مهم ترین چالش دوره جوانی، هویت‌یابی است. هویت یابی، فرایند انسجام تغییرات فردی، تقاضاهای اجتماعی و انتظارات برای آینده می باشد. در جوامع سنتی، هویت یابی در جوانان متأثر از محیط اطراف مانند خانواده و همسالان بود. اما در دنیای پیشرفته امروز، منابع هویت یابی متنوع و متعدد هستند و اغلب جوانان در یافتن این منابع دچار سردرگمی می گردند. از طرفی با توجه به جذابیت فراوانی که اینترنت، شبکه‌های اجتماعی آنلاین و به صورت کلی فضای مجازی برای این قشر از جامعه دارد، موارد مذکور به مهم ترین منابع هویت یابی در جوانان مبدل شده اند.
سؤال تحقیق: آیا بین هدف استفاده از اینترنت ( آموزشی، ارتباطی و تفریحی) و ابعاد هویت یابی (هویت ارتباطی، اجتماعی، جمعی و شخصی) در دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد؟
فرضیه و نتیجه تحقیق: بین هدف استفاده از اینترنت و ابعاد هویت یابی در دانشجویان رابطه معناداری وجود دارد. روش تحقیق، گردآوری و تحلیل دادهها: در این راستا محقق با به کارگیری روش تحقیق توصیفی - پیمایشی و توزیع دو پرسشنامه؛ ۱- پرسشنامه استاندارد، ابعاد هویت - نسخه چهارم که توسط چیک، اسمیت و تروپ در سال ۲۰۰۲ میلادی ساخته شده و به بررسی ابعاد چهارگانه (هویت ارتباطی، اجتماعی، جمعی و شخصی می پردازد و ۲- پرسشنامه محقق ساخته استفاده از اینترنت که هدف و میزان استفاده کاربران از اینترنت را در سه بعد (آموزشی، ارتباطی و تفریحی) مورد بررسی قرار می دهد، در بین دانشجویان کارشناسی روانشناسی دانشگاه تهران به عنوان نمونه آماری در دسترس داده های مورد نیاز خود را جمع آوری نموده است و با به کار گیری روش های آماری توصیفی و استنباطی به بررسی فرضیه های تحقیق پرداخته است.
هویت ملی بیش از آن که در واقعیت دیده شود، انگارهای ذهنی است که پایه و اساس پایبندی و تعلقات مشترک، احساسات مشترک، سنت و رسوم و ارزش های یک ملت را تشکیل می دهد. امروزه اینترنت به سریع ترین، گسترده ترین و مناسب ترین وسیله ارتباطی و اطلاع رسانی تبدیل شده است و با رشد روزافزون خدمات اینترنت و افزایش شمار کاربرانی که از فضای مجازی و امکانات گسترده آن استفاده می کنند به خصوص نسل جوان جامعه، شاهد تأثیر گذاری روزافزون این تکنولوژی بر ابعاد مختلف زندگی افراد جامعه و به طور مشخص بر نحوه شکل گیری هویت ملی ایشان هستیم. موضوع اصلی مقاله حاضر نیز بررسی رابطه بین استفاده از فضای مجازی و شکل گیری ابعاد مختلف هویت ملی جوانان در شهر همدان می باشد. در این راستا به بررسی رابطه بین استفاده از اینترنت (وب سایت های فارسی و انگلیسی زبان داخلی و خارجی) با ابعاد مختلف هویت ملی با هفت بعد (اجتماعی، تاریخی، جغرافیایی، سیاسی، فرهنگی، دینی و زبانی) پرداخته ایم.
برای بررسی موضوع مورد مطالعه در حوزه هویت ملی از نظریات اندیشمندانی همچون: کاستلز، لرنز، گیدنز، دور کیم و در خصوص تأثیر رسانه اینترنت از نظریه‌های حوزه عمومی هابرماس، آدرنو، برجسته سازی، نیاز جویی مخاطبان و نظریه یادگیری اجتماعی استفاده شده است. روش تحقیق در این پژوهش پیمایشی بوده و برای سنجش متغیر اصلی (استفاده از اینترنت) و وابسته تحقیق (هویت ملی )از پرسشنامه در قالب طیف لیکرت استفاده شده است. جامعه آماری مورد پژوهش را کلیه جوانان ۱۵ تا ۲۹ ساله شهر همدان تشکیل می دهند که در زمان انجام مطالعه (پائیز ۹۲) در این شهر ساکن بوده اند. جهت تعیین حجم نمونه نیز از فرمول کوکران استفاده شده است. حجم نمونه ۴۰۰ نفر و شیوه نمونه گیری هم خوشهای چند مرحله ای بوده است. داده ها با استفاده از تکنیکهای آمار استنباطی، ضرایب همبستگی پیرسون و اسپیرمن و آمار توصیفی (جداول توافقی) و هم چنین تحلیل رگرسیون به کمک نرم افزار آماری spss مورد توصیف و تحلیل قرار گرفته اند. در مجموع نتایج تحقیق نشان دهنده آن است که جوانان زمان زیادی از اوقات فراغت خود را در فضای مجازی سپری می کنند و این امر تغییراتی را در عقاید و نگرش های آنان در خصوص هویت ملی ایجاد خواهد کرد. نتایج محاسبات آماری مربوطه رابطه معنی دار با سطح ( ۰ / ۰۰) و منفی (0.159-) بین میزان استفاده از اینترنت و گرایش به هویت ملی در بین جوانان نشان را نشان می دهد به گونه ای که هرچه میزان استفاده از فضای مجازی بیشتر شود، ابعاد مختلف هویت ملی تضعیف خواهد شد. همچنین در تحلیل رگرسیونی مشخص گردید که متغیر استفاده از اینترنت به صورت کلی با ضریب Beta ( 0.432-) بر هویت ملی تأثیرگذار می باشد.
منبع: فضای مجازی و هویت، دکتر شقایق حیدری، انتشارات تمدن ایرانی، چاپ دوم، تهران، 1394
