معرفی کاسنی و خواص درمانی آن

کاسنی گونه‌های مختلفی دارد وحشی و پرورشی که گونه‌ی پرورشی آن (کاسنی اندیو) بیشتر در مصارف غذایی بخصوص در سالادها استفاده می‌شود و از نظر خواص دارویی نسبت به دیگر گونه‌ها ضعیف‌تر است. در اینجا به نام علمی و مشخصات مربوط به یک گونه کاسنی وحشی (کاسنی بری) که خواص دارویی داشته و در طب سنتی نیز کاربرد دارد اشاره شده است. در ضمن کاسنی بری به صورت پرورشی نیز کاشته می‌شود.

نام علمی:

Cichorium intybus L.، نام فرانسه Chicoree و نام انگلیسی آن Chicory می‌باشد. نام‌های دیگر آن به فارسی، عربی و در کتب طب سنتی، کاسنی، کاسنی معمولی، کاسنی رسمی، کاسنی ریشه‌ای، کاسنی تلخ، کاسنی وحشی، کاسنی صحرایی، هِندبا و هندبه نامیده شده است.

تیره گیاه:

کاسنی Compositae

نوع گیاه:

بوته

مشخصات ظاهری:

گیاهی است علفی، چند ساله و وحشی با ساقه‌ای پوشیده از موهای زبر به ارتفاع حدود 50 سانتی‌متر گاهی موارد بیشتر، برگ‌های آن متناوب و پوشیده از تارهای فراوان در اطراف رگبرگ میانی، شکل ظاهری برگ‌های قاعده ساقه‌ی آن با بقیه فرق دارد، مانند آن که در قاعده‌ی ساقه، برگ‌ها عموماً دراز، منقسم به قطعات عمیق دندانه‌دار و منتهی به یک قسمت انتهائی مثلث شکل هستند و هر قدر که به رأس ساقه نزدیک گردیم برگ‌ها کوچکتر می‌شوند و کناره‌ی تقریباً ساده و وضع ساقه آغوش پیدا می‌کنند. گل‌های آن به صورت گل آذین، به رنگ آبی روشن و در مواردی صورتی یا سفیدِ بنفش می‌باشند. میوه‌اش فندقه، چهار سطحی، نسبتاً مسطح و منتهی به مجموعه‌ای از فلس‌های بسیار کوچک است. ریشه کاسنی قوی به قطر انگشت و به درازای حدود نیم متر، رنگ پوسته‌ی خارجی ریشه قهوه‌ای و داخل آن سفید است.

بیشتر بخوانید: خواص دارویی کاسنی

 

طبیعت:

طبق نظر حکمای طب سنتی طبیعت ریشه‌ی کاسنی گرم و خشک و طبیعت قسمت‌های هوایی آن سرد و ‌تر می‌باشد.

رویش جغرافیایی:

در نواحی معتدله اغلب کشورها و در ایران بیشتر در دامنه‌های البرز و استان‌های چهارمحال بختیاری، فارس، بلوچستان، خوزستان، آذربایجان غربی و گیلان انتشار دارد.
ترکیبات شیمیایی و مواد موجود در گیاه: برگ کاسنی دارای املاحی نظیر سولفات‌ها، فسفات‌های سدیم، منیزیوم، پتاسیم، نیترات پتاسیم و گلوکزید تلخی به نام شیکورین یا سیکورین است. گل‌های آن دارای سیکوری‌ئین می‌باشد. ریشه‌ی کاسنی دارای اینولین، قندهای مختلف نظیر گلوکز، لولزوساکرز، یک ماده رزینی، موسیلاژ، مقدار کمی تانن، اسانس، پکتین، لوولین و شیکورین است. برگ و ریشه گیاه دارای ویتامین‌های K, P, C, B می‌باشد.

بخش مورد استفاده:

تمام قسمت‌های گیاه

نحوه مصرف:

به طور معمول ریشه، ساقه و تخم کاسنی را به صورت دم کرده یا جوشانده استفاده می‌کنند و در طب سنتی برای درمان بیماری‌ها نحوه و مقدار مصرف آنها را پزشک تشخیص داده و تجویز می‌کند.

خواص درمانی ریشه و ساقه:

افزاینده عملکرد کبد و طحال و صفرابر، ترمیم کننده سلول‌های کبد و تصفیه کننده خون، خارج کننده سنگ کیسه صفرا و بازکننده انسدادها (خصوصاً انسدادهای کبد و طحال)، کاهنده حرارت بدن و گرگرفتگی و تحلیل برنده ورم احشاء بدن، فعال کننده کبد و کلیه و رفع کننده امراض جلدی حاد یا مزمن، خارج کننده سموم از بدن و تنظیم کننده تعریق بدن (کم را زیاد و زیاد را کم می‌کند)، دفع کننده رسوبات و عفونت‌های مجاری اداری و خون‌ساز، ضد تب و خارج کننده اخلاط خونی، پاک‌سازی مراره (یعنی صفرا و سودا از خون) و ضد تهوع ناراحتی‌های قلبی، افزاینده نطفه و مفید برای درمان آمنوره (یعنی باز شدن خون قاعدگی)، کاهنده چربی و قند خون و ضد التهاب معده، ضد التهاب کیسه صفرا و تقویت کننده حافظه، پاک کننده مجاری گوارشی و شیرافزا، جلوگیری کننده واقعی از سفید شدن موها و ضد یرقان، تنظیم و ترغیب کننده PH خون به حالت خنثی تا کمی اسیدی و بالا بردن شانس پسرزایی (مصرف آن قبل از باردار شدن)، مسکن دردهای مفصلی و ضد آب آوردن بدن، تنظیم کننده چاقی و لاغری و برای تکرر ادرار مؤثر می‌باشد. در ضمن برای درمان فیبروم با منشاء سودایی یا صفرایی، نقرس، روماتیسم، هیستری، نارسائی اعمال کبد، کم اشتهائی، سوزش ادرار، خارش بدن و بیماری‌های پوستی نیز مفید است.

تذکر:

مصرف کاسنی برای خانم‌های باردار ممنوع و در صورت استفاده سبب تحریک رحم و سقط جنین می‌شود. در ضمن زیاده‌روی در مصرف آن فشار خون را کاهش داده و موجب تعریق زیاد می‌شود.
منبع مقاله :
صانعی، صمصام؛ (1395)، طبّ الصمصام -آشنایی با بیش از 400 نوع از گیاهان دارویی- (جلد دوم)، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ اول.