رابطه اندیشه سیاسی امام خمینی(ره) و موسیقی
چکیده:
طاغوت برای استیلای بر جامعه ناچار است که فضای جامعه را به سمت آلودگی‌ها و ناهنجاری‌ها پیش ببرد؛ چرا که جامعه سالم و فعال و پویا هرگز استیلای انسان‌های فاسد را بر خود نخواهد پذیرفت. از این رو در دوره طاغوت در ایران نوع موسیقی با فساد گره خورده بود و همین امر باعث مواضع تند امام خمینی(ره) در مقابل موسیقی شد.
تعداد کلمات 1042 زمان تقریبی مطالعه 5 دقیقه
طاغوت برای استیلای بر جامعه ناچار است که فضای جامعه را به سمت آلودگی‌ها و ناهنجاری‌ها پیش ببرد؛ چرا که جامعه سالم و فعال و پویا هرگز استیلای انسان‌های فاسد را بر خود نخواهد پذیرفت. از این رو در دوره طاغوت در ایران نوع موسیقی با فساد گره خورده بود و همین امر باعث مواضع تند امام خمینی(ره) در مقابل موسیقی شد.
تعداد کلمات 1042 زمان تقریبی مطالعه 5 دقیقه
نویسنده: عبدالصالح شمس‌اللهی
طاغوت برای استیلای بر جامعه ناچار است که فضای جامعه را به سمت آلودگی‌ها و ناهنجاری‌ها پیش ببرد؛ چرا که جامعه سالم و فعال و پویا هرگز استیلای انسان‌های فاسد را بر خود نخواهد پذیرفت. از این رو در دوره طاغوت در ایران نوع موسیقی با فساد گره خورده بود و همین امر باعث مواضع تند امام خمینی(ره) در مقابل موسیقی شد، اما پس از انقلاب و با رشد موسیقی انقلابی و اصیل امام به تعدیل مواضع گذشته پرداخته و اندیشه سیاسی خود را در موسیقی نیز جاری و ساری نمود. اما هنوز امام(ره) در برخورد با این مقوله با احتیاط عمل می‌کند.
مام خمینی(ره) که در مقام بحث فقهی حرمت موسیقی را مشروط به مطرب بودن و مناسب مجلس لهو لعب بودن می‌داند؛ این‌بار حرف از یک معیار جدید به میان آورده است. امام(ره) که عنصر زمان و مکان را در حکم شرعی به شدت دخیل می‌داند تقویت حکومت جائر را به عنوان یکی از معیارهای حرمت موسیقی دانسته و آن را نمی‌پذیرد.
موسیقی انقلابی در آن زمان در میان جامعه روح حماسه را ترویج می‌نمود؛ اما هنوز توقع امام(ره) برآورده نشده و برای رسیدن به نقطه مطلوب مجدد در مقابل موسیقی موضع می‌گیرد و می‌فرماید:
باز هم این را تکرار می‌کنم که موسیقی‌ها باز کمّی هست. باید اشخاصی که مطلع‌اند اینه‌ا موسیقی[حرام] هستند، مشاهده کنند ببینند اگر یک چیزی را می‌بینید موسیقی‌اش را نمی‌توانید رد کنید، اصلش را رد کنید.[1]
امام(ره) در این دوره بر خلاف دوره های قبل دیگر به حذف مطلق موسیقی نظر ندارد بلکه به اصلاح فضای موسیقی همت گماشته است؛ کما اینکه در موضوع سینما نیز فساد را به عنوان خط قرمز مطرح کرده و سینمای سالم را مورد تایید قرار می‌دهد ،در مورد موسیقی نیز به تفکیک موسیقی حلال از حرام می‌پردازد و مسئولین را به حذف موسیقی حرام تکلیف می‌نماید.[2]
یک معیار جدید
امام خمینی(ره) که در مقام بحث فقهی حرمت موسیقی را مشروط به مطرب بودن و مناسب مجلس لهو لعب بودن می‌داند؛ این‌بار حرف از یک معیار جدید به میان آورده است. امام(ره) که عنصر زمان و مکان را در حکم شرعی به شدت دخیل می‌داند تقویت حکومت جائر را به عنوان یکی از معیارهای حرمت موسیقی دانسته و آن را نمی‌پذیرد.
در نظر امام خمینی(ره) در حوزه موسیقی هیچ تطور و یا تبدلی رخ نداده است، نظرات رادیکال امام خمینی(ره) در حوزه موسیقی کاملا به موسیقی فساد برانگیز دوره طاغوت ناظر است و ایشان برای مقابله با آن فضا در ابتدا همه نظر خود را به صورت یکجا بیان نفرمودند و این نشان از تیز بینی و مدیریت آن سیاست‌مدار الهی دارد؛ در واقع آنچه اتفاق افتاد این است که امام در ابتدا با برخوردی حذفی به جنگ موسیقی فاسد و مفسد رفته و سپس در فضایی مناسب به تشریح و تفکیک موسیقی حلال از حرام پرداخته و مجوز استفاده از نوع حلال آن را صادر فرمودند.
یک خاطره
مرحوم حجت‌الاسلام سید احمد خمینی(ره) می‌گوید: «آقا [امام] اصلاً موسیقی قبل و بعد از انقلاب را دو چیز می‌دانند. یک روزی مقام معظم رهبری، آقای هاشمی، آقای موسوی اردبیلی و آقای موسوی (نخست‌وزیر) و من جلسه داشتیم که امام(ره) وارد شدند. تلویزیون یکی از آهنگ‌های شجریان را گذاشته بود. امام آمدند و نشستند. آقای هاشمی به امام(ره) گفتند: آقا؛ شما که قبلاً موسیقی را حرام می‌دانستید چرا الان حرام نمی‌دانید؟ امام گفتند: من الان هم همین موسیقی را اگر از رادیوی عربستان پخش شود، حرام می‌دانم. من خبر رادیوی شاه را هم حرام می‌دانستم موسیقی‌اش که جای خود دارد. اما همین موسیقی از نظام اسلامی پخش می‌شود و حلال است.[3]
از این خاطره بر می‌آید که امام راحل معیار مکان و زمان و نیز تایید حکومت جائر را در حکم شرعی خود دخیل دانسته و به عمین دلیل هر نوع موسیقی و حتی خبری را که پایه‌های طاغوت را مستحکم نماید فارغ از عوارض آن حرام می‌دانستند و با آن مقابله می‌کردند. در واقع اتفاقی که در اینجا می‌افتد ناشی از یک رابطه است به عبارتی دیگر وقتی رابطه بین رسانه و حکومت جائر به تقویت حکومت جائر منتهی شود آن رسانه حتی اگر به ترویج مستحبات هم بپردازد به حکم ثانوی عنوان حرمت پیدا می‌کند و این مبنای امام(ره) در سایر احکام ایشان نیز جاری است.[4]
تحول در سیاست گذاری موسیقی
در اواخر عمر امام راحل اتفاقات خاصی در حوزه موسیقی افتاد و فضای پر فراز و نشیبی حاکم شد به همین دلیل امام خمینی در 19 شهریور 1367 در پاسخ به استفتائاتی در مورد موسیقی به موشکافی احکام شرعی در حوزه موسیقی پرداخته و مرز موسیقی حلال و حرام را مشخص کرده و تمام مسائل وابسته به آن مثل آموزش و تولید و فروش آلات موسیقی را در پاسخ‌های کوتاه ولی عمیقی تبیین می‌کنند.
امروز اگر بخواهیم میزان پایبندی به مبنای امام احل در موسیقی را با آنچه در خارج اتفاق می‌افتد بسنجیم قطعا به یک آمار نگران کننده می‌رسیم و این زیبنده حکومتی که پایه‌هایش بر روی خون 300 هزار شهید بنا شده است نیست.
ایشان خرید و فروش آلات مشترکه به قصد منافع محل‍ّله را حلال دانسته مرقوم می‌دارند:
شنیدن و نواختن موسیقی مطرب، حرام است و صداهای مشکوک مانع ندارد و خرید و فروش آلات مختص به لهو جایز نیست و در آلات مشترکه اشکال ندارد.[5]
انتشار این فتوا مخالفت‌های و موافقت‌های زیادی را به دنبال دارد؛ بعضی از مراجع قم آن را به نوعی انفعال دانسته و نظر مثبتی نسبت به آن نداشتند اما اهل هنر و رسانه آن را گشایشی برای خود دانسته و از آن استقبال نمودند و تحلیل گران سیاسی از آن به عنوان تبد‌ّلی در سیاست‌گذاری کلان موسیقی یاد کردند.
تغییر یا تشریح؟
در اینکه آیا نظر امام راحل از ابتدا همین بوده است و یا بعدا نظر امام(ره) عوض شده است باید گفت که در نظر امام خمینی(ره) در حوزه موسیقی هیچ تطور و یا تبدلی رخ نداده است، نظرات رادیکال امام خمینی(ره) در حوزه موسیقی کاملا به موسیقی فساد برانگیز دوره طاغوت ناظر است و ایشان برای مقابله با آن فضا در ابتدا همه نظر خود را به صورت یکجا بیان نفرمودند و این نشان از تیز بینی و مدیریت آن سیاست‌مدار الهی دارد؛ در واقع آنچه اتفاق افتاد این است که امام در ابتدا با برخوردی حذفی به جنگ موسیقی فاسد و مفسد رفته و سپس در فضایی مناسب به تشریح و تفکیک موسیقی حلال از حرام پرداخته و مجوز استفاده از نوع حلال آن را صادر فرمودند.
نگاهی به امروز
متاسفانه در حوزه موسیقی نظریات مبنایی امام راحل بعد از مدتی نادیده گرفته شد و موسیقی که می‌رفت با انقلاب اسلامی مسیر فاخر و متعالی خود را طی کند و روح امید و تعهد را در جان‌ها بدمد به سیر قهقرائی مبتلا گردید. تا آنجا که جشنواره فجر که قرار بود نماد هنر اسلامیِ در تراز انقلاب اسلامی باشد با تک خوانی یک زن افتتاح می‌شود وموسیقی‌هایی که قطعا خلاف شرع است از رسانه‌های دولتی به راحتی منتشر می‌گردد؛ امروز اگر بخواهیم میزان پایبندی به مبنای امام احل در موسیقی را با آنچه در خارج اتفاق می‌افتد بسنجیم قطعا به یک آمار نگران کننده می‌رسیم و این زیبنده حکومتی که پایه‌هایش بر روی خون 300 هزار شهید بنا شده است نیست.
متاسفانه برخی از دستگاه های دولتی پا را از ترویج موسیقی نا هنجار فراتر نهاده و رقص و آواز خوانی را به عنوان پایه اصلی برنامه‌ها و جشن‌های خود قرار داده‌اند که آخرین آن‌ها جشن شهرداری در ایوان شمس تهران بود. جا دارد در این میان حوزه‌های علمیه و نهاد‌های نظارتی فکری به حال فراموشی شرع و قانون خدا بکنند قبل از آنکه به اسپانیای بعد از رنسانس تبدیل شویم.
منابع
مام خمینی(ره) که در مقام بحث فقهی حرمت موسیقی را مشروط به مطرب بودن و مناسب مجلس لهو لعب بودن می‌داند؛ این‌بار حرف از یک معیار جدید به میان آورده است. امام(ره) که عنصر زمان و مکان را در حکم شرعی به شدت دخیل می‌داند تقویت حکومت جائر را به عنوان یکی از معیارهای حرمت موسیقی دانسته و آن را نمی‌پذیرد.
موسیقی انقلابی در آن زمان در میان جامعه روح حماسه را ترویج می‌نمود؛ اما هنوز توقع امام(ره) برآورده نشده و برای رسیدن به نقطه مطلوب مجدد در مقابل موسیقی موضع می‌گیرد و می‌فرماید:
باز هم این را تکرار می‌کنم که موسیقی‌ها باز کمّی هست. باید اشخاصی که مطلع‌اند اینه‌ا موسیقی[حرام] هستند، مشاهده کنند ببینند اگر یک چیزی را می‌بینید موسیقی‌اش را نمی‌توانید رد کنید، اصلش را رد کنید.[1]
امام(ره) در این دوره بر خلاف دوره های قبل دیگر به حذف مطلق موسیقی نظر ندارد بلکه به اصلاح فضای موسیقی همت گماشته است؛ کما اینکه در موضوع سینما نیز فساد را به عنوان خط قرمز مطرح کرده و سینمای سالم را مورد تایید قرار می‌دهد ،در مورد موسیقی نیز به تفکیک موسیقی حلال از حرام می‌پردازد و مسئولین را به حذف موسیقی حرام تکلیف می‌نماید.[2]
یک معیار جدید
امام خمینی(ره) که در مقام بحث فقهی حرمت موسیقی را مشروط به مطرب بودن و مناسب مجلس لهو لعب بودن می‌داند؛ این‌بار حرف از یک معیار جدید به میان آورده است. امام(ره) که عنصر زمان و مکان را در حکم شرعی به شدت دخیل می‌داند تقویت حکومت جائر را به عنوان یکی از معیارهای حرمت موسیقی دانسته و آن را نمی‌پذیرد.
در نظر امام خمینی(ره) در حوزه موسیقی هیچ تطور و یا تبدلی رخ نداده است، نظرات رادیکال امام خمینی(ره) در حوزه موسیقی کاملا به موسیقی فساد برانگیز دوره طاغوت ناظر است و ایشان برای مقابله با آن فضا در ابتدا همه نظر خود را به صورت یکجا بیان نفرمودند و این نشان از تیز بینی و مدیریت آن سیاست‌مدار الهی دارد؛ در واقع آنچه اتفاق افتاد این است که امام در ابتدا با برخوردی حذفی به جنگ موسیقی فاسد و مفسد رفته و سپس در فضایی مناسب به تشریح و تفکیک موسیقی حلال از حرام پرداخته و مجوز استفاده از نوع حلال آن را صادر فرمودند.
یک خاطره
مرحوم حجت‌الاسلام سید احمد خمینی(ره) می‌گوید: «آقا [امام] اصلاً موسیقی قبل و بعد از انقلاب را دو چیز می‌دانند. یک روزی مقام معظم رهبری، آقای هاشمی، آقای موسوی اردبیلی و آقای موسوی (نخست‌وزیر) و من جلسه داشتیم که امام(ره) وارد شدند. تلویزیون یکی از آهنگ‌های شجریان را گذاشته بود. امام آمدند و نشستند. آقای هاشمی به امام(ره) گفتند: آقا؛ شما که قبلاً موسیقی را حرام می‌دانستید چرا الان حرام نمی‌دانید؟ امام گفتند: من الان هم همین موسیقی را اگر از رادیوی عربستان پخش شود، حرام می‌دانم. من خبر رادیوی شاه را هم حرام می‌دانستم موسیقی‌اش که جای خود دارد. اما همین موسیقی از نظام اسلامی پخش می‌شود و حلال است.[3]
از این خاطره بر می‌آید که امام راحل معیار مکان و زمان و نیز تایید حکومت جائر را در حکم شرعی خود دخیل دانسته و به عمین دلیل هر نوع موسیقی و حتی خبری را که پایه‌های طاغوت را مستحکم نماید فارغ از عوارض آن حرام می‌دانستند و با آن مقابله می‌کردند. در واقع اتفاقی که در اینجا می‌افتد ناشی از یک رابطه است به عبارتی دیگر وقتی رابطه بین رسانه و حکومت جائر به تقویت حکومت جائر منتهی شود آن رسانه حتی اگر به ترویج مستحبات هم بپردازد به حکم ثانوی عنوان حرمت پیدا می‌کند و این مبنای امام(ره) در سایر احکام ایشان نیز جاری است.[4]
تحول در سیاست گذاری موسیقی
در اواخر عمر امام راحل اتفاقات خاصی در حوزه موسیقی افتاد و فضای پر فراز و نشیبی حاکم شد به همین دلیل امام خمینی در 19 شهریور 1367 در پاسخ به استفتائاتی در مورد موسیقی به موشکافی احکام شرعی در حوزه موسیقی پرداخته و مرز موسیقی حلال و حرام را مشخص کرده و تمام مسائل وابسته به آن مثل آموزش و تولید و فروش آلات موسیقی را در پاسخ‌های کوتاه ولی عمیقی تبیین می‌کنند.
امروز اگر بخواهیم میزان پایبندی به مبنای امام احل در موسیقی را با آنچه در خارج اتفاق می‌افتد بسنجیم قطعا به یک آمار نگران کننده می‌رسیم و این زیبنده حکومتی که پایه‌هایش بر روی خون 300 هزار شهید بنا شده است نیست.
ایشان خرید و فروش آلات مشترکه به قصد منافع محل‍ّله را حلال دانسته مرقوم می‌دارند:
شنیدن و نواختن موسیقی مطرب، حرام است و صداهای مشکوک مانع ندارد و خرید و فروش آلات مختص به لهو جایز نیست و در آلات مشترکه اشکال ندارد.[5]
انتشار این فتوا مخالفت‌های و موافقت‌های زیادی را به دنبال دارد؛ بعضی از مراجع قم آن را به نوعی انفعال دانسته و نظر مثبتی نسبت به آن نداشتند اما اهل هنر و رسانه آن را گشایشی برای خود دانسته و از آن استقبال نمودند و تحلیل گران سیاسی از آن به عنوان تبد‌ّلی در سیاست‌گذاری کلان موسیقی یاد کردند.
تغییر یا تشریح؟
در اینکه آیا نظر امام راحل از ابتدا همین بوده است و یا بعدا نظر امام(ره) عوض شده است باید گفت که در نظر امام خمینی(ره) در حوزه موسیقی هیچ تطور و یا تبدلی رخ نداده است، نظرات رادیکال امام خمینی(ره) در حوزه موسیقی کاملا به موسیقی فساد برانگیز دوره طاغوت ناظر است و ایشان برای مقابله با آن فضا در ابتدا همه نظر خود را به صورت یکجا بیان نفرمودند و این نشان از تیز بینی و مدیریت آن سیاست‌مدار الهی دارد؛ در واقع آنچه اتفاق افتاد این است که امام در ابتدا با برخوردی حذفی به جنگ موسیقی فاسد و مفسد رفته و سپس در فضایی مناسب به تشریح و تفکیک موسیقی حلال از حرام پرداخته و مجوز استفاده از نوع حلال آن را صادر فرمودند.
نگاهی به امروز
متاسفانه در حوزه موسیقی نظریات مبنایی امام راحل بعد از مدتی نادیده گرفته شد و موسیقی که می‌رفت با انقلاب اسلامی مسیر فاخر و متعالی خود را طی کند و روح امید و تعهد را در جان‌ها بدمد به سیر قهقرائی مبتلا گردید. تا آنجا که جشنواره فجر که قرار بود نماد هنر اسلامیِ در تراز انقلاب اسلامی باشد با تک خوانی یک زن افتتاح می‌شود وموسیقی‌هایی که قطعا خلاف شرع است از رسانه‌های دولتی به راحتی منتشر می‌گردد؛ امروز اگر بخواهیم میزان پایبندی به مبنای امام احل در موسیقی را با آنچه در خارج اتفاق می‌افتد بسنجیم قطعا به یک آمار نگران کننده می‌رسیم و این زیبنده حکومتی که پایه‌هایش بر روی خون 300 هزار شهید بنا شده است نیست.
متاسفانه برخی از دستگاه های دولتی پا را از ترویج موسیقی نا هنجار فراتر نهاده و رقص و آواز خوانی را به عنوان پایه اصلی برنامه‌ها و جشن‌های خود قرار داده‌اند که آخرین آن‌ها جشن شهرداری در ایوان شمس تهران بود. جا دارد در این میان حوزه‌های علمیه و نهاد‌های نظارتی فکری به حال فراموشی شرع و قانون خدا بکنند قبل از آنکه به اسپانیای بعد از رنسانس تبدیل شویم.
منابع
