نگاهی به باشگاه تراکتورسازی تبریز

نویسنده: امیر بهنام

گزارشی از باشگاه تراکتورسازی تبریز تا سال 1390.

نام کامل:
تیم فوتبال تراکتورسازی تبریز
لقب‌ها:
تراختور، آل قوردلار (گرگ‌های سرخ)
بنیانگذاری:
1349
ورزشگاه:
یادگار امام تبریز
گنجایش:
70،000
مالک:
کارخانه تراکتورسازی تبریز
مدیر عامل:
محمدحسین جعفری

تیم فوتبال تراکتورسازی تبریز یک باشگاه فوتبال است که در تبریز، استان آذربایجان شرقی در سال 1349 شمسی (1970 میلادی) با حمایت کارخانه تراکتورسازی تبریز بنیان‌گذاری شده است. تراکتورسازی تبریز تا سال 1380-1381 در سطح فوتبال ایران بازی می‌کرد اما در آن سال به دسته پایین‌تر یعنی لیگ دسته یک سقوط کرد و پس از 8 سال انتظار در سال 1388 دوباره به لیگ برتر فوتبال ایران راه یافت. با این که تراکتورسازی تنها یک باشگاه ورزشی است، امروزه برای برخی طرفدرانش جذابیتی فراتر از این دارد و به پدیدهای اجتماعی و ناسیونالیستی برای آنها تبدیل شده است. تیم تراکتورسازی به واسطه طرفداران پرشورش مشهور می‌باشد که در تمام بازی‌های خانگی و بیرون از خانه به ورزشگاه می‌آیند و رکورد پرتماشاگرترین تیم لیگ برتر ایران متعلق به این تیم در تبریز در بازی با فجر سپاسی می‌باشد. به گفته مدیر باشگاه تراکتورسازی این تیم در سال 1389 حدود 482 هزار هوادار رسمی داشته که چندین برابر هوادران ثبت شده رئال مادرید، یکی از باشگاه‌های پرطرفدار دنیا، است.

تاریخچه:

پیش از انقلاب
تراکتورسازی در سال 1354 به جام تخت جمشید صعود کرد. آنان در جام تخت جمشید 1354 شرکت کردند و در میان 16 تیم، شانزدهم شدند و سقوط کردند. پس از یک سال دوری از سطح اول لیگ فوتبال ایران، آنان در جام تخت جمشید 1356 شرکت کردند و پنجم شدند. در این دوران مربی تراکتورسازی حسین فکری بود و بازیکنانی چون پرویز مظلومی عباس کارگر و ابراهیم کیان طهماسبی در این بازی می‌کردند. تراکتورسازی در جام تخت جمشید 1357 هم حاضر بود و تا پیش از تعطیلی مسابقات به دلیل وقوع انقلاب، در جدول نهم بودند. این باشگاه در جام حذفی 1356 نیز به فینال راه یافت اما از ملوان بندرانزلی باخت و نایب قهرمان شد. در این سال‌ها ماشین‌سازی نیز به عنوان تیمی از شهر تبریز و قدرتی موازی با تراکتورسازی در فوتبال ایران حاضر بود.

دهه 1360:

در دهه 1360 به دلیل وقوع جنگ ایران و عراق، لیگ فوتبال ایران تعطیل بود و تنها جام‌های استانی برگزار می‌شد و تراکتورسازی در لیگ فوتبال تبریز بازی می‌کرد. در سال 1365، تیم استان آذربایجان شرقی متشکل از بازیکنان تراکتورسازی و ماشین‌سازی به فینال لیگ استانی قدس راه یافت، ولی از تیم استان اصفهان شکست خورد و دوم شد. در این دهه بازیکنانی مانند احد شیخ لاری، حسین قوی فکر، غلامرضا باغ آبادی و امیر داداش ضیایی بازیکنان برجسته تراکتورسازی بودند که در تیم ملی فوتبال ایران نیز بازی کردند. در سالیان پایانی این دهه، واسیلی گوجا مربی اهل رومانی به تراکتورسازی آمد.

دهه 1370 و آغاز دهه 1380:

واسیلی گوجا، تیم‌های پایه تراکتورسازی را زیر نظر گرفت و به کارهای بنیانی باشگاه پرداخت. تراکتورسازی متحول شد و دوران موفقی را گذراند. آنان در لیگ آزادگان 1371 در گروه یک بالاتر از استقلال و کشاورز اول شدند، اما در پلی‌آف با باخت به پاس تهران، به مقام سوم رسیدند. در این تیم که بهترین نتیجه تاریخ تراکتورسازی در لیگ را به دست آورد؛ کریم باقری، سیروس دین محمدی و حسین خطیبی حضور داشتند. اسماعیل حلالی و علی باغمیشه نیز از آن تیم به تیم ملی فوتبال ایران راه یافتند. تراکتورسازی در سال 1373 با باخت به بهمن در جام حذفی، برای بار دوم در این جام نایب قهرمان شد. با رفتن بازیکنان کلیدی از تیم، دوران افت باشگاه آغاز شد. محمدحسین ضیایی، جای گوجا را گرفت و بازیکن-مربی تیم شد. باشگاه در لیگ آزادگان 1379، آخر می‌شود اما با این وجود سال بعد به حکم فدراسیون فوتبال ایران در لیگ حرفه‌ای تازه تاسیس شرکت می‌کند. آنان در لیگ برتر فوتبال ایران 80-81 با مربیگری رضا وطنخواه و محمود یاوری باز هم در لیگ آخر شدند، و این بار به دسته پایین‌تر سقوط کردند.

بیشتر بخوانید: اولین باشگاه ها در ایران

دوران دسته اول: 1381-1388:

تراکتورسازی هفت فصل را در لیگ دسته اول فوتبال ایران سپری کرد، و نتوانست به جام خلیج فارس صعود کند. تراکتورسازی در این هفت سال تنها یک بار پلی‌آف رسید، و با باخت به شیرین فراز کرمانشاه فرصت صعود را از دست داد. در این سالیان ارنست میدندروپ، فرشاد پیوس، احد شیخ لاری از مربیان باشگاه بودند. سرانجام فراز کمالوند در فصل 87-88 تراکتورسازی را به لیگ برتر آورد.

هواداران:

با این که تراکتورسازی تنها یک باشگاه ورزشی است، امروزه برای برخی طرفدرانش جذابیتی فراتر از این دارد و به پدیدهای اجتماعی و ناسیونالیستی برای آنها تبدیل شده است.
برخی هوادران تراکتورسازی «به شدت روی هویت قومی خود پافشاری می‌کنند». سایت گل بر این باور است عده ای از هوادارن تراکتورسازی، از این جهت رابطه خود را با کاتالونیا در اسپانیا و باشگاه فوتبال بارسلونا مقایسه می‌کنند. برخی نیز طرح الغی ادعای این قیاس را به گروهای منتسب به پان ترکیست‌ها نسبت می‌دهند و آن را قیاسی غلط جهت تحریک احساسات مردم می‌دانند. علاوه بر این، بازی‌های این تیم به طور ضمنی صحنه اعتراض و طرح خواسته‌های قومیتی شده است. این حرکات عمدتاً شامل دادن شعارها و بردن پارچه نوشته‌ها با چنین مضامینی است. این موضوع نمودهای سیاسی داشته است و در میان مسئولان سیاسی حکومت ایران حساسیت ایجاد کرده است. این فعالیت‌ها به پان‌ترکیست‌ها و تجزیه طلب‌ها نسبت داده می‌شود. واکنش‌های حکومت به این امر، به دستگیری، درگیری میان ماموران امنیتی و شعاردهندگان، جمع برخی پارچه نوشته‌ها از ورزشگاه و برخی پوسترهای تراکتورسازی از چاپخانه‌ها انجامیده است.

لقب:

تراکتورسازی در بین هوادارانش به «تراختور» (تلفظ نام تیم در زبان ترکی آذربایجانی) معروف است. برخی نیز آن را آل قوردلار (گرگهای سرخ) می‌نامند.

سرود:

شعارهایی از قدیم در میان هوادارن تراکتورسازی در ورزشگاه رواج دارد که مشهورترین آن‌ها «داغلاری سؤکر..»، «ئیل پاتار...» و «یاشاسین آذربایجان» هستند. همچنین باشگاه تراکتورسازی در سال 1389، سرود رسمی خود را با شعر و آهنگ امیر سپهر (به زبان ترکی آذربایجانی) و اجرای گروه کر باریش، رونمایی کرد.

بلیط الکترونیکی:

در تاریخ ورزش ایران، برای نخستین بار طرح استفاده از بلیت الکترونیکی برای تسهیل در خرید بلیط برای هواداران تراکتورسازی، به اجرا درآمد.

زنان هوادار تراکتورسازی:

در دیدار دو تیم تراکتورسازی و پرسپولیس، از دور برگشت رقابت‌های لیگ نهم، تعدادی از بانوان تبریزی، با حضور در استادیوم، خواهان ورود به ورزشگاه جهت تماشای بازی شدند. این هواداران، با مشاهده ممانعت نیروهای امنیتی از ورود آن‌ها به ورزشگاه، با رفتن به تپه‌های مشرف به زمین چمن، به تماشای بازی پرداختند. همچنین اولین کارت هواداری رسمی هواداری یک باشگاه در تاریخ کشور به نام یک زن هوادار تراکتورسازی ثبت شده است.