مسئله کودک آزاری در کلیسا و واکنش واتیکان

آنچه در سال های اخیر واتیکان را دچار تزلزل کرده است.

چکیده
در هر دینی سردمداران و داعیه داران دین از جایگاه و مرجعیت بالایی برخوردارند که اگر این جایگاه دچار خدشه گردد، دین را در نظرگاه پیروان نیز دچار مشکل می سازد. مسیحیت نیز از این امر مستنثنی نبوده است و همواره کشیشان نزد مردم از جایگاه بالایی برخوردار بوده اند. اما امروزه ماجرا به گونه دیگریست. حفاظت از تصویر کلیسا و پاپ و کشیشان در مسیحیت دچار مشکل شده و سکوت و عدم واکنش کشیشان و مقامات کلیسایی را به دنبال داشته است. سوء استفاده جنسی از کودکان در کلیسا از سوی کشیشان دلایل متعددی دارد که می توان به مهم ترین آن ها عدم ازدواج کشیشان برای حفظ منصب کشیشی خود در مسیحیت اشاره نمود.

تعداد کلمات: 2000 کلمه؛ مدت زمان تخمینی مطالعه: 10 دقیقه

نویسنده: عارفه گودرزوند چگینی (دانشجوی دکتری مطالعات تطبیقی ادیان)

بحث رسوایی جنسی کشیش‌های کاتولیک با بررسی سازمان ملل متحد به سوژه‌ای جنجالی تبدیل شده است. حداقل400 کشیش به دلیل فساداخلاقی خلع لباس شده است و این به معنی فروپاشی اعتماد پیروان آن ها به نظام کلیسایی است. البته فساد الاخلاقی کلیسا تا سال1990 میلادی که فیلم «رخت‌شوی‌خانه مگدلین» ساخته شد به رسانه‌ها راه نیافته بود. پس از آن فیلم‌های متعددی با این موضوع و با نام‌های، پسران وینسنت مقدس (1992)، ترس کهن (1996)، ترانه ای برای یک پسر ژنده پوش (2003)، تحصیلات نادرست (2004)، روی دیگر ایمان (2004)، پدران ما (فیلم) (2005)، ما را از بدی دور کن (2006)، دست خدا (2006) و ده‌ها فیلم دیگر ساخته شد. در سال2006 مستندی با نام جرائم جنسی و واتیکان برای مجموعه مستندهای پانورامای تلویزیون بی بی سی جنجالی بزرگ علیه واتیکان و سیستم کلیسای کاتولیک به راه انداخت. پس از آن موضوع فسادجنسی کشیش‌ها به حاشیه رانده شد تا 3سال پیش که شایعاتی مهیب از رابطه نامشروع با زنان و تجاوز جنسی به کودکان توسط کشیش‌های رده بالا مطرح شد و هزاران نفر از کودکان در نهاد‌های رسمی فرقه مسیحی کاتولیک مورد سوء استفاده جنسی قرار گرفتند. مقامات رسمی کلیسا از این فجایای اخلاقی اطلاع داشتند، اما از گزارش دادن آنها به مراجع قانونی خودداری نمودند. هم چنین مقامات رسمی کلیسا، در کمک کردن به قربانیان نیز کوتاهی کردند.

نخستین دادرسی از واتیکان
حالا با گذشت شش ماه از افشای رعب انگیز تجاوز به کودکان توسط کشیش‌های کاتولیک، پنجشنبه هفته گذشته، در یکی از جلسات کمیته حقوق کودک سازمان ملل متحد، برای نخستین‌بار در تاریخ به طور علنی از واتیکان درباره نحوه برخورد با آزار جنسی کودکان توسط کشیش‌های مسیحی انتقاد شده است. در این جلسه مقامات واتیکان، مرکز کلیسای کاتولیک، زیر رگباری از پرسش‌های سنگین قرار گرفته‌اند که چرا جزئیات این آزارهای جنسی را منتشر نمی‌کنند و توضیحی نمی‌دهند که برای جلوگیری از تکرار این رفتارها در آینده چه می‌کنند. در نشست ژنو، سارام اوویدو، عضو کمیته حقوق کودک گفت: «واتیکان هنوز برای بازرسی از کسانی که متهم به سوء استفاده جنسی هستند و یا پی‌گرد حقوقی آنان هیچ ساز و کاری ایجاد نداده است.»
واتیکان شمار کشیشان خلع لباس شده را در اختیار مسوولان سازمان ملل متحد که در این باره تحقیق می‌کنند، قرار داده و گفته می‌شود این آمار از گزارش سالانه واتیکان برگرفته شده است. فدریکو لومباردی، سخنگوی واتیکان، در ابتدا شمار این افراد را تکذیب کرده بود، اما بعد در گفت‌و‌گو با خبرنگار بی‌بی‌سی این آمار را تایید کرده و آنها را صحیح دانسته است. برمبنای این گزارش در سال 2011 در مجموع 260 کشیش به خاطر بدرفتاری یا سوءاستفاده جنسی از کودکان پست خود را از دست دادند. در سال 2012 شمار اخراجی‌ها از کلیسای کاتولیک به همین علت 124 نفر بود. این تعداد را خبرگزاری آسوشیتدپرس نیز تایید کرده است.

واکنش پاپ و مسئله کودک آزاری کشیش ها
در مورد سو‌ء استفادۀ جنسی کشیش های کاتولیک از کودکان باید گفت که بسیاری از این تجاوزها طی چند دهة گذشته اتفاق افتاده، ولی شواهد مربوط به آن ها چند سالی است که برملا شده است. مساله این است که آقای راتسینگر در دوران پاپ ژان پل دوم، دست راست این پاپ محسوب می شد. در سال ۱۹۸۱، پاپ ژان پل دوم او را به عنوان مسئول بخشی به نام «جماعت دکترین و ایمان» تعیین کرد که همان «ادارۀ تفتیش عقاید» قرون وسطی است که تغییر نام داده است. راتسینگر در دوران این مسئولیت خود، مامور شد که به حدود سه هزار پروندۀ سوء استفاده جنسی رسیدگی کند. تا قبل از این مسئولیت، هر اسقفی در قلمرو خودش، مسئول رسیدگی به این گونه جرائم بود ولی بعد از این اقدام، همۀ پرونده ها در یک جا به طور متمرکز مورد رسیدگی قرار می گرفت. استعفای پاپ بندیکت شانزدهم و جایگزینی فردی دیگر برای مسیحیان بیش از آنکه یک رویداد مذهبی باشد حکایت از یک واقعیت تلخ و شرمگیرانه دارد و آن بالا گرفتن فساد اخلاقی،‌ جنسی و مالی جمعی از کشیش ها است،‌ موضوعی که به شدت خشم مسیحیان جهان را برانگیخت و اکنون بسیاری از محافل سیاسی و مذهبی می گویند آیا پاپ جدید موفق به جلوگیری از این فساد ها خواهد شد.

عمده اتهاماتی که در قضیه سوء استفاده های جنسی متوجه راستینگر است مربوط به همین دوران می شود. البته متهم اصلی، دستگاه واتیکان است ولی چون مسئولیت این قضایا به عهدۀ آقای راستینگر بوده است طبیعتاً انگشت اتهام به سوی او دراز می شود و او متهم می شود که درد و رنجی که کشیش های کودک آزار در طول چند دهه به کودکان بی گناه تحمیل کرده اند را نادیده گرفته، شواهد سوء استفاده های جنسی را مخفی کرده و روی جنایات بسیاری از کشیش های کودک آزار سرپوش گذاشته و به جای اینکه بسیاری از این کشیش ها را مجازات و خلع لباس کند صرفاً آن ها را از یک قلمرو اسقفی به قلمرو اسقفی دیگری انتقال داده و به اصطلاح سعی کرده است که این رویدادهای فضاحت بار را لاپوشانی کند و بدون هیچ گونه اقدام جدی، رفع و رجوع نماید. به گفته منتقدین، شواهد این نوع بی اعتنایی ها و تأخیرها در دهه های ۸۰ و ۹۰ ،یعنی در دورانی که آقای راتسینگر بعد از پاپ ژان پل دوم، دومین شخصیت واتیکان محسوب می شد، فراوان است.
نمونه ای از سهل انگاری راتسینگر به کشیشی به نام پدر لورنس مورفی در ایالات ویسکانسین آمریکا مربوط می شود. پدر لورنس که مسئولیت یک مدرسۀ ویژه ناشنوایان را برعهده داشت به پسران نوجوانی که تحت سرپرستی اش بودند گفته بود که خدا از او خواسته است که مسائل جنسی را به آن ها آموزش بدهد. این کشیش با این حیله، حدود ۲۰۰ نفر از این پسرهای ناشنوا را مورد سوء استفادۀ جنسی قرار داد. تا اینکه بالاخره اسقف اعظم میلواکی متوجه این داستان شد و به واتیکان نامه نوشت و درخواست کرد که در این مورد کاری انجام بشود. در این مورد هم راتسینگر هیچ اقدام جدی انجام نداد. البته بالاخره با اقدام معاون راتسینگر، محاکمۀ محرمانۀ این کشیش مجرم در سال ۱۹۹۶ شروع شد. ولی این محاکمه ناتمام ماند و دلیل ناتمام ماندن آن این بود که این کشیش مجرم نامه ای خصوصی به راتسینگر نوشت و از او درخواست کرد که اجازه بدهد که او باقیماندۀ عمرش را با عزت و احترام یک کشیش سپری کند. و البته راتسینگر هم موافقت کرد و پدر مورفی مجرم، با آرامش کامل به زندگی خودش ادامه داد و در آرامش مرد و با لباس روحانی هم دفن شد، و کسانی که در این بین حقشان ضایع شد و نادیده گرفته شد آن ۲۰۰ نوجوان ناشنوای بی گناهی بودند که به هیچ وجه توان دفاع از خودشان را نداشتند و قربانی محافظه کاری های بی جای آقای راتسینگر شدند. گفتار پایانی به هر حال، به خاطر این سابقۀ بدعملی و بی عملی است که عده ای معتقد هستند که آقای پاپ بندیکت شانزدهم باید محاکمه شود و در همین دنیا پاسخگو باشد. و احساس شرم ناشی از این افشاسازی ها می تواند یکی از عوامل مهمی باشد که منجر به استفعای پاپ بندیکت شانزدهم از مقامش شد، اتفاقی که ۶۰۰ سال بود در کلیسای کاتولیک رخ نداده بود و باعث شگفتی همگان شد.
استعفای پاپ بندیکت شانزدهم و جایگزینی فردی دیگر برای مسیحیان بیش از آنکه یک رویداد مذهبی باشد حکایت از یک واقعیت تلخ و شرمگیرانه دارد و آن بالا گرفتن فساد اخلاقی،‌ جنسی و مالی جمعی از کشیش ها است،‌ موضوعی که به شدت خشم مسیحیان جهان را برانگیخت و اکنون بسیاری از محافل سیاسی و مذهبی می گویند آیا پاپ جدید موفق به جلوگیری از این فساد ها خواهد شد.
استعفای پاپ 85 ساله، اتفاقی بود که در طول 2000 سال تاریخ مسیحیت تنها یکبار و آن هم در قرن پانزدهم رخ داده بود. اما پاپ جوزف راتزینگر آلمانی در 11 فوریه به طور ناگهانی از سمت خود استعفا داد و درنامه‌ای، علت استعفای خود را کهولت سن و تحلیل قوای بدنی عنوان کرد. اما به نظر می رسد این ظاهر قضیه است زیرا بسیاری از محافل مسیحی یکی از دلایل اصلی این موضوع را ناتوانی پاپ بندیکت شانزدهم از جلوگیری از فساد های رنگانگ برخی کشیش ها و شرمنده بودن از پاسخگویی در برابر افکار عمومی مسیحیان جهان می دانند.
پرونده‌های مرتبط با آزار جنسی کودکان توسط کشیشان کاتولیک، تاکنون هزینه‌های زیادی برای کلیسای کاتولیک در کشورهای غربی و به ویژه آمریکا در برداشته تا جایی که برخی از قلمروهای اسقفی در آمریکا را به ورشکستگی کشانده است.
این در حالی است که وکلای قربانیان سوء استفاده جنسی توسط کشیش‌ها که بیشتر شامل کودکان می‌شوند از پاپ بندیکت شانزدهم به خاطر پنهان کردن این مساله شکایت کرده‌اند. بدین لحاظ این وکلا خواهان حضور پاپ بندیکت شانزدهم در دادگاه و اعتراف وی به بی توجهی واتیکان نسبت به این موضوع هستند.
واقعیت این است که واتیکان و کلیسای کاتولیک درگیر مسائل زیادی به ویژه از جنبه‌های اخلاقی و مالی و نیز جنگ قدرت بین صاحب منصبان است. مساله عدم اجازه ازدواج کشیش‌ها در مذهب کاتولیک باعث شده تا انواع مفاسد اخلاقی در بین آنها شیوع داشته باشد که مهمترین آنها همجنس بازی و سوء استفاده جنسی از کودکان است.
کلیسای کاتولیک تاکنون 144 میلیون دلار در رابطه با این رسوایی هزینه کرده است.گزارش های سوء استفاده جنسی کشیشان کاتولیک حدود ٩ سال پیش در آمریکا و سپس در اروپا شروع شد.
کشیشان که به عنوان پدران معنوی پیروان مسیحیت شناخته می شود ،به منبع ناامنی و تهدید برای کودکان تبدیل شده اند. تردیدی نیست که این به معنی نبود کشیشان پاک طینت در کلیسا نیست ولی ضربه ای که کشیشان فاسد به اعتبار و مشروعیت کلیسا وارد کرده اند به راحتی قابل پاک شدن نیست. اگر در دوره قرون وسطی جمود فکری و استبداد کلیسا موجب دین گریزی و ظهور مکتبهای اومانیسم و لائیسم شد. اکنون افشای فساد اخلاقی کشیشان موجب رویگرانی بسیاری از پیروان کلیسای کاتولیک از این کلیسا شده است. تنها در آلمان حدود 180 هزار نفر، در پی افشاگری‌هایی در مورد رسوایی‌های اخلاقی کشیش‌ها، کلیسای کاتولیک را ترک کرده‌اند. چندی پیش افزایش رویگرادنی از کلیسای کاتولیک مقامات واتیکان و در راس آن ها پاپ بندیکت شانزدهم را بر آن داشت تا با گردهم اوردن مقامات کلیسای واتیکان از سرتاسر جهان به چاره اندیشی برای اعاده حیثیت از دست رفته کلیسای واتیکان بپردازند. واتیکان عنوان اجلاس چهار روزه مقامات کلیسای کاتولیک را «به طرف شفا و تجدید» نام نهاد.
رهبر کاتولیکهای جهان در پیامی به مناسبت آغاز سال جدید میلادی با انتقاد از بی توجهی نسل جوان در اروپا به اعتقادات مذهبی ، مردم اروپا را به بازگشت به ایمان فراخواند.
گفته می‌‌‌‏شود، پاپ بندیکت شانزدهم، در طول دوران رهبری خود، بارها نامه‌‌‌‏هایی از سوی کشیش‌‌‌‏ها آمریکای لاتین دریافت کرده که در آن خواسته ‌‌‌‏شده ‌‌‌‏بود، ممنوعیت ازدواج کشیش‌‌‌‏های کاتولیک برداشته شود، اما پاپ به شدت با این پیشنهادات مخالف بود و تأکید کرده بود که در مورد قوانین کلیسا به‌‌‌‏هیچ وجه عقب‌‌‌‏نشینی نخواهد کرد.
پاپ فرانسیس در سخنانی در اقامتگاه خود در سنت مارتا در اشاره ای واضح به جرائم کودک آزاری و نیز فساد در میان اعضای کلیسا در قاره‌های مختلف گفت:« ما شرمساریم. از این همه رسوایی که من شخصا نمی‌خواهم به آنها اشاره کنم، اما همه آن را می‌دانند.» وی با اشاره ضمنی به غرامت پرداخت شده به برخی قربانیان به ویژه در آمریکا تصریح کرد :«در برخی رسوایی‌ها مبالغ بسیاری پرداخت کردیم و باید پرداخت می‌کردیم.»
پاپ فرانسیس گفت:«این رسوایی‌ها مایه شرمساری کلیسا است. ما درباره این موارد رسوایی کشیش‌ها، اسقف‌ها و افراد غیر روحانی کلیسا خجالت زده ایم. این افراد ارتباطی با خدا ندارند. این افراد تنها در کلیسا دارای موقعیتی قدرتمند هستند.»
وی همچنین تصریح کرد: این موضوعات سبب شرم ساری و تمسخر کلیسا در میان مردم شده است. با توجه به مطالب افشاشده به خوبی دلیل استعفای پاپ بندتیکت شانزدهم را می‌توان فهمید. راه یابی به اخبار داخلی دالان‌های تو در توی واتیکان کار آسانی برای خبرنگاران نیست اما رویکرد اصلاح طلبانه پاپ فرانسیس را می‌توان دلیلی برای مواجه با موج انتقادات تند و تیز افکارعمومی و رسانه‌های جهان است.

منابع: