسیدوینیک، اسید مالیک و مالات قلیایی در آن تشخیص داده شده است.

بخش مورد استفاده:

میوه (سماق). در ضمن پوست ریشه و برگ درختچه نیز خواص دارویی دارند.

نحوه مصرف:

معمولاً سماق خشک شده را به صورت پودر یا دم کرده استفاده می‌کنند و در صنایع غذایی نیز کاربرد دارد. نحوه و روش‌های مصرف مختلف دیگری نیز دارد از جمله به صورت جوشانده، تنطور، ضماد، صمغ و کمپرس.

خواص درمانی:

قبض کننده و ضد اسهال‌های ساده و خونی، بندآورنده خونروی‌های معده و روده و خونروی در فواصل قاعدگی، رفع کننده اخلاط خونی و ضد آب آوردن انساج ناشی از ضایعه کلیه‌ها، خارج کننده سموم وارد شده به بدن همراه با غذا بخصوص سرب و تحلیل برنده ورم گلو، کاهنده قند خون و برطرف کننده شب ادراری کودکان، تمیز کننده معده و ضد تهوع، اشتهاآور و ضد سرفه‌های مقاوم، ضد تب‌های صفراوی و رفع کننده ترشحات سفید واژن، کاهنده ترشح زیاد و غیرمعمول ادرار و مقوی جهاز هاضمه، ضد میکروب و مفید برای آلرژی می‌باشد. در ضمن برای تب، اختلالات قاعدگی، روماتیسم و نقرس نیز مفید است. مالیدن سماق به دندان یا مزه مزه آن در دهان محکم کننده دندان‌ها، تقویت کننده لثه و التیام‌بخش زخم‌های عفونی دهان می‌باشد.

تذکر:

سماق تازه به دلیل سمّی بودن غیرقابل استفاده است و در صورت مصرف ایجاد مسمومیت می‌کند بنابراین باید از سماق خشک شده و به صورت پودر درآمده استفاده کرد. زیاده‌روی در مصرف آن نیز برای اشخاص سرد مزاج مضر و سبب افزایش آب بزاق دهان و ایجاد یبوست می‌شود.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.