نگاهی به کاربرد پزشکی چشم خروس

نام علمی (خانواده):

Abrus preacatorius L

نام انگلیسی:

Rosary Pea, Indian Licorice, Precatory Bean

نام فارسی:

چشم خروس

مشخصات:

چشم خروس گیاهی پایا، بالا رونده با ساقه باریک است. برگ‌ها به شکل پرما و به طول 5-8 سانتی‌متر می‌باشند. برگچه‌ها لوزی شکل‌اند و به تعداد 20-24 یا بیشتر و مقابل هم با طول 1/2-1/8 سانتی‌متر قرار گرفته‌اند. در آفریقای مرکزی از 200 میلی‌گرم پودر دانه‌ی این گیاه به عنوان ضد بارداری خوراکی با ماندگاری 13 دوره قاعدگی استفاده می‌شود. تقریباً 14 گرم پودر دانه به عنوان مقوی در خانم‌های حامله و کودکان استعمال می‌شود. حدود 5-7 دانه گیاه برای سیاه سرفه تجویز می‌شود. حاشیه‌ی برگ کامل است. این گیاه دارای گل‌های صورتی متراکم خوشه‌ای است. نیام گیاه کشیده، لوله‌ای، متورم، به ابعاد 5-6 سانتی‌متر در 1 سانتی‌متر و حاوی 3-6 دانه‌ی گرد، براق، سیاه و قرمز است.

منشأ:

این گیاه بومی پاکستان، هند، سیلان و آفریقای گرمسیر می‌باشد و به طور وسیعی در امریکا، آسیا و اروپا معرفی شده است.

ترکیبات شیمیایی:

آبرکتورین (abrectorin)، آبریسین (abricin)، آبریدین، آبرین‌ها A-D، (+) - آبرین، آبرواسلاکتون A، اسید آبروس جینک، آبروسوجنین، آبروسوسید A-D، پرکاتورین، آبروکینون‌ها، آبرالین، آبروسیک اسید، آبروکینون G و مواد دیگر.

کاربرد در طب سنتی:

جوشانده‌ی برگ‌ها برای اسکوروی (بیماری کمبود ویتامین C) سرفه، برونشیت، سندرم سوء جذب (sprue) و هپاتیت و به عنوان تب‌بر به کار رفته است. این گیاه همچنین برای ورم‌های دردناک، التهاب چشم، سرطان سیفیلیس و لکه‌های پوستی استعمال شده است. از برگ‌ها همچنین در درمان زکام، سرفه، تب، مالاریا، سردرد، ورم و خارج کردن کرم استفاده شده است جوشانده دانه‌ها برای مشکلات شکمی، التهاب ملتحمه، تراخم و تب مالاریا مصرف می‌شود. مردم آفریقای مرکزی از پودر دانه این گیاه برای ضد بارداری به صورت خوراکی استفاده می‌نمایند. همچنین از دانه‌های این گیاه برای پایین آوردن فشار خون بالا و برطرف کردن سردرد شدید استفاده می‌شود. خوردن دانه‌های چشم خروس به ادم ریوی و افزایش فشار خون منجر شده است. آبرین می‌تواند باعث کما، اغتشاش فکری، تشنج، کمبود آب بدن، آزردگی و التهاب لوله گوارش و کاهش فشار خون شود. دانه‌ها بسیار سمی هستند و به صورت خارجی برای درمان عفونت‌های باکتریایی و تسریع در رسیدن کورک‌ها و درمان التهاب و ورم پستان و نیز التهاب مجاری شیر استعمال می‌شوند. دانه‌های گیاه خواص مسهلی دارند و از آن به عنوان استفراغ‌آور، مقوی، تقویت کننده قوای جنسی و اختلالات عصبی استفاده می‌شود. ضماد این گیاه به صورت شیاف، داروی سقط کننده یا مقوی برای خانم‌های حامله و کودکان و درمان سردرد شدید استعمال می‌شود. آب جوشانده‌ی ریشه‌های آن برای درمان سرفه، برونشیت، درد گلو و همچنین ماده استفراغ‌آور مصرف می‌شود.

بیشتر بخوانید: معرفی بقم - چشم خروس و خواص درمانی آن

 

آثار دارویی:

ضد باکتری، ضد کرم، ضد ویروس، ضد التهاب، ضد سرطان / ضد تومور، ضد پلاکت، ضد پروتوزوئر، تعدیل کننده سیستم ایمنی، ضد پلاسمودیوم، ضد سل، و حلزون کش.

مقدار مصرف:

در آفریقای مرکزی از 200 میلی‌گرم پودر دانه‌ی این گیاه به عنوان ضد بارداری خوراکی با ماندگاری 13 دوره قاعدگی استفاده می‌شود. تقریباً 14 گرم پودر دانه به عنوان مقوی در خانم‌های حامله و کودکان استعمال می‌شود. حدود 5-7 دانه گیاه برای سیاه سرفه تجویز می‌شود.

عوارض جانبی:

خوردن دانه‌های چشم خروس به ادم ریوی و افزایش فشار خون منجر شده است. آبرین می‌تواند باعث کما، اغتشاش فکری، تشنج، کمبود آب بدن، آزردگی و التهاب لوله گوارش و کاهش فشار خون شود.

مسمومیت‌زایی:

LD50 آبرین در موش mg/kg 0/02 وزن بدن است. خوردن دانه‌های این گیاه باعث دل‌پیچه همراه با تهوع، اسهال شدید، عرق سرد، نبض سریع، نارسایی اندام‌ها، کما و کلاپس عروقی می‌شود. تجویز خوراکی عصاره اتانولی 50 درصد دانه‌ی چشم خروس (mg/kg250) در موش‌های صحرایی سفید برای سی و شصت روز باعث نازایی در حیوانات مذکر به صورت قابل برگشت شد. تغییرات استحاله‌ای وابسته به دوز در وزن بیضه‌ها، شمارش اسپرم، اسپرماتوژنز و سلول‌های لیدینگ در بیضه‌های موش‌های صحرایی درمان شده با فراکسیون استروئیدی دانه‌ها مشاهده شد. عصاره متانولی دانه‌ها باعث اختلال وابسته به غلظت در درصد حرکت اسپرم انسان با EC50 معادل mg/ml 2/29 شد.

موارد منع مصرف:

اطلاعاتی در دسترس نیست.

تداخلات دارو - گیاه:

اطلاعاتی در دسترس نیست.

پی‌نوشت:

برای مشاهده پی‌نوشت‌های این کتاب به منبع مقاله مراجعه شود.
منبع مقاله :
لینگ، کوهویی - تانگ کیان، چوا - چای هون، تان؛ (1392)، راهنمای گیاهان دارویی: مصور و با رویکرد علمی و دارویی، مترجمان: حسین حسین‌زاده - دکتر محسن ایمن شهیدی، دکتر رامین رضایی، مشهد: بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، چاپ اول.