نویسنده: علی صادقی سرشت
در این قسمت یک جدول و دو آزمون ارائه شده است.
جدول، درباره‌ی شناسایی هیجان‌های اصلی است که در آن، حالتهای دهان، چشم‌ها و ابروها، صدا و کلام و سر و بدن هنگام بروز این هیجان‌ها توضیح داده شده است. در پایان نیز دو تست، یکی درباره‌ی بخش خودآگاهی هیجانی و دیگری درباره‌ی درک علتهای هیجان‌های خویش به همراه کلید آنها تقدیم خوانندگان محترم می‌شود. هوش هیجانی را می‌توان با آموزش و تمرین بهبود بخشید.
ضمیمه‌ی 1: جدول شناسایی هیجان‌های اصلی (1)
ضمیمه‌ی 2: تست هوش هیجانی
برای شناسایی مؤلفه‌‌های گوناگون هوش هیجانی (خودآگاهی هیجانی، خودمدیریتی، خودآگاهی اجتماعی، مدیریت رابطه و همدلی) تست‌هایی وجود دارد.در اینجا تنها به دو نمونه از این تست‌ها در زمینه خودآگاهی هیجانی اشاره می‌کنیم.
تست نخست: آزمون سنجش خودآگاهی هیجانی
هر یک از عبارت‌‌های زیر را بخوانید و مشخص کنید که هر عبارت تا چه اندازه شما را خوب توصیف می‌کند. تا می‌توانید صادقانه و روراست پاسخ دهید. آزمون تنها زمانی می‌تواند مفید باشد که پاسخ‌هایتان دقیق و درست باشد. در پاسخ به هر پرسش، یکی از گزینه‌‌های زیر را برگزینید:1. هرگز درباره‌ی من مصداق ندارد؛
2. به ندرت درباره‌ی من مصداق دارد؛
3. گاهی درباره‌ی من مصداق دارد؛
4. اغلب درباره‌ی من مصداق دارد؛
5. همیشه درباره‌ی من مصداق دارد.
1. دقیقاً می‌دانم چه احساسی دارم.
2. نمی‌توانم حالتهای هیجانی خود را دقیقاً برای دیگران توضیح دهم.
3. از تغییر‌های حالات هیجانی خود خیلی خوب آگاهم.
4. در وضعیت‌‌های هیجانی، تغییر‌های حالات جسمی خود را متوجه می‌شوم.
5. می‌توانم بفهمم که چه زمانی احساس دل سردی یا خشم می‌کنم.
6. دیگران پیش از من متوجه تغییر‌های هیجانی من می‌شوند.
7. به حالات درونی خود (افکار و احساساتم) کمتر توجه می‌کنم.
8. احساسات خودم را می‌شناسم و از آنها آگاهم.
9. از واکنش‌‌های هیجانی خودم تعجب می‌کنم.
10. برایم دشوار است که احساساتم را بر زبان آورم. (2)
بیشتر بخوانید: هیجان و تأثیر آن در زندگی
تست دوم: درک علتهای هیجان‌های خویش
هر یک از موارد زیر، یک موقعیت اجتماعی را توصیف می‌کند که احتمال دارد در آن قرار بگیرید. پس از هر توصیف از شما خواسته خواهد شد که «ممکن‌ترین» واکنش یا واکنش‌‌های هیجانی خود را که شخصاً تجربه خواهید کرد، نشان دهید. گاه تنها یک واکنش هیجانی و گاهی بیش از آن امکان‌پذیر است. دور همه‌ی پاسخ‌هایی که در عمل امکان پذیرند، خط بکشید.1. پایان سال است و رئیس به همه اعلام کرده که حقوق‌‌های سال آینده از چه قرار خواهد بود. شما و دوستانتان به یکدیگر می‌گویید که سال آینده چقدر درآمد خواهید داشت. شما اضافه حقوق بسیار مناسبی دریافت کرده‌اید، ولی دوستتان چیزی دریافت نمی‌کند. احتمالاً کدام هیجان یا هیجان‌ها به شما دست خواهد داد؟
الف) خوش حالی ب) خجالت ج) گناهکاری د) خشم
2. چند ساعت وقت می‌گذارید و به مناسبت تولد همسرتان شامی مفصل می‌پزید. او گونه‌ی شما را می‌بوسد و می‌گوید: مرسی. احتمالاً کدام هیجان یا هیجان‌ها به شما دست خواهد داد؟
الف) ناراحتی ب) غرور ج) خطاکاری د) دلسردی
3. در محیط کار و در یک جلسه، رئیستان شما را نشان می‌دهد و اعلام می‌کند که کار شما از همه‌ی کارمندان دیگر بهتر است و دیگران باید بکوشند مثل شما باشند. احتمالاً کدام هیجان یا هیجان‌ها به شما دست خواهد داد؟
الف) خشم ب) خوش حالی ج) غرور د) خجالت
4. روزی که قرار است در اداره نزد دیگران درباره مطلبی صحبت کنید، درست پیش از بیرون آمدن از خانه دعوای سختی با دخترتان پیش می‌آید. در حالی که به سوی اداره رانندگی می‌کنید، احتمالاً کدام هیجان یا هیجان‌ها به شما دست خواهد داد؟
الف) آرامش ب) عصبیت ج) خشم د) خوشحالی
5. می‌خواهید خانه خود را بفروشید و چندی پیش یک خریدار پیشنهادی کرده است. مبلغ پیشنهادی دقیقا همان مقداری است که می‌خواهید، ولی خریدار می‌خواهد نمای خارجی خانه را رنگ بزنید؛ کاری که در برنامه‌ی شما نبوده است. احتمالاً کدام هیجان یا هیجان‌ها به شما دست خواهد داد؟
الف) خشم ب) شادی ج) لذت د) ترس
6. یک هفته پس از آنکه پزشکان تشخیص می‌دهند دوستتان بیماری‌ای بسیار خطرناک دارد، آگاه می‌شوید ارتقای رتبه‌ی بسیار مهمی دریافت کرده‌اید و مسئولیت اصلی‌تان آن است که سه روز بعد، در مقابل اعضای بلندپایه‌ی هیئت مدیره سخنرانی کنید. احتمالاً کدام هیجان یا هیجان‌ها به شما دست خواهد داد؟
الف) افسردگی ب) اضطراب ج) غرور د) خجالت
7. یک روز پس از صرف شام در رستورانی گران قیمت، متوجه می‌شوید که گارسون رسید شما را سی هزار تومان کمتر حساب کرده است. احتمالاً کدام هیجان یا هیجان‌ها به شما دست خواهد داد؟
الف) ناراحتی ب) افسردگی ج) خطاکاری د) خوشحالی
8. در مهمانی هستید و موسیقی‌ای با صدای بلند پخش می‌شود. جوکی را برای دوستتان تعریف می‌کنید، ولی درست هنگامی که نکته‌ی خنده‌دار را می‌گویید، موسیقی قطع می‌شود و همه حرف شما را می‌شنوند. احتمالاً کدام هیجان یا هیجان‌ها به شما دست خواهد داد؟
الف) خوش حالی ب) خشم ج) ترس د) خجالت
9. با اینکه بار‌ها به کودک هفت ساله خود تذکر داده‌اید که به چاقوی گران قیمت و تیزتان دست نزند، بازهم او برای درست کردن هدیه‌ی تولد شما از آن استفاده می‌کند. احتمالاً کدام هیجان یا هیجان‌ها به شما دست خواهد داد؟
الف) خشم ب) ناراحتی ج) شادی د) بخشش
10. رئیستان تصمیم گرفته است به شما و گروه کاری‌تان وظایف جدیدی را بسپارد. این افتخاری بزرگ به شمار می‌آید، ولی لازمه‌ی آن گذراندن ساعت‌‌های بیشتری در اداره است؛ از جمله شب‌ها و دو روز پایان هفته را. وقتی خودتان را آماده می‌کنید تا این خبر را به همسرتان بدهید، احتمالاً کدام هیجان یا هیجان‌ها به شما دست خواهد داد؟
الف) غرور ب) اضطراب ج) خوشحالی د) خجالت رمز موفقیت بسیاری از انسان‌های موفق در هوش هیجانی (EQ) بالای آنهاست، نه در هوش شناختی (IQ) بالای ایشان.
نمره گذاری و تفسیر دو تست ارائه شده
تست نخست: آزمون خودسنجی
شماره‌‌هایی را که برای پرسشهای 1، 3، 4، 5 و 8 به منزله‌ی پاسخ درج کرده‌اید، با هم جمع کنید. از حاصل جمع، شماره‌‌های مربوط به پاسخ پرسشهای 2، 6، 7، 9 و 10 را کم کنید. عددی که به دست می‌آید، بین مثبت بیست و منفی بیست خواهد بود.عالی: پانزده و بالاتر
خوب: ده تا چهارده
متوسط: یک تا نه
ضعیف: صفر و پایین‌تر
تست دوم: درک علتهای هیجان‌های خویش
پاسخ‌‌های درست پرسشهای آزمون دوم چنین است:1. الف، ب، ج 5. الف، ب 9. الف، د
2. الف، د 6. الف، ب 10. الف، ب
3. ج، د 7. ج، د
4. ب، ج 8. د
به هر پاسخ درست که دور آن خط کشیده‌اید، پنج امتیاز بدهید. برای هر پاسخ که دور آن خط کشیده‌اید، ولی در فهرست وجود ندارد، پنج امتیاز کم کنید. نمره‌ی به دست آمده باید به ترتیب زیر تفسیر شود؛ (3)
عالى: 90 و بالاتر
خوب: 75 تا 85
متوسط: 45 تا 70
ضعیف: چهل و پایین‌تر
پی‌نوشت‌ها:
1. تراویس برادبری و جین گریوز، هوش هیجانی (مهارت‌ها و آزمون‌ها)، ترجمه‌ی مهدی گنجی، ص235.
2. همان، ص167-168.
3. همان، ص179-181، 251 و 256.
صادقی سرشت، علی؛ (1391)؛ این هوشِ دست یافتنی: راهکارهای تقویت هوش هیجانی، قم: انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی (رحمه الله)، چاپ اول.
