5 اشتباه رایج در تربیت دینی کودکان و نوجوانان

بدون تردید بسیاری از والدین آرزوی داشتن فرزندانی صالح و درست کار را دارند، به طوری که از وجود آنها همه افراد بهره مند و خرسند باشند، ولی با این حال والدین در مسیر تربیت اخلاقی فرزندان در تله هایی گرفتار می شوند که مانع دست یابی ایشان به یک تربیت درست و ایده آل می شود و همین عملکرد موجب می شود انتظار ما از داشتن فرزندان صالح میسر نگردد، در واقع نوع عملکرد و رفتار والدین در خانه و خانواده تأثیر مستقیمی در شکل گیری هویت دینی و اجتماعی و اخلاقی فرزندان به جای می گذارد، کما اینکه درمنابع روایی نیز به این ارتباط مستقیم این چنین اشاره شده است: «کُلُّ مَوْلُودٍ یُولَدُ عَلَى الْفِطْرَةِ حَتَّى یَکُونَ أَبَوَاهُ هُمَا اللَّذَانِ یُهَوِّدَانِهِ وَ یُنَصِّرَانِه‏؛[1] هر نوزادی بر فطرت الهی و توحید متولد می شود و والدین او هستند که او را یهودی، نصرانی می کنند.»
 

برخی اوقات والدین اشتباهات و خطاهایی را از فرزندان خود مشاهده می  کنند که موجب تحیر و نگرانی والدین می شود، در بسیاری از مواقع والدین این سؤال را بارها از خود پرسیده باشند، که چه عاملی موجب بروز رفتار اشتباه فرزندشان شده است، و یا اینکه فرزند ما این رفتار را از کجا آموخته است؟! غافل از اینکه والدین در تربیت و اصلاح رفتاری و اخلاقی فرزندان بیشترین ضریب تأثیر گذاری را برعهده دارند.
 

یکی از اشتباهات رایجی که در برخی خانواده ها مشاهده می شود، دروغ گفتن است، برخی از والدین بدون هیچ واهمه ای در مناسبات مختلف خانوادگی و اجتماعی شیوه دروغ گفتن را به فرزندان خود آموزش می دهند، آنها غافل از این هستند که به عنوان الگوی عملی در رصد و داوری فرزندان خود قرار دارند و به راحتی فرزندان خود را با این رذیله اخلاقی آشنا و دمخور می کنند. دروغگویی رذیله خطرناک و شومی است که می تواند بلای آرامش و آسایش خانواده باشد.[2] والدین گرامی باید به این درجه از مهارت و توانایی برسند که طبق هیچ شرایطی نباید به فرزندان خود خواسته یا ناخواسته دروغ گفتن را آموزش دهند و به فرزند خود قول خلاف واقع بدهند، چرا که این امر موجب می شود در دراز مدت فرزندان روح اعتماد و باور خود را به والدین از دست بدهند.

روش اصلاحی: والدین باید تمرین کنند که دروغ مصلحتی هم جاز نیست، همواره با کودکان و اعضای خانواده با صداقت و درستی رفتار نمایند، تا فرزندان نیز با دیدن الگوهای عینی و عملی  با مفاهیم اخلاقی همچون صداقت آشنا شوند.[3]یکی دیگر از اشتباهات تربیتی و آموزش والدین، منفی نگری نسبت به فرزندن خود است. در واقع والدین نباید همیشه نیمه خالی لیوان و ناتوانی کودکان خود را ببنید، و آن را با سرکوفت به فرزندان خود متذکر شوند، بلکه می بایست واقع بینانه باشند و بر اساس واقعیت موجود و توانایی و استعداد فرزندان خود قضاوت داشته باشند.

2-اشتباه دوم: گوش ندادن به صحبت های کودک و بی توجهی به او

یکی دیگر از اشتباهات راهبردی والدین در تربیت دینی و اجتماعی فرزندان، بی توجهی به آنها و گوش ندادن به صحبت های فرزندان است، متأسفانه بسیاری از والدین به بهانه های واهی همچون مشغله های کاری و خانوادگی، فرزندان خود را  بیشتر به دست تلویزیون و رسانه های مجازی می سپارند و هیچ گونه التفات و توجهی به دلبندان خود ندارند، نه سخن کودکان خود را می شنوند و نه به صحبت های راز گونه آنها توجهی دارند، گوش نکردن به دغدغه و نیازهای کودکان باعث تربیت فرزندانی بی توجه نسبت به موضوعات و مسائل پیشرو می شود، این در حالی است که خوب شنیدن ما تأثیر مستقیمی در تقویت مهارت شنیداری و خلاقیت و فرزندان می شود، اگر والدین مهارت خوب گوش کردن به سخنان فرزندان را در خانه و خانواده تقویت کنند موجب تقویت روح صمیمیت، خلاقیت و نوع آوری در خانواده می شوند، چرا که فرزندان می فهمند که در خانه برای سخنان آنها خریداری وجود دارد و والدین به رأی و نظر آنها احترام می گذارند، موضوع مهمی که در برخی روایات به نوعی به آن اشاره شده است، به طور مثال وقتی گفته می شود در مرحله ای از زندگی فرزندان را به عنوان مشاور و یا وزیر خود انتخاب کنید به این معنا است که برای قول و سخن آنها احترام قائل شوید و به سخنان آنها خوب گوش فرا دهید.[4]

روش اصلاحی: 1-وقت خود را به شکلی سامان دهیم که زمان بیشتری در اختیار خانواده و فرزندان باشیم،2-پای ابزارهای رسانه ای همچون فضای مجازی و تلویزیون را در خانه مدیریت و محدود کنیم،3-جلسه پرسش و پاسخ و یا کرسی های آزاد اندیشی را در خانه راه اندازی کنیم، 4-اگر در حین تماشای تلویزیون و یا مطالعه فرزندان به ما مراجعه می کنند قدری کار خود را تعطیل و فرصتی را در اختیار آنها قرار دهیم، 5-در حین صحبت فرزندان تمام توجه و دقتمان را به سخنان او جلب نماییم به طوری که او متوجه دقت ما در گوش دادن شود.
 

از جمله بدترین و خطرناک ترین اشتباهات رایج برخی خانواده ها مشاجرات درون خانه ای و تخریب وجهه والدین توسط یکدیگر است، تجربه دیدن حتی یک دعوای خانوادگی تا سالیان طولانی از روی فکر و ذهن یک کودک پاک نمی شود و احساس ناخوشایندی به آنان دست می دهد، کودکان در خانه باید روح آرامش، سکون، مودت و رحمت را در بین والدین به عینه مشاهده کنند و خانه را جایگاه این آیه شریف ببیند: «وَ مِنْ آیاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُمْ مِنْ أَنْفُسِکُمْ أَزْواجاً لِتَسْکُنُوا إِلَیْها وَ جَعَلَ بَیْنَکُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فی‏ ذلِکَ لَآیاتٍ لِقَوْمٍ یَتَفَکَّرُون‏؛[5] و از نشانه‏هاى او اینکه همسرانى از جنس خودتان براى شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید، و در میانتان مودّت و رحمت قرار داد؛ در این نشانه‏هایى است براى گروهى که تفکّر مى ‏کنند!»
 

زندگی ماشینی و دیجیتال موجب دور شدن خانواده ها از سبک زندگی اسلامی و اصیل ایرانی شده است،  در برخی از خانواده ها نه خود والدین اهل تحریک و جنب وجوش هستند و نه فرزندانشان، برخی از والدین برای سرگرم کردن اولاد خود ترجیح می دهند، آنان را با بازی های رایانه ای رها کنند تا اینکه به کارهای شخصی خود برسند، این در حالی است که در روانشناسی تأکید فراوانی بر بازی کردن والدین با کودکان شده است. به گفته روانشناسان بازی زبان دوم کودکان است.
 

یکی دیگر از اشتباهات تربیتی و آموزش والدین، منفی نگری نسبت به فرزندن خود است. در واقع والدین نباید همیشه نیمه خالی لیوان و ناتوانی کودکان خود را ببنید، و آن را با سرکوفت به فرزندان خود متذکر شوند، بلکه می بایست واقع بینانه باشند و بر اساس واقعیت موجود و توانایی و استعداد فرزندان خود قضاوت داشته باشند، برخی روانشناسان بر این باور که اگر والدین نسبت به تأثیر معجزه آسای کلمات مثبت بر شخصیت و روحیه فرزندانشان آگاهی بیشتر داشته باشند، به طور قطع در شیوه بیان جملاتشان تجدید نظر خواهند کرد.

روش اصلاحی: 1-مثبت اندیش باشید، 2-کلمات منفی از جمله(تو نمی توانی، به خودت آسیب می زنی، صدمه می بینی،..) را از ادبیات گفتاری، اصلاح و مدیریت نمایید، 3-اجازه دهیم قدری کودکان حس توانایی و اعتماد به نفس و قدرت در وجود آنها شکل بگیرد.  
 
پی نوشت ها:
[1]. طریحی، فخر الدین بن محمد، مجمع البحرین، ج‏6، ص385.
[2]. اربلى، على بن عیسى‏، کشف الغمة فی معرفة الأئمة (ط - القدیمة)، ج‏1، ص: 535 «دَعْ ما یُریبُکَ إلى ما لا یُریبُکَ؛ فإنَّ الصِّدقَ طُمَأنِینَةٌ، وإنَّ الکِذبَ رِیبَة؛ آنچه تو را به شک مى‏اندازد، رها کن و به آنچه تو را به شک نمى‏اندازد، چنگ بزن؛ زیرا راست، مایه آرامش [روان‏] است و دروغ، باعث پریشانى‏»
[3]. بهمن علیمرادی، پریسا غفوریان مرادی، 28 اشتباه والدین در تربیت فرزندان، ص 30.
[4] مکارم الأخلاق، ص222. «الْوَلَدُ سَیِّدٌ سَبْعَ سِنِینَ وَ عَبْدٌ سَبْعَ سِنِینَ وَ وَزِیرٌ سَبْعَ سِنِین‏؛ فرزند تا هفت سال حاکم است (یعنى آزاد) و تا هفت سال بنده است (یعنى باید کاملا تحت تربیت باشد)، و هفت ساله سوم وزیر است‏»
[5]. سوره روم، آیه 21.