نماز یک عبادت ریشه دار وعمیق مى باشد که در همه ادیان بوده وشاید کمتر دینى در این دنیا موجود باشد که نماز در آن نباشد(۱ ).
در قران کریم وسنت مبارکه پیامبر(ص) به نماز- که یک اصل با ارزش وعبادت مهم وازفروع دین مى باشد- تاکید فراوان شده است واز ترک آن مسلمین را به سختى بر حذر داشته است. نماز در حقیقت ستون وپایه دین مقدس اسلام(۲ ) و کلید بهشت است.
وازجمله شایسته ترین اعمال در نزد پروردگار به حساب مى آید. خداونددر سوره طه مى فرماید" به یقین من خداوندی هستم که معبودى جز من وجود ندارد، پس مرا پرستش کن ونماز را براى ذکر من برپاى دار.
نمازجماعت در فرهنگ اسلامی جایگاه ویژه ای دارد، فلسفه برگزاری نماز جماعت در روایات به شکل های گوناگونی مطرح شده است. در این مطلب به بعضی موارد آن اشاره خواهیم کرد.
فلسفه نماز جماعت در روایات
فلسفه وجوب نماز جماعت و وظیفه افراد.
خداوند سبحان التزام به امر مهم را در همه حال ودر همه رخدادهای زندگى مورد تاکید قرار داده است. اسلام وظیفه هر مسلمان را تنها در این خلاصه نکرده که به صورت انفرادى در هر جایى وبه دور از نماز اجتماع مسلمین یا محیطى که در آن زندگى مى کند به انجام نماز بپردازد.
بلکه به طور جدى به انجام وظیفه الهى نماز به صورت جماعت بویژه در مساجد با دیگربرادران دینى فراخوانده است. بنا براین اسلام برگزارى نمازهاى پنجگانه را به صورت جماعت در مساجد به این دلیل لازم دانسته که مساجد علاوه بر این که پایگاه تجمع مسلمین مى باشد.
محلى است که مى توان دیگر مشکلات جامعه اسلامى از قبیل مسایل اجتماعى، اقتصادى، اخلاقى وغیره را مطرح کرد ودرمورد آنها سخن گفت وبراى حل آنها اقدامات لازم را بعمل آورد. باز مى بینیم که بر مسلمین لازم شده است که به طور وسیع ترى هفته اى یک بار در نماز جمعه شرکت کنند. خداوند در این باره چنین فرموده است:
اى کسانیکه ایمان آورده اید هر گاه براى نماز در روز جمعه فرا خوانده شدید پس بسوى یاد خدا بشتابید وهر معامله اى را ترک کنید، این براى شما بهتر است اگر بدانید"(۳ ).
واز رسول اکرم (ص) نیز روایت است که فرموده اند: هر کس سه نماز جمعه را بدون عذر واز روى سستى وسهل انگارى ترک نماید ، خداوند بر دلش مهر مى زند".این اجتماع بزرگ هفتگى در بردارنده نکات آموزشى فراوان بوده.
در حقیقت تجدید پیمان واحیاى حس برادرى وبرابرى واستحکام بخشیدن وحدت میان مسلمین واظهار قدرت وقوت مى باشد تا به دشمنان اسلام نشان دهند که چگونه در صفوف مرصوص ودوشادوش یکدیگر آماده دفاع ازکیان وشأن وشوکت اسلام وآئین اسلام هستند.دراین نوشتار،بطورمختصر اهمیت وآثارنمازجماعت بیان می شود.
فلسفه و اهمیت و فایده های نمازجماعت
آئین اسلام،از ابعاد اجتماعى مهمى برخوردار است و با عنایتبهبرکات آثار وحدت و تجمع و یکپارچگى،در بسیارى از برنامههایشبر این بعد،تکیه و تاکید کرده است.
یکی ازراه هاوروشهای بسیارمؤثربرای گسترش وتعمیق فرهنگ نمازدرجامعه ،اقامه نمازجماعت است.اصولاًروح جمعی، روح خاصی است.نمازجماعت دارای آثارارزنده ای است.نمازجماعت درمیان مسلمانان،ایجادالفت می کندوباعث تعمیق آن می گردد.
این نمازسندانسجام مسلمانان وتبلورانضباط آنهاست ونمونه ارزنده ای ازهماهنگی مسلمانان می باشد.علاوه براین گونه آثاروبرکات ،نقش والای نمازجماعت دراقامه نماز،قابل توجه وعنایت است.
بطورقطع یکی ازراههایی که درجامعه ،به نمازجان تازه می بخشدوبه آن قدرت وحاکمیت می دهد،نمازجماعت است.نمازجماعت مایه عظمت اسلام است وبه همین خاطرموردتاکیدقرارگرفته است(۴ ). برگزارى نمازهاى روزانه واجب نیز به صورت جماعت و گروهى،یکى از این برنامههاست.
نمازجماعت به مثابه اقیانوسی از انسانهای خداجوی می باشدکه همچون قطره هایی پاک به هم می پیوندند.نمازجماعت،برنامه ی بندگی ومیدان دلدادگی دلهای حق جومی باشد. جمعه وجماعت،
«اهرم قدرت وعزت»مسلمانان است.نمازجماعت،دلها را یکی،اندیشه ها را زلال،امید راافزون،عشق ودوستی را جهت دار،جهتها راخدایی وزندگی را ازتشتت وزشتی پاک میسازد.نمازجماعت،"محور ووحدت"و"معیارمحبت"است ( ۵ ).
ازآنجاکه دین اسلام دین اجتماعی ودین توحیدوهمبستگی است برای نمازجماعت اهمیت بسیارقائل شده است. درقران مجید نیز به آن سفارش شده است(۶ ).
نمازجماعت دراسلام مظهریگانگی وبرادری ومهروالفت است وبی آنکه کسی عهده دارنظم آن باشدخود،دارای روح انضباط وترتیب است(۷ ).روایات زیادی درموردعظمت این فریضه مهم وجودداردکه به چندمورداشاره میگردد:
از رسول خدا(ص)نقل شده که:«من سمع النداء فلم یجبه من غیرعلة فلا صلاة له» (۸) نماز کسى که صداى اذان را بشنود و بى دلیل،در نماز جماعتمسلمانان شرکت نکند،ارزشى ندارد.
در حدیث،تحقیر نماز جماعت،به منزله تحقیر خداوند بشمار آمدهاست:«من حقره فانما یحقر الله» (۹) شرکت دائم در نماز جماعت،انسان را از منافق شدن بیمه مىکند. (۱۰) و براى هر گامى که به سوى نماز جماعت و مسجد برداشته شود،ثوابو حسنه در نظر گرفته شده است. (۱۱)
همین که کسى براى شرکت در نماز جماعت از منزل خارجمىشود،یا در مسجد،در انتظار نماز جماعتبه سر مىبرد پاداش کسىرا دارد که در این مدت،به نماز مشغول بوده است. (۱۲)
تعداد حاضران در نماز جماعت،هر چه بیشتر باشد،پاداش آن بیشتراست.این کلام رسولخداست که فرمود:«ما کثر فهو احب الى الله» (۱۳) حدیث جالبى در بیان فضیلت نماز جماعت است که قسمتى از آندر رسالههاى عملیه هم ذکر شده است.ترجمه تمام حدیث چنین است:
اگر اقتدا کننده ۱ نفر باشد،پاداش ۱۵۰ نماز داده مىشود.
اگر اقتدا کننده ۲ نفر باشد،پاداش ۶۰۰ نماز داده مىشود.
اگر اقتدا کننده ۳ نفر باشد،پاداش ۱۲۰۰ نماز داده مىشود.
اگر اقتدا کنندگان و امام جماعتبه ۱۰ نفر رسیدند،پاداش۷۲۸۰۰ نماز دارد.
ولى،همین که عدد افراد از ده نفر گذشت،حساب آنرا جز خداکسى نمىدانداگرتمام آسمانهاکاغذودریاهامرکب ودرختهاقلموجن وانس وملائکه نویسنده شوند؛نمی توانندثواب یک رکعت آن رابنویسند (۱۴).
در حدیث دیگر است:هر که نماز جماعت را دوستبدارد،خدا وفرشتگان او را دوست مىدارند. (۱۵) در زمان پیامبر(ص)هرگاه افراد نماز جماعت کم مىشدند،آنحضرت به جستجو و تفقد از افراد مىپرداخت و مىفرمود:شرکت درنماز صبح و عشاء،بر منافقان از هر چیز سنگینتر است. (۱۶)
قرآن نیز،از اوصاف منافقان،بى حالى و کسالت هنگام نماز را بیانکرده است. (۱۷ )چرا که سحر خیزى و حضور در جماعت مسلمین،آن هم ازراههاى دور و در گرما و سرما،نشانه صداقت در ایمان و عشق نمازگزاراست.
رسول خدا(ص)در باره اهمیت نماز جماعت،فرمود:«صلاة الرجل فى جماعة خیر من صلاته فى بیته اربعینسنة.قیل:یا رسول الله!صلاة یوم؟ فقال(ص):صلاةواحدة» (۱۸) یک نماز با جماعت،بهتر از چهل سال نماز فرادى در خانهاست. پرسیدند:آیا یک روز نماز؟فرمود:بلکه یک نماز.
و مى فرمود:صفهاى نماز جماعت،همانند صفهاى فرشتگان درآسمان چهارم است. (۱۹) اولین نماز جماعتى هم که بر پا شد،به امامت رسول خدا و شرکتحضرت على(ع)و جعفر طیار(برادر حضرت على(ع))بود.
همین کهابوطالب،فرزندش على(ع)را دید که به پیامبر اقتدا کرده،به فرزنددیگرش جعفر گفت:تو نیز به پیامبر اکرم اقتدا کن و این جماعت دو سهنفرى،پس از نزول آیه «فاصدع بما تؤمر*» بود،که فرمان به علنى ساختندعوت و تبلیغ مىداد. (۲۰)
آثار و فلسفه نماز جماعت :
بر پایى فریضه هاى دینى به صورت دسته جمعى،علاوه بر پاداشهاى فراوانى که دارد،در زندگى فردى و اجتماعى امت مسلمان نیز،آثارمثبت و فراوانى دارد که به برخىازآنها بیان می گردد:
۱- آثار معنوى نمازجماعت
بزرگترین اثر معنوى نماز جماعت، پاداشهاى الهى است که به چندمورداشاره گردید..روایت است که شبى،على علیه السلام تا سحر به عبادتمشغول بود.چون صبح شد،نماز صبح را به تنهائى خواند و استراحت کرد.
رسولخدا(ص)که آنحضرت را در جماعت صبح ندید،به خانه اورفت.حضرت فاطمه(ع)از شب زندهدارى على(ع)و عذر او از نیامدن بهمسجد سخن گفت.پیامبر فرمود:پاداشى که بخاطر شرکت نکردن درنماز جماعت صبح،از دست على(ع)رفت،بیش از پاداش عبادت تمامشب است. (۲۱) رسول خدا(ص)فرموده است:
لان اصلى الصبح فى جماعة احب الى من ان اصلى لیلتىحتى اصبح (۲۲) اگر نماز صبح را به جماعتبخوانم،در نظرم محبوبتر ازعبادت و شب زندهدارى تا صبح است.
بخاطر همین فضیلت و پاداشهاست که اگر تعداد نمازگزاران از ده نفربیشتر شود،اگر تمام آسمانها کاغذ،و دریاها مرکب و درختها قلم شودو فرشتگان بنویسند،پاداش یک رکعت آنرا نمىتوانند بنویسند. (۲۳) . و نماز جماعتبا تاخیر،بهتر از نماز فرادى در اول وقت است. (۲۴)
۲- آثار اجتماعى نمازجماعت
نماز جماعت،مقدمه وحدت صفوف و نزدیکى دلها و تقویت کنندهروح اخوت است.
نوعى حضور و غیاب بى تشریفات،و بهترین راه شناسائى افراداست.
نماز جماعت،بهترین،بیشترین،پاکترین و کم خرجتریناجتماعات دنیاست و نوعى دید و بازدید و آگاهى از مشکلات ونیازهاى یکدیگر و زمینه ساز تعاون اجتماعى بین آحاد مسلمین است. درچنین اجتماعی نفاقهاوکینه ها،بدبینی هاوبدخواهی هاوهمچنین اختلاف طبقاتی رخت می بنددوجای خودرابه مهروصفا ،برادری وبرابری می دهد
۳- آثار سیاسى نمازجماعت
نماز جماعت،نشان دهنده قدرت مسلمین و الفت دلها و انسجامصفوف است.
تفرقه ها را مى زداید،بیم در دل دشمنان مىافکند،منافقان را مایوسمىسازد،خار چشم بدخواهان است.نماز جماعت،نمایش حضور در صحنه و پیوند«امام»و«امت» است.
۴- آثار اخلاقى،تربیتى نمازجماعت
در نماز جماعت،افراد در یک صف قرار مىگیرند و امتیازات موهوم صنفى،نژادى،زبانى،مالى و...کنار مىرود و صفا و صمیمیت ونوعدوستى در دلها زنده مىشود و مؤمنان،با دیدار یکدیگر در صفعبادت،احساس دلگرمى و قدرت و امید مىکنند.
نماز جماعت،عامل نظم و انضباط،صفبندى و وقتشناسىاست.روحیه فردگرایى و انزوا و گوشهگیرى را از بین مىبرد و نوعى مبارزهبا غرور و خودخواهى را در بر دارد.
نماز جماعت،«وحدت»در گفتار،جهت،هدف و امام را مىآموزدو از آنجا که باید پرهیزکارترین و لایقترین اشخاص،به امامت نمازبایستد،نوعى آموزش و الهام دهنده علم و تقوا و عدالت است.
نماز جماعت،کینهها و کدورتها و سوء ظنها را از میان مىبرد وسطح دانش و عبودیت و خضوع را در جامعه اهل نماز،افزایش م
ىدهد.
به خاطر اینهمه آثار است که به نماز جماعت،آنهمه توصیه شدهاست.حتى نابینایى وقتى از حضور پیامبر،اجازه خواست که به مسجدنیاید،آن حضرت فرمود:از خانه تا مسجد،ریسمانى ببندد و به کمک آن،خود را به نماز جماعتبرساند. (۲۵)
و نیز،نابینایانى که اجازه ترک شرکتدر نماز خواستند،رسول خدا(ص)اجازه نفرمود.(۲۶) از طرف دیگر،برخورد شدید نسبتبه کسانى که به نماز جماعتاهمیت نمىدهند،نشان دیگرى بر اهمیت و سازندگى آن است. امام محمدباقر علیه السلام فرمودند:
من ترک الجماعة رغبة عنها و عن جماعة المسلمین من غیر علة فلا صلاة له:کسی که از روی بی میلی ،بدون عذر و علت نمازجماعت را که اجتماع مسلمانان است ترک کند، نمازی برای او نیست(۲۷ ).
۵ - اثرات نمازجماعت برروند کارها(۲۸ ):
۱ -۵ : مشارکت وتعاون:
مشارکت بن مایه نمازجماعت را تشکیل می دهدو برخورداری از روح جمعی درکارها ومشارکت جمعی درکلیه اموراز جمله پیامدهای نمازجماعت می باشد که تاثیربسزایی در روند روبه بهبود و روبه رشد کارها وبرنامه ها دارد.
اسلام کوچکترین حرکتی که نشانه مشارکت درغمهاو شادیهای دیگران باشد را نشانی از انسانیت دانسته وچنین اعمالی راجزء حسنات می شمارد.
بنابراین مشارکت در کارها وداشتن روحیه همکاری همیاری وتشریک مساعی درجمیع امور ازنکات قابل توجهی است که از روح وجان نمازجماعت درکالبد انسانهای مشارکت جودمیده می شود.
وآنها در پیشبرد کارها موفق وپیروز می گرداند.شرکت درغمها وشادیها،تنگناها وگشایشهای دیگران ازهمه خوب است. ولی ازمدیران خوبتر و گاهی این همدردی وهمیاری واجب میگردد چنانکه در شیوه ی مدیریت مولای متقیان حضرت علی علیه السلام مشاهده می کنیم.
اسلام یکی ازنشانه های جامعه ی رشد یافته وانسانهایی که اهل جمع وجماعت هستند را،در همدردی وهمیاری آنها میداند واین را نخست ازمدیران ومسئولان می خواهد
زیرا به تعبیر حضرت علی علیه السلام این عمل دو خاصیت دارد یکی اینکه مایه ی آرامش روحی مستمندان وزیردستان است ودیگر اینکه سبب جلوگیری ازسرکشی طغیان، ثروتمندان،بالادستان ومدیران خواهد بود.
نمازجماعت تبلور تلاش جمعی برای دستیابی به موفقیت است.یکی ازمهمترین وباارزش ترین جنبه های مشارکت این است که علاوه برتشویق کارمندان وکارگران به حداکثر تلاش وکوشش،نیروی ابتکار،خلاقیت وسازندگی آنها رانیز شکوفا می نماید.
ودر شرایط خاص،مدیر مجموعه را دوست،همفکرو یاور صمیمی گروه به حساب آورند،دوشا دوش او فعالانه تلاش و همکاری کنند.
حاصل تحقیقات وتجربیات پژوهشگران دلالت برآن دارد که مشارکت سبب افزایش بازدهی،بالارفتن کیفیت،کاهش تعارضات،کاهش مقاومتهای منفی وافزایش بهره وری مجموعه خواهد شد.اگرمسئول با زیردست خود همدل وهمزبان شود وخود را درموقعیت فکری،شغلی واقتصادی اوتصورکند،بازده وراندمان کارها به شکل قابل توجهی افزایش خواهد نمود.
۲ - ۵ - مشورت:
یکی دیگر ازفواید نمازجماعت،مشورت است. مشورت،کمک گرفتن از افکار وتجربیات دیگران است که همین امر موجبات«هم افزا»شدن نیروها وقوه ها را درپی دارد .
وهم افزایی موجب شکوفایی استعدادها و بالا رفتن پتانسیلهای انسانی شده و درنتیجه موجب گشایش راههای نوین میگردد و"شورا بینهم شورا ۳۸قرار دادن مدیران وکارکنان درکنارهم است .
که بدین ترتیب برقدرت و وسعت و عمق بینش ونگرش خویش می افزایند. مشورت خطاها و اشتباهات را به انسان می شناساند و آن آزمایشی است که از این طریق می توان بر قدرت فکری،دقت نظر،میزان دلسوزی مدیران وکارکنان پی برد.
نمازجماعت به مثابه فرایندی است که درآن شرکت کنندگان درتنظیم برنامه ها،تعیین سیاستها وخط مشی ها وتصمیمات مختلفی که دارای منشاءاثرمی باشد،همدیگر راتحت نفوذ وتاثیر قرار میدهند. نمازجماعت،استبداد وعجب وتک روی را که فراهم آورنده عقب ماندگی درکارها وهلاکت وبدبختی است ، از بین می برد.
نمازجماعت،میزان مقبولیت ومحبوبیت ودرجه ی آنرا در بین مدیران وکارکنان افزایش می دهد ودر ایجاد یک فضای "اعتماد ساز"نقش کلیدی ومهمی را ایفا می نماید.
نماز جماعت،صمیمیت وصفای میان کارکنان ومدیران راافزایش می دهد وآنها را یکدل و"منسجم" می نماید وهمین فضای دوستانه وصمیمانه در رشد وشکوفایی استعدادها وپیشبرد کارها بسیارحائزاهمیت می باشد.
نمازجماعت،روحیه نفاق ودورنگی را که ازتضاد بین گفتار وکرداربوجود می آید رامی زدایدوبه جای آن بذر دوستی ومحبت می نشاند .
نمازجماعت ازجهت مسائل روانشناختی نیزحائز اهمیت بوده وانگیزه های مادی کارکنان ومدیران را تبدیل به "انگیزه های الهی"می نماید واضطراب،تشویش وتزلزل رااز مجموعه ی انسانی وسازمانی دورمی نماید. نمازجماعت،روحیه ی"تبعیت،اطاعت وفرمانبرداری را با خود به همراه دارد"که ازارکان جماعت می باشد.
۳ - ۵ - نظم وترتیب :
ازدیگرآثارنمازجماعت نظم وترتیب می باشد که دردل نمازجماعت نهفته است. نظم وترتیب درکارها وداشتن"نظام آراستگی"باعث می شود تا دستیابی به مقصود زودترحاصل گرددودر تنظیم اموروجریان طبیعی کارها،نقشی موثردارد.خلاصه سخن اینکه:
اصل در نماز، به جماعت خواندن است. در نمازجماعت، با مردم، در مردم و از مردم بودن مطرح است، در کنار مردم بدون هیچ گونه امتیاز، از هر نژاد و اقلیم و در هر شرایط اقتصادى(۲۹ ) .
وجان کلام اینکه:
قطره دریاست،تابادریاست ورنه اوقطره ودریا،دریاست
یا به تعبیری دیگر:آهن پیوسته با آهن ربا،آهن رباست.
صفوف مااگرپیوسته باشد ره نیرنگ دشمن بسته باشد
فلسفه نماز جماعت در روایات
1- ثواب و پاداش ویژه
پیامبر (ص) فرمود:صَلَاةُ الرَّجُلِ فِی جَمَاعَةٍ خَیرٌ مِنْ صَلَاتِهِ فِی بَیتِهِ أَرْبَعِینَ سَنَة(30)یک نماز جماعت، بهتر از چهل سال نماز در خانه است.
و ثواب نماز بنا به تعداد شرکت کنندگان در نماز بیشتر می شود، به طوری که اگر تعداد شرکت کنندگان در نماز جماعت به ده نفر برسند، حساب ثواب آن را جز خدا کسی نمی داند. (31)
2- آشکار شدن مظاهر توحید
امام رضا علیه السلام فرمود:بدین سبب نماز جماعت تشریع شد تا توحید و اخلاص و اسلام و عبادت آشکار گردد(32)
3- حضور و غیاب عملی مسلمانان
امام صادق علیه السلام فرمود:بدین جهت نماز جماعت تشریع شد تا شناخته شود کسی که نماز می خواند و کسی که نماز نمی خواند، و کسی که توجه به نماز اول وقت دارد و کسی که ندارد.و اگر نماز جماعت نبود، امکان نداشت کسی به خوبی کسی شهادت بدهد، زیرا کسی که در نماز جماعت شرکت نمی کند، نمازی در بین مسلمین ندارد.(33)
1- استجابت دعا؛
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «چون بنده خدا نماز را به جماعت گزارد و پس از آن حاجتی را از خدا بخواهد، خدای عزّ و جل از وی حیا می کند که پیش از رو گرداندن او، حاجتش را برآورده نسازد»(34)
2- رهایی از دوزخ و نفاق؛
پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: «هرکس چهل روز در نماز جماعت شرکت کند و به طور مرتّب نماز گزارد، دو برائت نامه و دو سند رهایی بخش به او می دهند: 1- نجات از آتش، 2- رهایی از نفاق(35)
3- در پناه خدا بودن؛
امام صادق علیه السلام فرمود: «هر کس که نماز صبح و عشا را به جماعت بخواند، او در پناه خدای عزّ و جل است»(36 )
4- کفاره گناهان؛
امام باقر علیه السلام فرمود: «سه چیز کفاره و پوشاننده گناهان است:
1- وضو ساختن در هوای سرد، 2- راه رفتن در شب و روز به سوی نمازها، 3- محافظت بر نمازهای جماعت»(37)
5- آسانی حسابرسی؛
رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: «...در روز قیامت خداوند، همه انسان ها را برای حساب گرد می آورد. پس هر مؤمنی که در نماز جماعت شرکت کند، خداوند سختی ها و دشواری های روز قیامت را برایش آسان می سازد؛ آن گاه فرمان می دهد که او را روانه بهشت سازند»(38)
6- ترفیع مقام؛
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: «ای علی! سه چیز موجب ترفیع مقام و درجه مؤمن است: 1- وضوی کامل در هوای سرد، 2- انتظار نماز بعد از نماز، 3- شرکت مداوم در نمازهای جماعت»(39 )
7- تقویت روحیه اخوّت و برادری؛
نماز جماعت، وحدت صفوف و نزدیکی دل ها و تقویت روحیه اخوّت و برادری را به ارمغان می آورد و نوعی با خبر شدن از حال یکدیگر بدون تشریفات است.
رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرمودند:«استووا تستوی قلوبکم و تماسوا تراحموا»(40 ) «صف های نماز جماعت را هماهنگ و تنظیم نمایید تا دل هایتان متعادل شود و با هم در تماس باشید تا مهربانی افزوده شود».
نتیجه:
در فلسفه و اهمیت نماز جماعت در روایات به یک نکته دیگر در عملی آن اشاره می شود.
نماز جماعت به عنوان مظهر تشکل و نظم در اسلام است. در مسجد یا هر کجا حتی در میدان کارزار، همه نوع افراد جامعه از غنی و فقیر، توانگر و ناتوان، پیر و برنا، مرد و زن، همه در کنار هم به جماعت ایستاده اند.
و امام در جلو و در پایین ترین سطح قرار دارد و حتی در جاهایی مانند دشت شیب دار اگر امام بیش از چهار انگشت بسته بالاتر از مامومین قرار گیرد، نماز اشکال دارد و این بیانگر نقش عملی نمازجماعت در جامعه است.
پى نوشت ها:
۱ - آیات زیادی مبین این موضوع است(بقره ۲ ،۳ ،۳۷ ،اسراء۷۸ ،ابراهیم ۳۷ و۴۰ ،مریم۵۵ و۳۱ و۳۰ ،آل عمران ۳۸ و۳۹ ،انبیاء ۷۲ و۷۳ ،یوسف۳۳ ،هود۸۷ ،طه ۱۴ ،ص ۳۱ -۳۳ ،لقمان ۱۷ ،صافات ۱۴۳ و۱۴۴ ،
۲ - حدیث پیامبراکرم(ص):« الصلوة معراج المؤمن- الصلوة عمودالدین»
۳ - سوره جمعه آیه ۹
۴ - نماززیباترین الگوی پرستش، تالیف غلامعلی نعیم آبادی ص ۱۱۳
۵ - http://www.namaz-defa.ir/content/view/۷/۱/
۶ - «واقیموالصلوة واتواالزکاة وارکعوامع الراکعین» سوره مبارکه بقره آیه ۴۳
۷ - رساله نوین امام خمینی ج۱ ص ۱۵۵
۸- وسائل،ج ۵ ص ۳۷۵،کنز العمال،ج ۸ حدیث ۲۲۷۹۹.
۹- من لا یحضره الفقیه،ج ۱ ص ۳۷۷.
۱۰- مستدرک الوسائل،ج ۱ ص ۴۸۸.
۱۱- کنز العمال،ج ۸ حدیث ۲۲۸۱۵ از پیامبر اسلام(ص).
۱۲- کنزالعمال،ج ۸ حدیث ۲۲۸۱۸ و ۲۲۸۲۷.
۱۳- کنزالعمال،ج ۸ ص ۲۵۸.
۱۴- مستدرک الوسائل،ج ۱ ص ۴۸۷،رساله حضرت امام،مسئله ۱۴۰۰.
۱۵- مستدرک الوسائل،ج ۱ ص ۴۸۸.
۱۶- کنزالعمال،ج ۸ ص ۲۵۶.
۱۷- و اذا قاموا الى الصلوة قاموا کسالى(نساء،آیه ۱۴۲).
۱۸-و ۱۹ مستدرک الوسائل،ج ۱ ص ۴۸۸.
۲۰- مستدرک الوسائل،ج ۱ ،ص ۶۸۹،وسائل،ج ۵ ص ۳۷۳. *سوره حجر-۹۴
۲۱- سفینة البحار،ج ۱،جماعت.
۲۲- کنز العمال،ج ۸ حدیث ۲۲۷۹۲.
۲۳و ۲۴ توضیح المسائل امام(ره)مسئله ۱۴۰۰.و۱۴۰۲
۲۵- وسائل،ج ۵ ص ۳۷۷.
۲۶- کنزالعمال،ج ۸ ص ۲۵۵.
۲۷ -(امالی شیخ صدوق،ص۲۹۰)
۲۸ - سایت اطلاع رسانی دارالقرانhttp://www.namaz-defa.ir/content/view/۷/۳/
۲۹ - http://qaraati.net/library/show.php?bn=۸&start=۵۴۱۳۷
30 . جامع الاخبار، ص 77.
31 . مستدرک الوسائل، ج 1، ص 487.
32. میزان الحکمه، ج 5 عربى، ص 411.
33 . وسائل الشیعه، ج 2، ص 377.
34.بقره(2)، آیه 43 ..
35.إرشاد القلوب إلى الصواب، ج 1، ص 183 ..
36. همان، ص 184 ..
37. المحاسن، ج 1، ص 52 ..
38. بحارالأنوار، ج 85، ص 10 ..
39. همان، ص 6 ..
40. همان، ص 10 ..
منابع:
https://khuisf.ac.ir/ShowPage.aspx?page_=form&order=show&lang=1&sub=153&PageId=9117&codeV=1&tempname=namaz
https://hawzah.net/fa/LifeStyle/View/47777
https://hawzah.net/fa/LifeStyle/View/52584
این مقاله در تاریخ 1401/12/16 بروز رسانی شده است.
