چگونه والدین میتوانند به یک کودک مبتلا به مشکل بازیابی کلمه کمک کنند؟
اگر به نقص در تداعی و بازیابی کلمه در کودک خود مشکوک هستید، ارزیابی فرزندتان را پیگیری کنید. چنانچه مشکل بازیابی کلمه توسط آسیب شناس گفتار و زبان تشخیص داده شد، این نکات را به خاطر بسپارید:• صبور باشید. در برابر تلاشهای کودکتان، از خود ناامیدی نشان ندهید.
• برای پاسخ فرزندتان فرصت بیشتری بدهید (مثلا بگویید: تا زمانی که کارم را با ماشین ظرفشویی انجام می دهم، درباره مغازه لوازم خانگی که با پدرت رفتی، به من توضیح بده.) و چنانچه تشخیص دادید مشکل فرزندتان هیچ وقت به طور کامل برطرف نخواهد شد، آن را به عنوان جزء کوچکی از ویژگی شخصیتی فرزندتان بپذیرید.
• اگر فرزندتان تلاش می کند و شما فکر می کنید کلمه را می شناسد و در حال بازیابی آن است، صدای آغازین آن را ارائه کنید.
• اگر فرزندتان هنوز نمی تواند کلمه را به خاطر بیاورد، سعی کنید گزینه هایی را پیشنهاد کنید (برای مثال، می خواهید به مغازه ورزشی بروید یا مغازه لوازم خانگی؟) به نظر می رسد تحلیل انتخابهای دیگر، به مغز در بازیابی موفقیت آمیز کلمات کمک می کند.
• مطمئن باشید معلمانی که با فرزندتان کار می کنند، با نیازهای ویژه آشنا بوده و در صورت لزوم به صورت تخصصی می توانند آنها را مشخص کنند. متأسفانه، تعدادی از معلمان به نمره دانش آموزانشان بی توجهند و به طور دقیق گزارش نمی کنند.
• از دادن نمره های امتحانی پایین چشم پوشی کنید، بخصوص وقتی می دانید فرزندتان مطالعه کرده و موضوع را می داند. احتمال دارد پاسخها به صورت نادرست در چهارخانه ها وارد شده باشد.
• مطمئن باشید فرزندتان کلمات مربوط به امتحان را می فهمد و اینکه می تواند جواب انتخاب شده را در جاهای خالی وارد کند. انتخاب چند گزینه ای جورکردنی، از دیگر روشهای مطلوبی است که می توان استفاده کرد. این تغییر نوشتن به IEP باید الزاما به صورت منظم انجام بگیرد. در غیر این صورت، با معلم و آسیب شناس گفتار و زبان گفتگو کنید و چنانچه معلم روش پیشنهادی IEP را دنبال نکرد، با مدیر مدرسه صحبت کنید.
• فرزندتان کلمات جدید را از جمله ها یا متون یاد می گیرد. هر کلمه جدید را بر روی کارت در یک جمله معنادار به کار ببرید. به کار بردن کلمه در جملات، به فرزندتان کمک خواهد کرد از راه های مختلف، کلمات را سازماندهی کند. مثلا به جای استفاده از فصول بر روی کارت یا بخشی از فهرست کلمات می توان به صورت جمله آورد، بدین صورت: تابستان و زمستان از فصلهای سال هستند.
• تا آنجا که امکان دارد، به فرزندتان کمک کنید هنگام مطالعه ورقة امتحانات، برای کمک به حافظه از روش تداعی و بازگویی استفاده کند. این روش موجب تازه و فعال شدن حافظه کودک می شود و او می تواند با توجه به حرف اول نوشته هایا گروهی از کلمات، کلمه مورد نظر را بازیابی کند. برای مثال، ممکن است شما در رابطه با موضوعات علوم اجتماعی، حروف اول کلمات را به عنوان نشانه به خاطر بسپارید و از این طریق یک خانه کلمات در ذهنتان تشکیل دهید. با استفاده از چنین راهبردی، این کلمات به آسانی قابل بازیابی خواهند بود.
• به فرزندتان کمک کنید کلمات جدید را با صداهایشان به خاطر بسپارند. اطلاعات مربوط به صداها به مغز اجازه می دهد تداعی ها و همخوانیهای دیگر در نیمکره مقابل مغز انجام گیرد. از این طریق، نیمکره راست به نیمکره چپ مغز کمک می کند.
مطالعه موردی: جی Jay
«جی» در کلاس چهارم مشغول تحصیل بود. نمره های او همیشه در امتحانات علوم اجتماعی و تجربی زیر پانزده اما در درسهای دیگر بالای پانزده بود. معلم او به طور اتفاقی با من ناهار می خورد. او ورقه آخرین امتحان علوم تجربی را تصحیح کرده بود. معلم با توجه به نتیجه اصلاح ورقه «جی» آهی کشید. در روز بعد در مورد این کلاس، مفصل با هم صحبت کردیم. من مطلع بودم که او این مشکل را به خوبی می داند که وقتی این نوع سؤالهای امتحانی را به دانش آموزان می دهد، چه اتفاقی می افتد؟ شاید جی» سؤالهای امتحانی را به خوبی درک نمی کرد، یا شاید به تدریس ویژه نیاز داشت.ناتوانیهای یادگیری براساس تفاوت میان توانایی (توانایی هوش متوسط یا بالاتر از متوسط) کودک و پیشرفت تحصیلی اش، تعریف می شود.البته، هر متخصصی با توجه به این دریافتها و اینکه دانش آموز نمی تواند مشکلش را توضیح دهد، آن را به حیطه آموزش استثنایی مربوط می کند، بخصوص موقعی که به نظر می رسد توانایی دانش آموز مورد نظر، با توانایی عملکرد متوسط کلاس هماهنگ نیست و بسیار تفاوت دارد. بر این اساس، ورقة امتحانی «جی» را بررسی کردم. به تمام سؤالهای چند گزینه ای درست پاسخ داده بود. در حقیقت، مشکل اصلی در بخش تکمیل کردنی بود. هنوز تعداد بسیاری جاهای خالی تکمیل نشده بود. بنابراین، چند سؤال اساسی مطرح کردم که به یک گفتگوی بسیار جالب منجر گردید.معلم «جی» توضیح داد چگونه جی در موقع نوشتن یک جمله ساده با خودش صحبت می کند، صدای «هام»، «آه» در می آورد و بیش از حد در بی قراری حرکتی مستمر غرق می شود. حتی موقع بیان کردن جمله از کلماتی استفاده می کند که اغلب مبهم هستند. به عنوان مثال، وقتی در کلاس در مورد روز تعطیلی شکرگزاری سؤال شد که چگونه آن روز را می گذرانند، «جی» برای پاسخ دادن بی قرار بود. پاسخهایش را هم به صورت ناتمام و مبهم ابراز کرد و معلم سؤالهای خاصی را درباره مسافرت مطرح نمود.
«جی» قادر بود جوابها را بیان کند. او می فهمید که کجا رفته و چه کاری انجام داده است، ولی برایش بسیار مشکل بود که جوابها را با زبان مختصر و به طور واضح بیان کند. او اغلب خودش را در زندگی شکست خورده تلقی و زیر لب غرولند می کند. پس از شنیدن این مطالب و صحبت کردن با مادر «جی» (که او چگونه در کمک کردن به فرزندش برای گذراندن امتحانات کاملا دچار خستگی و درماندگی شده است، نکاتی را که از این مطالب در آن زمان درک کردم) یک ارزیابی رسمی را در زمینه های گفتار و زبان و ناتوانیهای یادگیری بر روی جی پیگیری نمودم. ارزیابی، وجود مشکل را در بازیابی کلمه همراه با تأخیر زبان بیانی در او مشخص کرد. اغلب کودکانی مانند جی مشکلات توالی و سازماندهی را که به ناتوانی یادگیری مربوط است، از خود نشان می دهند. در ارزیابی جی مشخص شد وی دچار ناتوانی یادگیری خفیف است.
ناتوانیهای یادگیری براساس تفاوت میان توانایی (توانایی هوش متوسط یا بالاتر از متوسط) کودک و پیشرفت تحصیلی اش، تعریف می شود. برای تعیین توانایی جی، یک روانشناس از او آزمون هوش به عمل آورد و بهره هوش به دست آمده نشان داد او یک کودک گند ذهن نیست.
برای جی اصلاح زبان توصیه شد، اما معلم و والدین او برای اصلاح و تغییر مشکل جی چگونه می توانستند کمک کنند تا موجب افزایش سطح درک وی در کلاس بشوند؟ من توانستم با یک گفتگوی تشخیصی با زبانی ساده با جی، به او بقبولانم که یک دانش آموز کودن نیست و این فکر را باید رها کند. معلم آموزش ویژه، برنامه هایی را برای کمک به جی در کلاس تدارک دید و در مورد انجام فعالیتهای درسی مشخص، تکالیف درسی و انجام امتحانات مناسب و سازمان یافته، با معلم کلاس صحبت کرد. بهبودی جی در زمینه عملکرد تحصیلی، در نتیجه همکاری و مشاوره میان والدین و معلمانش ادامه پیدا کرد.
منبع: مشکلات گفتاری، زبانی و شنیداری کودکان، پاتریسا هاماگوچی، نادر باقری،علی غنایی، چاپ اول، انتشارات آستان قدس رضوی، مشهد 1390
