بايسته ها و آسيب هاي اخلاق اينترنتي (قسمت دوم و پاياني)

کاهش فرهنگ مطالعه و افت تحصيلي دانش آموز

با ورود اينترنت به وادي پژوهش هاي علمي، ديگر ميل و توجه چنداني به مطالعه کتابهاي سودمند به چشم نمي خورد و اينترنت ، حوصله مطالعه را از افراد جامعه گرفته است. با اين حال، هيچ کدام از ابزارهاي آگاه سازي جديد، ژرفاي لازم را در انديشه، به اندازه مطالعه پديد نمي آورند.(1)
با روي کار آمدن اينترنت و دست رسي آسان به انواع گوناگون موضوع ها و کتاب ها، بيشتر افراد جامعه بدون پذيرش زحمت مطالعه کردن، به سراغ منابع اينترنتي مي روند و خود را از مطالعه و تحقيق بي نياز مي بينند. در چنين وضعي، اينترنت به تدريج، ذهن را تنبل مي کند و قدرت مطالعه و حتي درک پيام نهفته در يک جمله نوشتاري را از انسان مي گيرد و ميزان اثرگذاري فرهنگ مطالعه در جامعه کاهش مي يابد. بر اين اساس، تدبير درست آن است که از اينترنت به عنوان ابزاري براي کامل کردن مطالعه کتاب خانه اي و يافتن موضوع هاي جديد پژوهشي بهره جست، نه به عنوان منبعي جدا و برتر از کتاب و کتاب خانه در امور پژوهشي .
همچنين روي آوردن بيش از اندازه جوانان و نوجوانان به سوي برخي فضاهاي نامناسب اينترنتي، کم کم افت تحصيلي اين گروه را در پي خواهد داشت. براي نمونه، براي دانشجوياني که ساعت هاي زيادي از وقت خويش را در اتاق هاي گپ سپري مي کنند، ديگر چندان فرصتي براي خواندن کتاب هاي درسي و برقراري ارتباط اجتماعي نمي ماند و روز به روز شاهد افت نمره هاي خود هستند. در يکي از دانشگاه هاي نيويورک، ميزان ترک تحصيل در ميان دانشجويان تازه وارد، با بالا رفتن زمان استفاده از کامپيوتر و دست رسي به اينترنت ، فزوني شگرفي يافت و سرپرستان دانشگاه دريافتند که 43 درصد از ترک تحصيل کنندگان، همه ساعت هاي شب را با اينترنت کار مي کردند.(2)

پيام متن:

اينترنت به عنوان يکي از منابع پژوهشي، به جايگاه کتاب و مطالعه نمي رسد. بنابراين، فرهنگ درست به کارگيري اينترنت آن است که ما را با کتاب و مطالعه، بيگانه نسازد.

آسيب رساندن به زبان فارسي

زبان، يکي از مهم ترين عناصر فرهنگ ساز يک جامعه است که بايد براي حفظ و تقويت آن بسيار کوشيد. با اين حال، در قلمرو اينترنت، سلطه زبان انگليسي، واقعيتي انکار ناپذير است و تهديدي جدي براي زبان بومي به ويژه زبان فارسي به شمار مي رود.(3)
حجم بالايي از مطالب و داده هاي فضاي اينترنت به زبان انگليسي است و پژوهشگران، ناگزير از استفاده از اين مکان هاي مجازي دانش هستند. اين روند به مرور از قدرت و اهميت زبان فارسي مي کاهد و کاربران براي حفظ موقعيت فردي و اجتماعي خود، به آموزش زبان انگليسي روي مي آورند. اين در حالي است که بخش بزرگي از هويت ملي و اسلامي ما با زبان فارسي پيوند خورده و توجه به فرهنگ بارور ادبيات که به زبان فارسي بيان شده است؛ از عوامل شکل دهي خودباوري در ميان جامعه ايراني به ويژه نسل جوان به شمار مي رود.

پيام متن:

آشنا نبودن با زييايي هاي زبان فارسي و در مقابل، سر و کار داشتن با زبان انگليسي در اينترنت، سبب ناشناخته ماندن سودمندي هاي يکي از شاخه هاي پر بار فرهنگ اصيل ايراني يعني زبان فارسي مي شود.

اينترنت، عامل هدر دهنده وقت

فضاهاي جالب و گيراي اينترنتي در کنار جنبه هاي مثبت آن، در اتلاف وقت کاربران و باز داشتن آنها از فعاليت هاي مهم زندگي بسيار موثر است. در حالي که پيشرفت و تکامل فردي و اجتماعي، مرهون استفاده بهينه و لازم از فرصت هاست، هدر دادن وقت در فضاهاي سرگرم کننده اينترنت ، حاصلي جز پشيماني نخواهد داشت. به فرموده مولاي متقيان علي عليه السلام «از تباه شدن عمرها در آنچه براي شما باقي نماند، بپرهيزيد که عمر رفته باز نمي گردد».(4)

پيام متن:

در بهره گيري از عمر و فرصت ها دقيق باشيد و از اتلاف وقت در فضاهاي بيهوده و زيان بار اينترنت بپرهيزيد.

پي آمدهاي منفي انفجار اطلاعات

توانمندي فن آوري هاي اطلاعاتي همچون اينترنت در جمع آوري، تجزيه و تحليل داده ها و خدمات رساني به کاربران به قدري گسترش يافته است که شاهد پديده اي به نام «انفجار اطلاعات» هستيم.(5) به گونه اي که ميليون ها کاربر مي توانند در طول روز به حجم زيادي از مطالب درست و نادرست دسترسي پيدا کنند.
اين روند رو به رشد افزايش اطلاعات در پهنه اينترنت، مسائل فراواني را پيش روي بهره وران قرار داده است که از جمله به موارد زير مي توان اشاره کرد:

1- ايجاد شکاف طبقاتي ميان افراد

اينترنت همانند هر بزرگراه اطلاعاتي ديگر، ابزاري است در دست گروهي ويژه که گسترش اين روند، به شکاف اجتماعي مي انجامد؛ زيرا همه نمي توانند هزينه داشتن امکاناتي مانند کامپيوتر مجهز به مودم و خط تلفن دوم پراخت اينترنت و هزينه سنگين تلفن را بپردازند . از اين رو، افراد کم درآمد جامعه از اين تسهيلات بي بهره مي مانند.(6)

2- خستگي و نگراني اطلاعاتي- در هم آميختگي اطلاعات سودمند با اطلاعات بي فايده

دسترسي به اطلاعات تا حدودي، پيچيده و خسته کننده است و براي کاربر تازه کارکه آشنايي کافي با جهان اينترنت ندارد، مشکل زاست. اين مسئله سبب مي شودکه فرد از مطالب ارائه شده سير شود و توان تشخيص پيام هاي مهم عادي را نداشته باشد . همچنين با وجود اطلاعات غير ضروري و غيرعلمي فراوان، به تدريج فضاي علمي از فضاي اطلاعاتي، تشخيص داده نمي شود که اين امر، از آفت هاي جدي انفجار اطلاعات در سطح اينترنت به شمار مي رود.
همچنين هنگام کار با موتورهاي جست و جوگر اينترنتي، با حجم بالايي از مطالب برخورد مي کنيم که کمترين ارتباط معنايي با موضوع مورد جست و جوي ما ندارد و همه ، اطلاعاتي اضافي، غيرعلمي و تاريخ مصرف گذشته هستند. اين امر نيز کاربران را در گزينش اطلاعات نگران مي کند.(7)

پيام متن:

با هماهنگ سازي و همراه کردن اطلاعات دريافتي از اينترنت با منابع مهم و سودمند کتاب خانه اي، مي توان به درستي مطالب و دانسته اي خود اطمينان يافت .

جنبه هاي ضد اخلاقي اينترنت

اينترنت با وجود فايده هاي بسيار در زمينه هاي علمي، پژوهشي و اطلاع رساني، مي تواند مکاني خطرناک و ناشايست براي فراگير ساختن ناهنجاري هاي اخلاقي به شمار رود. امروزه سايت هايي طراحي شده اند که مسائل غيراخلاقي را در قالب فيلم، کارتون، تبليغات زيان بار و تصاوير مستهجن رواج مي دهند و با اين کار مي کوشند فساد و فحشا و گرفتاري هاي غير اخلاقي را ميان جوانان و نوجوانان رشد دهند.
به عقيده يک کارشناس امور اجتماعي، گسترش سريع اين نوع سايت ها، با برنامه اي از پيش تعيين شده صورت مي گيرد که از آن مي توان، به سلاح پنهاني ابر قدرت هاي استکباري و دشمنان داخلي در رويارويي با هويت ملي و مذهبي ياد کرد.(8)

پيام متن:

جنبه هاي ضد اخلاقي اينترنت، تهديدي براي کاربران است که تنها در صورت بهره داشتن از روحي پرهيزکار مي توانند از آن ايمن بمانند.

ترويج ناهنجاري هاي اخلاقي بين کودکان و نوجوانان

بسياري از نگراني هاي انسان درباره اينترنت ، به آسيب پذيري کودکان و نوجوانان برمي گردد. بسياري از خانواده ها، به پيشنهاد کودکان و نوجوانان خود فن آوري رايانه اي را به خانه مي آورند. خود بچه ها نيز مي کوشند پيشرفت هاي تازه آن را براي پدر و مادر توضيح دهند و بيشتر، خود آنها به ماجراجويي و کشف لايه هاي پنهان و ضد اخلاقي در اينترنت مي پردازند.
سفارش هاي مهم و جدي دين مقدس اسلام به والدين براي هدايت درست فرزندان، گوياي اين حقيقت است که خانواده ها در تقويت دين و باورهاي مذهبي کودکان و نوجوانان، دروني کردن ارزش ها و تقويت اراده و عمل ديني در آنان نقش موثري دارند. در پرتو تربيت شايسته و به موقع، مي توان مانع گرايش و روي آوردن آنان به سايت هاي غير اخلاقي شد.
در حديثي از پيامبر گرامي اسلام درباره تربيت فرزندان مي خوانيم «حق فرزند بر پدر اين است که نام نيک برايش برگزيند و او را نيکو تربيت کند.»(9)
امروزه صنعتي شدن جوامع و کم رنگ شدن نقش والدين در تربيت فرزندان ، مانع بزرگي در پرورش درست جوانان و نوجوانان به شمار مي آيد. اين در حالي است که رسالت والدين در شرايط کنوني سنگين تر شده است و نبايد اجازه دهند فن آوري هاي گوناگون رسانه اي، تربيت فرزندان آنان را به عهده گيرند. از اين رو، لازم است در تربيت ديني فرزندان خود بسيار جدي تر بکوشند.(10)

پيام متن:

کودکان و نوجوانان، هدف هاي اصلي سايت هاي ضد اخلاقي اينترنت هستند. با پرورش درست فرزندان و دادن آگاهي هاي لازم در اين باره ، به آنان مي توان آنها را از آسيب در امان داشت.

تباهي کودکي و از بين رفتن نوآوري در کودکان

بنا بر آمارهاي علمي و جامعه شناسي ، وسايل ارتباطي پيشرفته و جديد، قدرت فراواني در جلوگيري از شکوفايي استعدادها در کودکان دارند.
نيل پستمن، استاد دانشگاه نيويورک و جامعه شناس و پژوهشگر مسائل ارتباط جمعي در کتاب زوال دروان کودکي درباره اين پديده خطرناک چنين مي نويسد:
زماني که کودک را از جهان کودکي دور مي سازيم و زمينه هاي رشد و پرورش را از او مي گيريم و او را به انواع بازي ها و فيلم هاي رايانه اي و اينترنتي سرگرم مي کنيم و روح لطيف و جسم با نشاط او را به دست امواج سهمگين رسانه اي مي سپاريم، براي هميشه راه رشد و بالندگي انساني را بر او بسته ايم و آينده هدفمند، خلاق و پربار و تعهد آور او را بي چون و چرا از او و از جامعه انساني گرفته ايم .(11)

پيام متن:

اينترنت زدگي فرصت انديشه را از انسان مي گيرد و مانع از انديشه ورزي و نوآوري ذهني وي مي شود.

زيان هاي اقتصادي

استفاده بيش از اندازه از اينترنت، در کنار مشکلات فرهنگي و اخلاقي، زيان هاي اقتصادي بسياري را متوجه کاربران مي سازد. پرداخت آبونمان سنگين اينترنت و هزينه سنگين مکالمه تلفني و نيز هزينه برق مصرف شده بر اثر روشن بودن کامپيوتر، از جمله ضررهاي اقتصادي اين پديده است . همچنين فعاليت هاي شغلي کاربران بر اثر استفاده نابجا از اينترنت محدود مي شود و به طور غير مستقيم، کاربران را با کمبود درآمد روبه رو مي سازد.

راه کارها

1- لزوم آموزش فرهنگ استفاده از اينترنت

اينترنت در جامعه ما هنوز به دليل تأخير فرهنگي و نبود سواد کافي اينترنتي ميان کاربران، کارکردهاي اصلي و مهم خود را به دست نياورده است. در اين ميان، وظيفه نخبگان و آگاهان به اينترنت و دل سوزان فرهنگ اسلامي و انقلاب اين است که به کمک نشريه ها و تأليف و ترجمه کتاب هاي کارآمد و به روز در اين راه، چگونگي استفاده درست از اين فضا را آموزش دهند و کاربران را با سايت هاي سودمند و آموزنده و کارکرد هاي مثبت اين پديده ارتباطي آشنا سازند.

2- ترويج فرهنگ کتاب خواني

به راستي، اگر به ضرورت گسترش فرهنگ مطالعه کتاب و نشر کتاب هاي جذاب و سودمند، براي حفظ فرهنگ انساني و تقويت قدرت دفاعي انسان در برابر يورش انفجار اطلاعاتي اعتقاد داريم، بايد از همه راه هاي ارشادي و تشويقي بهره بگيريم و فرهنگ کتاب خواني را در جامعه بهينه کنيم .
آموزش والدين در چگونگي نظارت بر فعاليت هاي اينترنتي فرزندان
والدين نقش نظارتي ويژه اي در تربيت و هدايت فرزندان برعهده دارند. بر اين اساس وظيفه نظارت و کنترل داشتن بر فعاليت هاي اينترنتي را نيز مي توانند به بهترين شکل انجام دهند. والدين گرامي بايد با بالا بردن دانش خود در زمينه اينترنت، فرزندانشان را به درستي راهنمايي و از سوي ديگر، رفتارهاي مشکوک و مخفي آنان را کنترل کنند. همچنين با محدود کردن ساعت هاي استفاده از اينترنت، آنان را از دچار شدن به اعتياد اينترنتي در امان نگه دارند.

پيام متن:

در پيش گيري از اثر پذيري بي اندازه و زيان بار اينترنت، آموزش درست به آنان، تشويق آنها به کتاب خواني و فهماندن اين نکته به آنان که اينترنت هرگز نمي تواند جاي کتاب را بگيرد و همچنين آگاهي والدين در برخورد با فرزندان در استفاده از کامپيوتر، نقش بسزايي خواهد داشت.

پي نوشت :

1- صادق طباطبايي، طلوع ماهواره و افول فرهنگ، انتشارات اطلاعات، ص 170.
2-پاترپشياوليس، روان شناسي اينترنت، تنظيم و ويرايش: بهنام اوحدي اصفهان انتشارات نقش خورشيد، ص 332.
3- جامعه شناسي جامعه اطلاعاتي، ص 118.
4- ابن تميمي آمدي، شرح و ترجمه غررالحکم و درر الکلم (موضوعي) ترجمه : سيد جلال الدين محدث . انتشارات دانشگاه تهران، ج 2، ص 199.
5- www. iritn. com
6-www. iritn. com
7-جامعه شناسي جامعه اطلاعاتي، صص 190-192.
8- www.aaran . com
9- ميزان الحکمه ج 14،ص 7105، ح 2274.
10-شمس الله مريجي، عوامل مؤثر در انحراف از ارزش ها، قم مرکز پژوهش هاي اسلامي صدا و سيما، ص 97.
11- نيل پستمن، زوال دوران کودکي ، ترجمه صادق طباطبائي تهران ، انتشارات اطلاعات، 1378، ص 12.

منبع:ماهنامه ي طوبي 25 /س