سال ها و حال ها
گویا همین دیروز بود که خردسال بودیم یا برای اولین بار وارد مدرسه شدیم و کلی احساس بزرگی می کردیم و الان به عنوان یک نوجوان در فامیل شناخته می شویم. به همین سرعت و سادگی، سال های زندگی ما یکی پس از دیگری از راه می رسند و در هر دوره ای هم اتفاقات تازه ای می افتد. جالب تر این که در هر دوره ای، انتظاراتی برای ما به وجود می آید که شاید در قبلی ها کم تر با آن ها روبه رو بوده ایم؛ مثلا در دوره ی نوجوانی دوست داریم به نظر ما بهای بیش تری بدهند، درحالی که در دوره ی ابتدایی، بیش ترین نیاز ما دنیای تخیل و شیطنت های ما بود. پدربزرگ ها و مادربزرگ های ما هم چنین تغییراتی را تجربه کرده اند و اکنون که روی نیمکت سالمندی نشسته اند، انتظاراتی از ما دارند که آشنایی با آن ها کمک زیادی به مدیریت ارتباط با آن ها خواهد کرد.
1. لطفا به یاد ما باشید!
سال های پرهیاهو و هیجان نوجوانی، ما را به سمت کسانی می کشاند که انرژی کافی برای هیجان آفرینی داشته باشند؛ به همین دلیل، ممکن است نسبت به بزرگ ترهای خانواده، فاصله ای ناخواسته ایجاد شود. شاید شما ساعت های زیادی را هر روز با هم کلاسی خودتان سپری کنید، ولی تنها سالی یک بار، حالی از سالمندان فامیل خود بپرسید. بزرگ ترین ترس سالمندان این است که نکند از ذهن ما پاک شوند. با ارتباط تلفنی، پیامکی یا حضوری، این نگرانی آن ها را به آرامش تبدیل کنیم. امام صادق علیه السلام هم به چنین موضوع مهمی توجه کرده و از ما این تقاضا را دارند: «بزرگان خود را احترام گذارید و به بازدید خویشاوندان بروید.»[1]
2. از تجربه های ما استفاده کنید!
سالمندان، کوهی از تجربه اند و صندوقچه ارزشمند دانسته ها و مهارت های خود را حاضرند به رایگان در اختیار ما بگذراند. زمانی که ما به بزرگان فامیل نزدیک می شویم، درواقع به این سرمایه نزدیک شده ایم و میانبرهای خوبی برای موفقیت به دست آورده ایم. سالمندان هم از این که تجربه های آن ها که گاهی به سختی به دست آمده اند، در اختیار نسل نو قرار می گیرد، احساس خوبی دارند. رشد و برکت ما در ارتباط سازنده با سالمندان خواهد بود؛ همان طور که پیامبر خدا یادمان دادند و فرمودند: «برکت و فزونی با وجود سالمندان و بزرگان شما خواهد بود.»[2]
3. مناسب جایگاه ما رفتار داشته باشید!
بزرگ ترین نیاز سالمندان در ارتباط، برخورداری از احترام است. زمانی که ما مناسب با این نیاز گام برداریم، بهترین رابطه را تنظیم کرده ایم؛ ولی وقتی از این چارچوب خارج می شویم، رنجش آن ها را باعث می شویم. شما هرقدر هم که با پدربزرگ و مادربزرگ تان صمیمی باشید، بهانه ای برای بی احترامی های شما نمی شود. دراز نکشیدن پیش آن ها، دراز نکردن پا، جلوتر از آن ها راه نرفتن، داد نزدن، سرپیچی نکردن از دستورات و خواسته های آنان و هرچه در حرف های آن ها به عنوان یک تقاضا از شما دیده می شود، نمونه هایی از احترام هستند. جالب است بدانید که در فرهنگ ما، سالمند چنین جایگاهی دارد: سالمند میان اهل خود، همانند پیامبر در امت خود است که هم احترامش لازم است و هم می تواند راهنمای خوبی برای خوشبختی باشد.»[3]
4. شما هم روزی مثل ما می شوید
بعضی وقت ها که سالمندان از درک نشدن توسط ما ناامید می شوند، جمله بالا را بر زبان می آورند. هر وقت چنین جمله ای شنیدید، یادتان باشد که اتفاق بدی افتاده و پای یک رنجش در میان است. زود آن را پیدا و جبران کنید. شاید یک بی توجهی یا بی احترامی باعث چنین حرفی شده باشد. هم چنین لازم است خودمان را برای سازگاری بهتر، آماده کنیم. سالمندان، روح بزرگ ولی دل کوچکی دارند. یک حرف و یک رفتار به ظاهر کوچک هم می تواند دل کوچک آن ها را به درد آورد؛ پس با احتیاط در دنیای آن ها قدم بزنیم. امام علیه السلام از ما می خواهند چنین باشیم: «از اطرافیان خودت، به کودکان شان مهربانی کن و بزرگان شان را محترم شمار.»[4]
5. الهی عاقبت بخیر شوید!
زمانی که با این دعا و هر دعایی شبیه این روبه رو شدید، بدانید که نمره ی قبولی از ارتباط با سالمند گرفته اید؛ مثل زمانی که جای خودتان را در مترو یا اتوبوس به سالمندی هدیه می کنید یا سبد خرید او را به منزل می رسانید یا زمانی که کاری برای پدربزرگ و مادربزرگ خودتان انجام می دهید. دعای سالمندان، ردخور ندارد و خداوند برای آن جایگاه اختصاصی درنظر گرفته است. نتیجه ی چنین رفتاری، برخوردار شدن از احترام در دوره ی سالمندی خودمان خواهد بود. این وعده ای است که پیامبر اعظم(ص) داده اند و فرمودند: «هیچ جوانی به سالمندی احترام نگذاشت، مگر آن که خداوند او را در سالمندی از احترام برخوردار نمود.»[5]
6. خیلی از دیدن شما خوشحال شدم!
پدربزرگ ها و مادربزرگ ها، علاقه ی زیادی به نوه های شان دارند و از ساعت های گفت وگو و بودن با آن ها لذت می برند. این احساس ممکن است دوطرفه باشد؛ ولی گاهی هم خیابان یک طرفه ای می شود؛ یعنی نوجوان دوست ندارد این همه وقت را با آن ها سپری کند؛ ولی آن ها به شدت علاقه نشان می دهند. در چنین شرایطی، خوب است جوری برنامه ریزی کنید که زمان کافی را به بودن با سالمندان خانواده اختصاص دهید. این مسئله درباره ی سایر سالمندان خانواده هم وجود دارد. لذت شاد کردن دیگران را با این نگاه تان، تجربه کنید.
نویسنده: ابراهیم اخوی
تصویرساز: معصومه قنبرپور
پی نوشت:
1. اصول کافی، ج2، ص165.
2. بحارالأنوار، ج72، ص137.
3. همان.
4. همان.
5. همان.
