کشمکشهای درونی و عوامل مهیج بیرونی
در انسان کششها و تمایلهای مختلفی وجود دارد. خداوند این کششها و تمایلها و غرایز طبیعی را برای هدف و مقصودی عالی در وجود بشر به ودیعت نهاده است . جوان در این مرحله از دوران زندگی خود علاوه بر میل به غذا و استراحت و غریزه جنسی، مجهز به قوه عقلانی است. در هنگام بلوغ، قوۂ تعقل و تفکر در او از جهت آمادگی برای فعالیت، به کمال خود می رسد . گرچه قوه تعقل در جوان تقویت می شود، ولی او به کمال عقلی نمی رسد، زیرا عقل برای تکامل، محتاج علم و تجربه است. او به تدریج به تحصیل علم و اندوختن تجربه، به کمال عقلی نزدیکتر می شود؛ لذا باید جوان از مشورت و مطالعه غفلت نکند، زیرا بزرگترین نقطه ضعف جوان نداشتن بصیرت در امور است. جوان باید با جدی گرفتن تعقل، جلو تخیل را در خود بگیرد؛ تخیل، جولان فکر در خارج از موازین عقلانی و منطقی است. بنابه عللی که در روان شناسی توضیح داده می شود، تخیل در جوان قوی است..جوان نباید به همه خواسته ها و تمایلهایی که در ذهن و خاطره اش وارد می شود، بلافاصله جامه عمل بپوشاند، بلکه باید در کارها، پس از تفکر و اندیشه کافی و بررسی همه جانبه آن، عاقلانه تصمیم بگیرد، زیرا نفس انسانی هم در معرض دعوت به کارهای خیر و عقلانی و هم در معرض وسوسه به کارهای شر و شهوانی قرار دارد. همه این نیروها و خواسته ها و کششها ابزارهایی هستند در دست عقل که برای فعالیتهای حیاتی و تکامل انسان در شؤون مختلف زندگی از آنها استفاده می کند. اگر نیروی عقل، قوی باشد و خیر و شر و مصلحت و مفسده را خوب تشخیص دهد و تسلط خود را بر نیروهای دیگر حفظ کند، انسان در راه صحیح قرار می گیرد و به طرف سعادت ابدی پیش می رود، ولی اگر به غریزه شهوتش و یا به احساسها و عواطفش میدان دهد، در این صورت، کم کم ندای عقل خاموش می گردد و مغلوب هوای نفس، واقع شده و انسان به سراشیبی سقوط و انحطاط اخلاقی افتاده و از حیوان هم پست تر می گردد و در نتیجه به طرف شقاوت ابدی می گراید.
کسی در این صحنه نبرد و مبارزه داخلی پیروز می گردد که جانب عقل را مراعات کند. در قرآن کریم تأکید فراوانی درباره اندیشیدن در کارها و تعقل نمودن در امور شده است . با بروزتمایلهای جنسی در این دوران، جوان، بیشتر مورد هجوم وسوسه های شیطانی قرار می گیرد و به همین جهت است که تکلیف پیدا می کند؛ لذا پاک ماندن جوان در این دوران، ارزش فراوان دارد. در حدیثی آمده است که خداوند به جوان پرهیزکار مباهات می کند و به ملائکه می فرماید: به بنده ام نظر کنید که شهوتش را به خاطر من ترک کرده است .
جوان در این دوران با مسائل و حوادث گوناگونی روبه رو خواهد شد و برای بارور شدن شخصیتش در معرض آزمایشهای فراوان الهی قرار خواهد گرفت؛ در محیط زندگی او زمینه های بسیاری برای رشد و سعادت و یا سقوط و شقاوت، پیش خواهد آمد. او با افراد آلوده و بی بند و بار و منحرف، مواجه خواهد شد و در معاشرتهای روزانه ممکن است با زنان و دخترانی رو به رو گردد که عفت اخلاقی و ضوابط شرعی را رعایت ننمایند، لذا موقعیت برای انحراف جوان، فراهم می شود ..باید دختر را از شرکت در بعضی از برنامه های تفریحی یا میهمانیهایی که او را اجبار به رفت و آمد و برخورد با نامحرمان وادار می سازد، منع کرد، زیرا این برخوردها اولین زمینه اختلال روحی و انحراف او را فراهم می سازد.جوان در این هنگام باید کاملا هوشیار باشد و قدر پاکی و سلامت روانی خود را بداند و دامن خود را آلوده نسازد، بلکه خویشتن داری کند. گاهی ممکن است یک نگاه، سرآغاز لغزشی بزرگ برای او باشد. اهمیت پرهیز از نگاه آلوده به حدی است که به جرأت می توان گفت، کسی که نگاه خود را کنترل نکند، موفق به نگهداری غریزه جنسی خویش نمی شود.
بنابراین، اولین قدم اساسی و عملی در کنترل شهوت ، مراقبت از نگاه و چشم چرانی است. قرآن صریحا هشدار می دهد: «به مردان مؤمن بگو که چشمهای خود را (از حرام) و دامن خود را از آلودگی نگاه دارند». در واقع نگاه کردن، مقدمه اشتغال فکر به عواقب و خاطره های مربوط به آن است؛ زیرا پس از نگاه، صحنه های مهیج در ذهن ، باقی می ماند و احساسها و اراده انسان را تحت تسلط خود در می آورد و انسان، تابع شهوات خود می گردد.
جوان باید سعی کند به جنس مخالف نگاه نکند و اگر غفلت نگاهش افتاد، لااقل تماشا نکند، بلکه چشم خود را بلافاصله متوجه جای دیگر نماید و از نگاه مجدد، جدا خودداری کند. باید جوان را از شرکت در برنامه ها یا میهمانیهایی که او را به نگاههای هوس آلود وادار می نماید، منع کرد، زیرا آثار نگاههای مستمر و طولانی، به مراتب بیشتر از نگاههای گذرا و آنی در کوچه و خیابان است . باید توجه داشت که حریم زن و مرد نه تنها در محیط خارج از خانواده و فامیل، باید حفظ شود، بلکه بایستی در بین فامیل و بستگان نزدیک نیز اجرا شود، نباید پنداشت که وابستگیهای خانوادگی و این که (مثلا) از بچگی با هم بزرگ شده اند، مصونیتی در این مورد به وجود می آورد.
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: «نگاه به نامحرم، تیر زهرآلودی است که از ناحیه شیطان پرتاب می گردد و هرکس از خوف خدا آن را ترک کند، خداوند به او ایمانی می دهد که شیرینی اش را در دل احساس نماید .» و نیز امام صادق الا می فرماید: «از چشم چرانی بپرهیزید که آن بذر شهوت را در دل می کارد و صاحب خود را در فتنه و فساد می اندازد.»
در شرایط فعلی ممکن است دختران در راه مدرسه یا محیطهای تحصیلی با افراد آلوده و بی بندوبار و منحرف، مواجه شوند و در معاشرتهای روزانه ممکن است با پسران جوانی روبه رو گردند که عفت اخلاقی و ضوابط شرعی را رعایت نمی کنند ؛ لذا موقعیتی برای انحراف جوان فراهم می شود ... دختر جوان در این هنگام باید کاملا هوشیار باشد و قدر عفت و پاکی و سلامت روانی خود را بداند و دامن خود را آلوده نسازد و زمینه را برای نگاههای آلوده جوانان بی بندوبار و هوسباز فراهم نکند، بلکه باید خویشتن داری کند.
دختر، مادام که دختر است باید رفتاری دخترانه داشته باشد و در خانه و اجتماع با ظاهری ساده و بدون آرایش و تزیین حاضر شود؛ اینک وقت تلاش و تحصیل شماست و زمانی که بزرگ شدید و تشکیل خانواده دادید، آن وقت مطابق با اقتضای زندگی خانوادگی باید به خود بپردازید و در خانه همانند یک زن، زندگی کنید.
بنابر این اولین قدم اساسی و عملی در کنترل خواسته ها و هوسهای نفسانی، مراقبت از نگاه و بی بندوباری است. قرآن همان طور که مردان را از نگاه به زنان نهی می کند، زنان را نیز از نگاه کردن و خیره شدن به مردان منع می نماید و صریحا هشدار می دهد: به زنان مؤمن بگو که چشمهای خود را (از حرام) و دامان خود را از آلودگی، نگاه دارند. «قل للمؤمنات یغضضن من أبصارهن ویحفظن فروجهن». (نور آیه ۳۱) .نگاه در واقع، مقدمه اشتغال فکر به عواقب و خاطرات مربوط به آن است زیرا پس از نگاه، صحنه های مهیج در ذهن باقی می ماند و احساسها و اراده انسان را تحت تسلط خود در می آورد و انسان ، تابع شهوات خود می گردد.
باید دختر را از شرکت در بعضی از برنامه های تفریحی یا میهمانیهایی که او را اجبار به رفت و آمد و برخورد با نامحرمان وادار می سازد، منع کرد، زیرا این برخوردها اولین زمینه اختلال روحی و انحراف او را فراهم می سازد.
عامل دیگری که نقش بسیار مؤثری در تحریک میل جنسی دارد، نیروی تخیل و فکر است. نیروی تخیل که خداوند، آن را برای بالندگی فکری و آفرینندگی هنری در وجود انسان به ودیعت نهاده است، در دوران جوانی ممکن است مورد سوء استفاده قرار گرفته و تحت تأثیر و تسلط غریزه جنسی و وسوسه های شیطانی، فرد به خود ارضایی پردازد. در بعضی موارد، حتی نفوذ یک فکر و خیال هوس آلود، آن هم برای یک لحظه و مشغول نمودن فکر به آن ، کافی است که انسان را از حالت طبیعی خارج کرده و میل جنسی او را تحریک نماید . بنابراین باید همان طور که چشم خود را از نگاههای بی مورد و حرام باز می داریم، اندیشه و خیال خود را نیز از هرگونه تصور بی مورد وحرام نگه داریم و به محض خطور چنین فکری، خود را با فکر دیگری مشغول سازیم و سعی کنیم فکر قبلی را کاملا فراموش نماییم .
برای این که افکار باطل و شهوت انگیز به ذهن انسان ، خطور نکند، باید تا آن جا که می تواند از یاد خدا غفلت نورزد و اوقات خود را با برنامه های مفید و سودمند پر کند تا دیگر مجالی برای وسوسه های بیجا و تخیل و توهم درباره صحنه های شهوت انگیز باقی نماند، چرا که بیکاری منشا تمام انحرافات است (بخصوص در ایام تعطیلی تابستان) لذا دانش آموزان و جوانان عزیز باید اوقات فراغت خود را با برنامه ریزی صحیح به مطالعه در کتابخانه ها و یا تحقیقات علمی و فعالیتهای فنی و ابتکاری که زمینه های اختراع و اکتشاف را در آنان فراهم می سازد، مشغول کنند، در ضمن از شرکت در فعالیتهای ورزشی و سالم سازی بدن، غفلت نورزند.
بنابراین برای این که جوان از چنگال این تمایلها و کششها رهایی یابد و عقل و منطق برسرتاسر وجودش حاکم و فرمانروا باشد، لازم است که با اجتناب از زمینه های انحراف به عقل خود میدان دهد و آن را با ایمان به خدا و انجام نیایش و عبادت تقویت کند تا بتواند در مقابل تمایلهای درونی و کششهای بیرونی، خود را کنترل نماید و چشم و گوش بسته تسلیم آنها نشود.
منبع: والدین و مربیان مسؤول، رضا فرهادیان، چاپ پنجم، مؤسسه بوستان کتاب، قم 1392
