دانشمندان تئوریهایی که ویژگیهای علمی را رعایت کرده و تجربه حسی در آن دخالت دارند را علم نامیدند و تئوریهایی که ویژگیهای علم را نداشتند دانش نامیدند . تئوری یا نظریه به مجموعه مباحثی گفته می شود که برای بررسی وضعیت یا موقعیت سیستمی به کار رود. نظریه می تواند کاملا جنبه غیر تجربی داشته باشد مثل نظریه های ریاضی و یا جنبه تجربی برای بخش هایی از آن مورد استفاده قرار گیرد. به عبارت دیگر نظریه را می توان بر اساس نتایج تجربی نیز پایه گذاری کرد. منطق و ریاضی دارای نظریه های اولیه هستند و علوم دیگر از جمله شیمی فیزیک و پزشکی بر پایه نظریه‌های مبتنی بر آنها می باشند. نظریه علمی نگارهای است که ویژگیهای علمی داشته باشد: و سازگاری درونی و بیرونی (نامتناقض) و صرفه جو (در توضیح و پیش فرض های اضافه) و کاربردی و تجربی و رد شدنی و پویا و جلورونده (دستیابی به پیشرفت و جلو رفتن از نتایج نظریه های قبلی) و مشروط و آزمایشی تئوری را می توان روشی برای درک یا مشاهده واقعیتها دانست، سیستم تفکری که خیلی عمیقتر و پویا تر از تجربیات روزمره می باشد . دست اندرکارانی که این سیستم را بدانند وسیله با قدرت برای مشاهده و تغییر وقایع در اختیار دارند. این وسیله قوی بر نگرش و شیوه جوابگویی آنها در کارهایش تاثیر می گذارد چون حوزه ادراکاتش وسیعتر و عمیقتر می گردد و می تواند پیآمدهای دور از ذهن را تعیین و پیش بینی کند و راه حلهای سنجیده تر و بهتر را برگزیند . ایک نظریه مجموعه ای از سازه ها و مفاهیم و تعاریف و گزاره‌های به هم مرتبط است که از طریق مشخص ساختن روابط بین متغیرها، با هدف تبیین و پیش بینی پدیده ها دید نظام یافته‌ای از پدیده‌ها ارائه می کند..
برخی ویژگیهای تئوری عبارتست از
1- تئوری باید توانایی تعیین حقایق مورد مشاهده مربوط به یک مسئله را داشته باشد باید توصیف و تعیین کند چرا یک پدیده تحت یک شرایط خاص اتفاق می افتد. تئوری ای که پیچیده گی کمتری داشته باشد از تئوری ای که دارای پیچیدگی های بیشتری است ارزنده تر می باشد.۲- یک تئوری باید با حقایق مشاهده شده و با بدنه دانش مغایرت نداشته باشد .
٣- تئوری باید ابزارهای لازم را برای آزمون خود داشته باشد به این معنی که در صورت تأیید باید بتوان فرضیه های قیاسی دیگری از آن استنتاج کرد و پیامدهای آن را پیش بینی کرد.
از مهم ترین تئوریها تئوری نقد است که در آن به بررسی درستی و نکات مثبت و منفی دیگر تئوریها می پردازند. برخی تئوریها نیز تئوریهای تطبیقی یا مقایسه ای میباشند. این تئوریها به تطبیق با مقایسه مدیریت اسلامی با مدیریت علمی یا مدیریت نئوکلاسیک باهم می پردازند. بصورتی مختصر تاریخچه مدیریت را که شامل نظریات و تئوریهای اندیشمندان و نظریه پردازان می باشد را مطرح می سازیم.
افلاطون (۶۲۷-۳۶۸ ق.م) از شاگردان برجسته سقراط بود و در حدود ۱۰ سال تحت تعلیمات او قرار داشت . افلاطون معتقد است تعادل میان این سه قسمت همانطور که در انسان موجب سلامتی خواهد بود در اجتماع نیز از اساسی ترین ضروریات است و امکان نیل به عدالت را فراهم میسازد.
ارسطو مدت بیست سال شاگرد افلاطون بوده و از پیشگامان فلسفه و دارای نظریاتی جامعتر و واقع بینانه تر و مدون تر از افلاطون میباشد . ارسطو در کتاب سیاست خود مباحث متنوعی را مورد بررسی قرار داده و بخشی از این مباحث را درباره رجال، حکومت، حکام، سیاست و تناوب در ریاست یا به تعبیری مدیران و مدیریتها اختصاص داده است .
منبع: اصول ومبانی مدیریت در اسلام، مهرداد حسن زاده و عبد العظیم عزیزخانی، انتشارات هنر آبی، چاپ اول، تهران، 1390
