یک مسلمان افزون بر وضو یا غسل و در مواقع خاص، تیمم، باید لباس پاک و به دور از نجاست داشته و نیز فرش و لوازم منزل او پاک و پاکیزه باشد. گفته های فراوان معصومان و منش آنان بیش از دیگران بر دوری از نجاست های مختلف و تطهیر با مطهرات (اغسال واجب و مستحب) تأکید دارد.
امام على علیه السلام غسل اعیاد را پاکیزگی و مقدمه طلب حوایج از خداوند می داند. در منابع دینی انواع غسل‌های مستحبی وارد شده است که انجام آنان خود به تنهایی مسلمانان را همواره نظیف و پاکیزه می گرداند. کافی است به دستور اهل بیت در باره این غسلها توجه شود تا ارزش بهداشت فردی و اجتماعی در اسلام به دست آید. امام علی بجا آوردن این غسلها را پیروی از سنت پیامبر اسلام می داند و در واقع، تمیزی و پاکیزگی حاصل از آنها را حرکت در مسیر سنت و پیروی از دستورها و مقررات و اعمال آن حضرت می شمارد. این اغسال در برخی منابع اسلامی این گونه شمرده شده است: غسل توبه، غسل جمعه، غسل اولین شب ماه مبارک رمضان و غسل هر شب آن و بهترین آنهاغسل شب نیمه ماه رمضان است و غسل شب هفدهم، نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم.
در غیر ماه رمضان نیز غسل های استحبابی از این قرار است: غسل شب عید فطر، غسل روز عید فطر، غسل روز عرفه (نهم ذی حجه)، غسل روز عید اضحی، غسل روز عید غدیر، غسل روز مباهله (۲۴ ذی حجه)، غسل روز میلاد پیامبر اکرم اسلام صلى الله علیه وسلم (۱۷ ربیع الاول)، غسل نماز کسوف (زمانی که تمام قرص آفتاب را فرا گرفته باشد)، غسل نماز حاجت، غسل نماز استخاره، غسل احرام، غسل دخول مسجد الحرام، غسل دخول کعبه، غسل دخول مدینه پیامبر ، غسل ورود به مسجدالنبی صلى الله علیه وسلم و همین طور غسل هنگام اراده زیارت پیامبر اسلام یا یکی از امامان . از امام صادق لا غسل نماز استسقا نیز روایت شده، حتی ایشان افزوده است که امام علی در شب های سرد نیز به غسل رو می آورد تا در نماز شب با نشاط باشد.
اغسال مستحبی یاد شده که مقدمه یک عمل عبادی و دینی هستند، در مجموع نشانه اهمیت بهداشت از نظر معصومان و رویکرد بهداشتی آنان به زندگی و امور روزمره می باشد و می تواند فرهنگ آنان را در این باره نشان دهد.
از نکته های ارزشمندی که در اسلام و سیره معصومان علیهم السلام در خصوص بهداشت فردی مشاهده می شود، دستور و سیره آنان مبنی برگرفتن ناخن های دست و پاست. در روایات اسلامی از میکروب هایی که زیر ناخن ها جمع می شوند تعبیر به شیطان شده است. یکی از پژوهشگران می نویسد:
زیر ناخن های آلوده، محیط بسیار مساعدی برای زندگی موجودات خواهد بود. باز در این جا به فرموده حضرت صادق لا اشاره می نماییم که کمین گاهی که شیطان برای تسلط بر فرزند آدم دارد این است که به سرعت زیر ناخن هایش مخفی می شود. و در جای دیگر آمده است که ناخن خود را کوتاه کنید که شیطان بین گوشت و ناخن در جریان است.
از جلوه‌های دیگر بهداشت در حیات معصومان ، به ویژه پیامبر اکرم و اصلاح محاسن است. ابن عباس نقل می کند که آن حضرت فرمود: «کسی که شوارب خود را اصلاح نکند از ما نیست». در جای دیگر به عادت کفار، از جمله مجوسیان را اشاره می کند که شوارب خود را نمی زدند و حضرت تأکید می فرمود که «با مشرکان مخالفت کنید؛ ریشتان را بگذارید و شواربتان را بزنید». در حدیث دیگر، انس بن مالک از پیامبر چنین گزارش می کند که «پیامبر برای ما وقت تعیین نمود و آن اینکه هرگز کوتاه کردن شوارب و گرفتن ناخن ها، بیش از چهل روز ترک نگردد».
از جمله سفارشات معصومان علیهم السلام و مکروه شمردن بلند گذاشتن موهای اضافی، از جمله موی های زیر بغل و شارب است، به طوری که هنگام غذا خوردن لقمه غذا با مو تماس بگیرد. دانشمندان علوم پزشکی نیز زیانهای بلند گذاشتن موهای زاید را یاد آور شده و گفته اند: محل مرطوب و گرم و تاریک موهای زیر بغل، محیط مساعدی برای رشد و تولید میکروب‌ها خواهد بود. میکروب ها همیشه در اطراف ریشه مو فراوان بوده و چنانکه زخمی در محل ایجاد شود یا اگر مویی از آن جا کنده شود، راه نفوذ برای میکروب ها به وجود می آید؛ میکروب ها از آن طریق وارد بدن شده و ایجاد دمل می کنند یا وارد خون شده ایجاد سپتیمی و خطرات جبران ناپذیری می نمایند. به همین مناسبت نبی اکرم صلى الله علیه وسلم فرمود: موی زیر بغل را بلند نکنید که شیطان در آنجا پنهان است و موهای زیر بغل را نکنید.
منبع: محیط زیست و بهداشت، عبد المجید ناصری داوودی، مؤسسه بوستان کتاب، چاپ اول، قم، 1391
.JPG)
