ارگونوميک چيست ؟

ارگونوميک ( Ergonomic ) شاخه اي از علم مهندسي اي که به طراحي ابزار و لوازمي براي حفظ سلامت فيزيکي بدن هنگام کار مي پردازد . درد غالباً در اثر حفظ مداوم يک حالت نادرست قرارگيري بدن ايجاد مي شود . مثال هاي رايج آن شامل تايپ همزمان با صحبت تلفني ( نگه داشتن گوشي تلفن در گودي گردن ) چرخاندن مداوم سر از چپ به راست هنگام تايپ از روي يک متن و نگاه کردن به صفحه کامپيوتر يا نشستن به مدت طولاني هستند.

ـ ميز کار کامپيوتر :

يکي از شاخص هاي استقرار تجهيزات ، ميز کار رايانه است . ميزکار رامي توان به سه قسمت تقسيم کرد :
ناحيه اول : ناحيه اي که به ندرت از آن استفاده مي شود ( قسمت عقب سطح ميز کار )
ناحيه دوم : ناحيه اي که گاهي از آن استفاده مي شود ( قسمت وسط سطح ميز کار )
ناحيه سوم : ناحيه اي که همواره از آن استفاده مي شود ( قسمت جلويي سطح ميز کار )

ـ نحوه ي استقرار ميز کار کامپيوتر :

ناحيه اول که سطح انتهايي ميز کار است و به ندرت از آن استفاده مي شود ، فقط مکاني جهت نمايش است . اشيايي همچون مانيتور ، عکس ، ساعت ، گلدان ، جاي مداد و خودکار و بلندگو در اين ناحيه قرار مي يگرند .
ناحيه دوم ، سطح مياني ميز کار است . در اين ناحيه اشيايي قرار مي گيرند که گاهي از آنها استفاده مي شود؛ لوازمي همچون تلفن ، ماشين حساب ، سيني و ...
ناحيه ي سوم ، سطح آغازين يا جلويي ميز کار است . در اين منطقه ادواتي قرار مي گيرند که همواره کاربرد دارند ؛ ادواتي همچون کيبورد ، موس و موس پد .
در مورد ميزکار ذکر اين نکته الزامي است: ميزهايي که صفحات جداگانه اي براي صفحه کليد و موس دارند ، به هيچ عنوان مناسب کار کاربران نيستند .

ـ نحوه ي استقرار مانيتور :

مانيتور بايد به صورتي استقرار يابد که اولاً در ناحيه اول باشد و ثانياً روبه روي صورت باشد ، به گونه اي که هنگام کار با آن بتوان بالاترين نقطه مانيتور را مشاهده کرد يا به عبارتي ديگر چشم کاربرد به موازات بالاترين قسمت مانيتور باشد و فاصله مانيتور از چشم کاربر نيز بين چهل و هفتاد سانتي متر باشد .

ـ نحوه ي استقرار صفحه کليد :

صفحه کليد هرگز نبايد در ارتفاعي بالاتر يا پايين تر از سطح ميز کار باشد . به عبارت ديگر صفحه کليد بايد دقيقاً روي ميز کار و در قسمت سوم و روبروي مانيتور باشد . در اين حالت زاويه بين بازو و ساعد در هنگام کار نبايد از نود درجه تجاوز کند . نکته ديگر در مورد صفحه کليد ، نحوه ي استقرار مچ دستها روي آن است . خيلي مهم است که هر دو مچ کاملاً به موازات هم روي صفحه کليد به نحوي قرار بگيرند که هر يک ، سهمي از صفحه کليد را به گونه مساوي تقسيم کند . جمع شدن مچ دست به سمت داخل يا خارج ، هرگز اصولي نيست . زاويه گرفتن کف دست از مچ نيز باعث آسيب خواهد شد . نکته بسيار مهم و قابل اشاره اين است که بسياري از کاربران ، پايه هاي زير صفحه کليد را باز مي کنند تا به کيبورد زاويه بدهند . اين کار بدترين حالت براي مچ دست است . مهمترين حالت براي کيبورد آن است که صفحه کليد ، کمترين زاويه را داشته باشد .

ـ نحوه استقرار موس :

مانند صفحه کليد بيشترين کاربرد را دارد . محل استقرار آن براي کاربران چپ دست ، سمت چپ و براي کاربران راست دست ، سمت راست و در ناحيه ي سوم است . ديده شده که بسياري از کاربران ، موس و موس پد را در ناحيه ي دوم ميز قرار مي دهند و اين باعث مي شود که زاويه بين بازو و ساعد بيش از نود درجه شود . در مورد مچ دست نيز به اين نکته بايد اشاره کرد که هنگام کار با موس ، دست بايستي با موس در يک امتداد باشد ، يعني خم شدن مچ به سمت چپ يا راست يا بالا و پايين صحيح نيست . محل استقرار انگشتان روي موس نيز به اين قرار است که سه انگشت وسطي بر روي موس و انگشت هاي شست و کوچک در دو طرف موس قرار مي گيرند .

ـ صندلي کامپيوتر :

برخي از عزيزان پس از خريداري رايانه در منزل يا محيط کار به منظور صرفه جويي اقتصادي اقدام به خريد صندلي کامپيوتر يا صندلي مهندسي نمي کنند و از صندلي هاي معمولي منزل بهره مي برند . اين موضوع وقتي خطرناک مي شود که از صندلي چوبي و صندلي غير متحرک بهره مي بريد . اگر از نگاه اقتصادي به اين موضوع نگاه مي کنيد ، مطمئن باشيد با استفاده از صندلي هاي چوبي و غيراستاندارد در آينده دچار بيماري ها شده که علاوه بر اعمال هزينه هاي گزاف ، دردهاي غيرقابل درماني را بروز مي دهد . پس توصيه اکيد مي شود هنگام خريد کامپيوتر ، يک ميز و صندلي مخصوص کامپيوتر خريداري کنيد که علاوه بر زيبايي و ظرافت در مبلمان محل کار و منزل يا اتاق شخصي شما باعث جلوگيري از بروز خطرناک و بيماري هاي ناشي از کار با کامپيوتر مي شود .
1 ـ صندلي شما بايد متحرک و دوار و با پايه چرخدار باشد .
2 ـ ارتفاع صندلي نيزقابل تغيير باشد تا بر اساس قد و طول بدن شما و نسبت آن باطول دست هاي تان به گونه اي تنظيم گردد که به راحتي با صفحه کليد کامپيوتر کار نموده و صفحه نمايشگر را رويت کنيد .
3 ـ صندلي بر اساس وزن شما ، داراي مفصل هايي باشد که بتواند حرکات شما را تنظيم کنيد .
4 ـ پشتي صندلي بايد به صورتي طراحي شده باشد که از بروز کمر درد و دردهاي مفصلي جلوگيري کند . محل نشستن آن قابل تنظيم به جلو و عقب باشد .
5 ـ محل نشستن آن از جنسي باشد که قابل سر خوردن نباشد .
6 ـ حداقل چهار پايه باشد ( تعداد بيشتر بهتر است ) و قابليت چرخش 360 درجه داشته باشد . صندلي هايي که داراي تکيه گاه براي دست ها هستند ، مناسب نيستند .

ـ نحوه ي استقرار صندلي کامپيوتر :

چگونگي تنظيم صندلي کامپيوتر هم قابل تامل است که بايد به صورت جدي تلقي شود :
مرحله ي اول : درست روبه روي صندلي بايستيد . در اين حالت زانوها بايد با محل نشستن در يک راستا باشند . به عبارتي زانوها با محل نشستن تماس داشته باشد . در اين حالت محل نشستن تنظيم شده است .
مرحله ي دوم : روي صندلي بنشينيد . در اين حالت قسمت داخلي زانو با لبه صندلي بايستي به اندازه ي يک مشت جمع شده کاربر فاصله داشته باشد . توجه داشته باشيد که زانو بايستي زاويه اي حدوداً نود درجه بين ساق و ران داشته باشد .
مرحله ي سوم : تکيه گاه يا پشتي بايد به نحوي تنظيم شود که دقيقاً قسمت انحنا يا تو رفتگي کمر را پر کند .

ـ چگونگي نشستن روي صندلي کامپيوتر :

هنگام نشستن ، کف پاها بايد به طور کامل روي سطح زمين قرار بگيرد . در اين حالت دست ها از دو طرف به سمت پايين نگه داشته شود ، آرنج ها بايد باسطح ميز در يک امتداد باشد و حتي الامکان هيچ چيزي را زير پاها استفاده کرد که اين سطح بايد از عرض هر دو پا بيشتر باشد ( دو برابر سطح هر دو پا ) لازم به توضيح است که سطح مسطح فوق نبايد هيچ زاويه اي داشته باشد .
منبع:مجله خدايا کمکم کن،شماره 6
/خ