مقدمه
کودک به دلیل نزدیک بودن به مبدأ فطرت و داشتن ذهن و دلی پاک و بی آلایش، زمینه بسیار مناسبی را برای تربیت پذیری دارد. او هدیه ای است الهی که با سرشت ساده و زلال خویش پا به جهان هستی گذاشته و از هر گونه زشتی و ناپاکی به دور است و این، والدین و مربیان کودک هستند که با تربیت نادرست خویش، مسیر فطرت پاک و الهی او را منحرف می سازند. بنابراین، در برخورد باکودک باید ویژگی های ذاتی او را در نظر گرفت. مهربانی، نوازش و انس با کودک، نقش مهمی در تربیت و شکوفایی استعدادهای نهفته او دارند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله) همواره از روی محبت و تواضع، با بچه ها رفتار می کرد. ایشان به استعدادهای فطری آنها توجه داشت و از رنجش و ناراحتیشان سخت آرزده خاطر می شد. در همنشینی با کودکان، خود را همسان آنان می پنداشت و با آنها سرگرم بازی می شد و به دیگران نیز سفارش می کرد که با کودکان، باید کودکانه رفتار کرد.

پیامبر و احترام و تکریم کودکان
در تاریخ زندگی حضرت رسول اکرم (ص) فراوان آمده که به کودکان و فرزندان، احترام خاصی می گذاشتند؛ به خصوص این عمل را در حضور مردم بیشتر انجام می دادند، زیرا اولا شخصیت فرزندان با احترام گذاشتن در مقابل جمع بهتر تقویت می شود. ثانیاَ حضرت قصد داشتند از این راه، روش تربیت کودک و احترام گذاشتن به او را، آموزش دهند. ثالثاَ خود طفل، طریقه محترم شمردن را یاد بگیرد. [1]
بنابراین با مطالعه در سیره نورانی پیامبر(ص)، درس های مهمّی درباره چگونگی برخورد درست با کودکان می توان آموخت. آن حضرت نه تنها مهرورزی و محبّت به کودکان را در محور رفتار خود با ایشان قرار داده بود، بلکه شخصیت انسانی و قابل احترامی را برای آنان قائل بود، و این در سیره نظری و عملی ایشان مشهود است. پیامبر گرامی اسلام (ص) برای احترام به کودک، اهمیت زیادی قائل بودند تا جایی که می فرمایند: « فرزندان خویش را گرامی بدارید و احترام کنید و آنها را نیکو تربیت نمایید، تا از پرتو آن مورد آمرزش و بخشش خداوند قرار گیرید».[2]
حضرت رسول اکرم (ص) نه تنها در مجلس به احترام ورود مسلمانان، برمی خاست، بلکه برای کودکان هم عامل به این رفتار بودند؛ در روایتی آمده است: «روزی پیامبر نشسته بود که امام حسن(ع) و امام حسین(ع) وارد شدند. حضرت به احترام آنان از جای برخاست؛ درحالی که کوچک بودند و به سختی راه میرفتند، اما پیامبر صبر کرد تا آنها به نزدش بیایند». [3]
از جمله دیگر رفتارهای مهم پیامبر(ص)، در رعایت حرمت کودکان، تقدّم در سلام (ابتداء به سلام) بود؛ آن حضرت به همه، حتّى به کودکان و نوجوانان سلام می‌کردند. درواقع می توان گفت ایشان، با مقام شامخی که در جامعه داشت، در راستای تکریم کودکان به آنان سلام می کرد، زیبا سخن می گفت و بدین وسیله به شخصیت آنها احترام می نمود] .4] از جمله روایات مشهوری که دراین مورد از پیامبر(ص) نقل شده است، اشاره به این مطلب دارد: «پنج چیز را تا زمان مرگ ترک نخواهم کرد.... و سلام کردن برکودکان، تا پس از من سنّت گردد». [5]

پیامبر و مهربانی با کودکان
در منابع روایی اسلامی از پیامبر(ص)، تعابیر بسیار زیبایی درباره فرزند بیان شده است. این تعابیر گویای این هستند که فرزند از منزلت و جایگاه بالایی برخوردار است که اگر والدین این حقیقت را دریابند، با آگاهی بیشتر در تربیت و آموزش فرزندان، این میوه های زندگی، اهتمام می ورزند. پیامبر(ص)، فرزند را گلی از گلهای بهشت؛ جگرگوشه مؤمن و موجب شفاعت و آمرزش آنها می داند. در میان انواع محبت، نوازش و بوسیدن فرزند در روایات بسیار مورد تاکید قرار گرفته است.
پیامبر گرامی اسلام مهر ورزیدن به فرزندان را موجب دستیابی به درجات بهشت معرفی می کند و می فرماید: «فرزندان خود را ببوسید؛ زیرا برای هر بوسه ای که به فرزندان می زنید، یک درجه در بهشت خواهید داشت که فاصله هر درجه تا درجه دیگر به اندازه پانصد سال راه است». [6] بوسیدن فرزند و نوازش او، از آن جهت است که کودک خواستار نوازش، محبت، خنده و داد وستد عاطفی است. ابراز علاقه به کودک، احساس امید به زندگی و عزت نفس او را بالا می برد، که این زمینه ساز موفقیت های آینده او خواهد شد و در مقابل کمبود محبت خلاهای روحی و روانی بسیاری را ایجاد خواهد کرد. [7]
ابن عمر از پیامبر(ص) نقل می کند: «هر کس به فرزند خردسال خود جرعه ای آب بنوشاند، خداوند به پاداش آن در روز قیامت هفتاد جرعه از آب کوثر به او می نوشاند.» در جایی دیگر، پیامبر(ص) می فرمایند: «نگاه کردن پدر و مادر به فرزند از روی مهر و محبت، عبادت است.» [9]
یکی دیگر از انواع محبت، هدیه دادن به فرزندان است که در روایات مختلف بر آن تاکید شده است؛ از جمله اینکه پیامبر خدا می فرمایند: «هرکس که دختربچه خود را خوشحال کند، اجر آزاد کردن بنده ای از فرزندان اسماعیل را دارد و هرکس که دیده پسربچه خود را روشن کند، مانند کسی است که از خوف خدواند گریه کرده باشد و اجر گریه از خوف خدا، جنات نعیم است.» [10]
این ثواب الهی را به راحتی می توان با تهیه هدیه ای کوچک برای کودک خرید؛ علاقه طفل به جایزه و هدیه به اندازه ای است که به طور معمول، برنامه پیشرفت درسی و اخلاقی وی با کمک آن انجام می پذیرد.
از سوی دیگر، رسول گرامی اسلام (صلی الله علیه و آله)، حسنین را بر دوش خود سوار می کرد و به آنها می فرمود: «خوب مرکبی دارید و شما هم خوب سوارکارانی هستید.» آن حضرت حتی در حضور جمع، خود را هم پایه کودکان قرار می داد و با آنان انس می گرفت. همچنین به یاران خود می فرمود: «با کودکان مأنوس شوید و آنان را در آغوش بگیرید.» کودکانی نیز که رسول خدا، آنان را به دوش می گرفت، به این امر افتخار می کردند.
ادامه دارد

نویسنده: حدیثه اسفندیار

پاورقی ها

1. عطیه الهی، فاطمه سادات آقامیری، ناشر موسسه بوستان کتاب، نوبت چاپ اول، 1395، ص 288.

2. مکارم الاخلاق، ص 222.

3. بحارالانوار، ج 3، ص 285.

4. زیبا سلام کردن و سخن گفتن با فرزندان، آثار مهمی در زندگی آنان خواهد داشت، ازجمله آنها احساس آرامش، اطمینان و عزت نفس است.

5. الحیاه، ج 2، ص 73.

6. بحارالانوار، ج 101، ص 92.

7. عطیه الهی، فاطمه سادات آقامیری، ناشر موسسه بوستان کتاب، نوبت چاپ اول، 1395، ص 131.

8. کنزالعمّال، جلد 16، ص 443.

9. بحارالانوار، ج 71، ص 84.

10. مکارم الاخلاق، ص 221.