تجربه‌اي در آموزش زبان فارسي

تجربه‌اي در آموزش خواندن و نوشتن زبان فارسي

يكي از مسائل آموزش زبان فارسي در دانشگاههاي امريكا عدم تجانس دانشجويان يك كلاس از نظر ميزان آشنايي با زبان فارسي است. به اين معني كه برخي از دانشجويان از آنجا كه پدر و مادر فارسي زبان دارند كم و بيش با زبان فارسي گفتاري و شنيداري آشنا هستند ولي خواندن و نوشتن نمي دانند. دانشجويان ديگري نيز هستند كه هنگامي كه در يك كلاس فارسي نامنويسي مي كنند هيچ گونه آشنايي با هيچيك از مهارتهاي زبان فارسي اعم از گفتن, شنيدن, خواندن و نوشتن ندارند. بنا بر اين تدريس زبان فارسي براي اين دو گروه ناهمگون نه تنها بسيار مشكل است كه هيچ نتيجه و بازده مطلوب و مناسبي نيز بر آن مترتب نيست, مخصوصاً در سال اول كه زبان فارسي و الفباي آن تا چند گاه به صورت آوانگاري تدريس مي شود و زبان غالب در كلاس انگليسي است؛ كه اگر چه براي دانشجويان كاملاً نا آشنا با زبان فارسي مي تواند مناسب است, اما براي دانشجوياني كه با گفتن و شنيدن زبان فارسي آشنايي دارند بسيار كسالت بار و نااميد كننده است.
از طرف ديگر هرگاه معلم از همان ابتداي كار جانب فارسي دانان را نگاه دارد و به فارسي سخن بگويد و بنويسد كار بر فارسي ندانان سخت مي شود و آنان را دلسرد مي كند. بنا بر اين براي رفع اين مشكل داشتن دو نوع برنامه ريزي و كلاس و روش تدريس ضروري است. از اين رو در دانشگاه پنسيلوانيا يك برنامه درسي شامل دو نيم سال زير عنوان «خواندن و نوشتن زبان فارسي» طرح شده است كه داوطلبان اين برنامه لزوماً با گفتن و شنيدن به زبان فارسي كم و بيش آشنايي دارند. موضوع سخن بنده نيز اين درس بخصوص و نكته هايي درباره استفاده از وسايل آموزشي در اين كلاس است. دانشجويان اين كلاس جواناني هستند كه پدر و مادرهاي فارسي زبان دارند و يا در امريكا به دنيا آمده‌اند و يا در زمان كودكي به امريكا مهاجرت كرده‌اند و انگيزه آنان در يادگيري خواندن و نوشتن فارسي, آشنا شدن با فرهنگ و برخوردي از ادبيات پر ارزش و بي نظير زبان فارسي است, ادبياتي كه درباره آن در خانه از پدر و مادر خود نكته‌‌ها شنيده‌‌اند.
موضوع اصلي در اين كلاس خواندن و نوشتن زبان فارسي است و براي شروع از كتاب درسي سال اول دبستان چاپ ايران يا چاپ امريكا و همراه با آن از كتابهاي كمك آموزشي كه خوشبختانه در اين سالها بسياري از آنها در ايران تأليف شده و به چاپ رسيده است استفاده مي شود به عنوان مثال از كتاب ديكته شب, تأليف فرزانه زنبقي, نشر ني در تهران: ايران و كتاب ديكته شب: گامي بلندتر, براي كلاسهاي اول و دوم دبستان, تأليف طاهره نجيب منش,‌انتشارات استان قدس رضوي در مشهد: ايران نام مي برم. اين كتابها همگام با كتاب اول ابتدايي فارسي پيش مي روند و همراه با آموزش هر حرف مثالهاي بسياري از كلمات دربردارنده آن حرف را مي آورند و پس از آن با همان كلمات, جملاتي مناسب مي سازند كه تمرين بيشتر و يادگيري سريعتر را ممكن مي كند و هرچه درس پيشتر مي رود كلمات بيشتر و جمله ها متنوعتر و كاملتر و در پايان به متنهاي پيشرفته و ادبي با ساختاري داستاني تبديل مي شود كه بيشتر روايتي آموزنده از زندگي و كار و كوشش مردم ايران است.
از ديگر وسايلي كه در آموزش خواندن و نوشتن به كار مي آيد استفاده از روزنامه است. از همان ابتداي آموزش حروف, با دادن صفحه‌اي از روزنامه به دانشجويان مي توان آنهارا تشويق كرد كه حروف خوانده شده را شناسايي كنند. آنگاه به تدريج به شناسايي كلمات و سرانجام به خواندن متن بپردازند.
از آنجا كه يكي از انگيزه‌هاي دانشجويان اين كلاس در يادگيري خواندن و نوشتن فارسي برقراري رابطه و پيوند با دوستان و بستگان ايراني و ساكن ايران است در پايان نيمسال اول تشويق دانشجويان به نوشتن نامه و تبريك به پدر ومادر و نيز دوستان و بستگان ايراني مي‌تواند در پيشرفت بخش نوشتاري برنامه بسيار سودمند باشد. همچنين است تشويق دانشجويان به نوشتن يادداشتهاي روزانه و هفتگي درباره رويداهاي روز يا هفته كه از نظر آنها به نحوي جالب بوده است.
به اين ترتيب در نيمسال دوم دانشجويان اين برنامه آمادگي خواهند داشت تا به متون شعر و نثر كلاسيك و امروزين فارسي بپردازند. در حالي كه اگر ايشان با دانشجويان ناهمگون در يك كلاس مي بودند و از برنامه و روش و مواد درسي يكسان استفاده مي كردند هرگز در مدت دو نيمسال به چنين آمادگي دست نمي يافتند.
از طرف ديگر اين جداسازي دو گروه ناهمگون به سود دانشجويان غير فارسي زبانان نيز هست زيرا آنها هم در كلاس خود از نظر آشنايي با موضوع درس در يك زمينه قرار مي گيرند و اين هماهنگي كار تدريس و يادگيري را آسانتر و سريعتر مي كند و نتيجه مطلوبتر به بار مي آورد.
آنچه به عرض رسيد حاصل تجربه سالها تدريس زبان و ادبيات فارسي در دانشگاه پنسيلوانيا است كه اميدوارم مورد توجه همكاران گرامي قرار گيرد.
منبع:http://whc.ir
/خ