مکمل‌ها و مشکل‌ها

شايد آقاي کازيمير فانک، کسي که اولين بار واژه ويتامين را به جهان عرضه کرد، نمي‌دانست در مدت زماني کمتر از 100 سال، ديگر به جاي نگراني از بروز بري‌بري و اسکوربوت، بايد نگران اضافه دريافت ويتامين‌ها و يا تداخلات آنها با ساير داروها بود. امروزه ويتامين‌ها و مکمل‌هاي گوناگون با نام‌هاي تجاري مختلف بازار را قبضه کرده‌اند و از قفسه‌هاي سوپر مارکت تا داروخانه‌ها مي‌توان آنها را در اشکال قرص و کپسول و در بسته‌بندي‌هاي گوناگون يافت.
مکمل‌ها در واقع ترکيباتي هستند که هدف از توليد و مصرف شان کامل کردن رژيم غذايي و تامين کمبود‌هاي تغذيه‌اي يا سود جستن از اثرات مفيد آنها در پيشگيري از بيماري‌ها است و دربردارنده يک نوع يا انواع بيشتر ويتامين‌ها، املاح، اسيد‌هاي آمينه و ديگر ترکيبات مغذيند. مکمل‌ها داراي دوز و غلظت بالاتري از ماده مغذي در منابع غذايي بوده و به صورت خوراکي در اشکال قرص، کپسول، شربت، پودر و... توليد شده و به مصرف مي رسند.

آثار سوء مصرف

هستند افرادي كه به طور خودسرانه اقدام به مصرف مکمل‌هاي ويتاميني مي‌کنند و به نظرشان خوردن حتي اضافه بر نياز آنها خطري ندارد. ولي همان‌طور که کمبود اين ويتامين‌ها آثار سوء جدي به همراه مي‌آورد، اضافه دريافت شان نيز مشکل‌ساز خواهد بود. بايد در نظر داشت که عوارض جانبي ناشي از مصرف ناصحيح مکمل‌ها در برخي موارد بسيار جدي و يا حتي کشنده است. مصرف‌کننده بايد اين نکته را در نظر بگيرند که مولتي ويتامين‌ها فقط در زماني که کمبودي در بدن وجود داشته باشد، سودمندند. مثلا بسياري از افراد براي داشتن پوست و مويي بهتر، اقدام به مصرف خودسرانه انواع ويتامين‌ها مي‌کنند، غافل از اينکه مصرف بالاي اين مواد مغذي باعث بهبود وضعيت پوست و موي‌شان نخواهد شد مگر اينکه بدن آنها دچار کمبود باشد.
خطر آسيب به کبد و کليه‌ها نيز از دلايلي هستند که عمدتا موجب کنار گذاشتن مكمل‌ها مي‌شوند. برخي از ويتامين‌ها محلول در آب هستند و مقادير بيشتر از حد نياز شان از طريق ادرار دفع مي‌شود ولي برخي از ويتامين‌ها يا املاح به کبد رفته و در آنجا تغيير مي‌يابند يا ذخيره مي‌شوند. اضافه دريافت برخي از آنها مثل مصرف مازاد دوز آهن با رسوب در کبد به صورت هموسيدرين به مرور موجب تخريب کبد مي‌شود. همچنين دريافت ويتامين‌ها در مقادير بالا (مثل ويتامين A) زمينه ساز مسموميت و ضايعاتي جدي در کبد و کليه خواهند بود يا به طور مثال مکمل کلسيم مي‌تواند کلسيفيکاسيون اندام‌ها و ايجاد سنگ‌هاي کليوي را به همراه داشته باشد. در مورد مکمل‌هاي گياهي نيز وضع به همين گونه است. اين تفکر که مکمل‌هاي گياهي مانند بابونه و سير و جين سنگ و.. بي ضررند کاملا اشتباه است. اين مکمل‌ها داراي ترکيبات فعال در ساختار خود بوده و به واسطه وجود همين ترکيبات در طول تاريخ در طب سنتي به آنها اثرات درماني نسبت داده مي‌شد ولي استخراج آنها و دوز بالاي شان در برخي از مکمل‌ها مي‌تواند خطرساز باشد و آسيب‌هاي جدي قلبي، کبدي و کليوي را به همراه آورند چنانکه در چند سال اخير سازمان غذا و داروي آمريکا دستور منع توليد چند نمونه از اين مکمل‌ها را صادر کرده است. به طور مثال، در نظر بگيريد فردي پس از اينکه در برنامه‌هاي آموزشي تغذيه متوجه شده است که سير نقش به‌سزايي در کاهش چربي خون دارد، اگر خودسرانه و بدون مشورت با متخصص اقدام به مصرف مکمل‌هاي آليسين (سير) کند به عنوان عارضه جانبي ممکن است دچار افزايش زمان خون‌ريزي شود و اين موضوع به ويژه زماني که فرد از داروهاي رقيق‌کننده خون مانند آسپيرين نيز استفاده مي‌کند خطرناک‌تر خواهد شد.

براي چه كساني؟

جالب است بدانيد طبق تحقيقات انجام گرفته، بيشتر کساني كه از مکمل‌ها استفاده مي‌کنند داراي وضعيت غذايي مناسبي هستند و نياز به مکمل ندارند و در عوض افرادي که به علت وضعيت اقتصادي اجتماعي بد، وضعيت تغذيه شان ضعيف ‌است، بيشتر نيازمند مکمل درماني هستند در حالي كه از آن بي‌بهره‌اند. به طور کلي، در صورتي که علايم باليني و آزمايشگاهي دال بر کمبود ويتامين يا املاح ديده شود يا در اثر پيشرفت بيماري احتمال كمبود ماده مغذي وجود داشته باشد، مکمل با در نظر گرفتن وضعيت فرد، سوابق پزشکي و داروهاي مصرفي اش توسط تيم پزشکي توصيه مي‌شود.
گروه‌هاي در معرض خطر که ممکن است بيش از همه در معرض کمبود ريز مغذي‌ها قرار داشته باشند و نياز به مصرف مکمل‌ها پيدا کنند عبارتند از سالمندان که اغلب تغذيه‌شان وضعيت نامطلوبي دارد؛ زنان باردار و شيرده که نيازمند مکمل اسيد فوليک، آهن و کلسيم هستند و مکمل ياري مي‌شوند؛ ويتامين‌هاي A ،D و قطره آهن نيز به شيرخواران داده مي‌شود. افراد داراي اعتياد به مواد مخدر و همچنين مصرف‌کننده الکل نيز نيازمند مقدار مبرم اين ويتامين‌ها هستند؛ و سرانجام افراد سيگاري نيز در غالب موارد نياز به ويتامين? بيشتري دارند. همواره در نظر داشته باشيد که طبق نظر متخصصان تغذيه، بهترين، مطمئن‌ترين و صحيح‌ترين راه تامين نيازهاي تغذيه‌اي در افراد سالم، غذايي است که مي‌خوريم چراکه با مصرف ويتامين‌ها و مينرال‌ها به صورت مکمل، ممکن است مقدار جذب ديگر املاح در روده پايين بيايد.

انتخاب بهتر

يک مکمل بايد حتما داراي تاييديه وزارت بهداشت باشد. نام و تاييديه کشور توليدکننده روي آن ديده شود، تاريخ توليد و انقضا و نيز سري ساخت بر روي آن درج شده و بسته‌بندي آن مناسب باشد. به علاوه آنها را حتما از داروخانه خريداري کنيد. چرا که برخي از مکمل‌ها به صورت قاچاق وارد کشور مي‌شوند و ممکن است تاريخ مصرف‌شان گذشته باشد و يا شرايط نگهداري شان نامطلوب باشد مثلا در نور و گرما نگهداري شده و در نهايت ارزش محتويات‌شان افت کند يا حتي در مورد مکمل‌هاي روغني مانند روغن ماهي امكان دارد كه فساد در آنها رخ دهد. بنابراين، خريد كردن از مكان مطمئن به اندازه مصرف متعادل مکمل‌ها حايز اهميت است.
منبع: http://salamatiran.com
/خ