برخی محیط بوده و برخی محاط‌اند، اسم سرمد اسمی که بر تمامی اسماء حتى اول و آخر نیز احاطه دارد. اسم سرمد شامل عالم سرمد، قادر سرمد، رحیم سرمد، کریم سرمد و... یک عالم سرمدی را تشکیل می دهد. که این عالم بر عوالم مبتدعات و مخترعات و کائنات و سایر مراتب وجود محیط است. در مرتبه سرمدی نه تعینی است و نه ظهور و بروزی، بلکه همان عالم غیب الغیوبی و غیب مکنون و غیب مطلق و صرف الوجودی است که اسم و رسمی ندارد و هرگز نمی توان به آن اشاره نمود. مرتبه دوم عالم لاهوت و عالم تجلی اسماء است و سپس عالم جبروت قرار گرفته که شامل عقول کلیه مجرد از ماده و صورتند. در این عالم خداوند نقایص را جبران نموده است و این عالم نیز نقایص عالم مادون خود را جبران می کند. به همین جهت به آن جبروت گویند. در ادامه حضرت امام عوالم ملکوت را شامل ملکوت اعلی که عالم نفوس کلیه است و عالم ملکوت اسفل که همان مثل معلقه یا عالم مثال و ارباب انواع است، می دانند. عالم بعدی، عالم حضور و شهادت است که مرکز آن زمین می باشد و حضرت امام بنابر مشربهای فلسفی آن را حاشیه عدم و آخر نور وجود و ظل الاظلال نامیده است. در این تقسیم بندی حضرت امام عوالم را پنج عالم میدانند که به ترتیب عبارت اند از: عالم غیب مکنون و غیب الغیوبی و سرمدی و عالم لاهوت و عالم جبروت و عالم ملکوت و عالم شهادت که عالم سرمد محیط بر تمامی عوالم میباشد.
می دانیم که مصداق حقیقی انسان کامل کسی جز نفس شریف گرامی پیامبر اسلام نیست. این نفس شریف از آنجا که جامع تمامی حضرات و عوالم است و در همه عوالم نفوذ و سیطره وجودی دارد، وحی و کلام الهی را نیز در هر عالم به فراخور همان عالم دریافت می کند. نفس نبوی در مقام خلق از مقامات احدیت و واحدیت تنزل کرده و تا به عالم شهادت می رسد. در واقع، حقیقت ایشان در مقام فیض اقدس متجلی است. اما آن گاه که در عالم شهادت است وحی را از ملک مقرب تلقی می نماید. در عالم عقل با سمع و بصر عقلی می بیند و می شنود و از آنجا که همه حضرات در نهاد او مکنون است، ملک وحی را در هر عالم مطابق همان عالم می بیند. اما باید به این نکته نیز توجه کرد که ملک مقرب به مقام فیض اقدس راه نمی یابد. تنها انسان کامل می تواند به مقام أو أدنی» دست یابد. تعین اول همان مقام «أو ادنی» و کنایه از حقیقت محمدیه تان است که این مقام جامع بین وجوب و امکان و یا برزخ بین این عالم است که تمامی صفات الهی را به تمامه دارا است، مگر صفت وجوب ذاتی و قدم ذاتی که خاص ذات الهی است.
تعین ثانی را نیز مقام قاب قوسین تعبیر کرده اند که اثر خفی از تمایز و تعین بین قوس وجوب و امکان در آن قرار دارد. خدای متعال که خود مبدأ تعین اول و تعین ثانی است، دارای دو کمال ذاتی و اسمائی است. ذات حق مطابق کمال ذاتی خویش، ذات برای ذات ظهور کرده و با مشاهدة ذات به شهود خود می پردازد و در کمال اسمائی با تعین اسماء و صفات، خدای متعال خویش را در ملابس اسماء کلیه و جزئیه و مظاهر علمی اسماء شهود می کند. بنابراین بر سبیل جمع الجمع در احدیت و به تفصیل در واحدیت کمالات خویش را شهود می کند.
حضرت امام خمینی(رحمه الله) به سیر نزول قرآن کریم را نیز همانند سیر انسان کامل دارای مراتب و تعینات متعدد می دانند. کلام الله دارای بطون متعدد است و برای ورود به قلب نبی الله، حضرات و مراتب عوالم را طی نموده است. باید به این نکته نیز توجه داشت که تنها قلب رسول گرامی اسلام است که استعداد و ظرفیت پذیرش و دریافت کریمه الهی را دارد. اگر بخواهیم در میان مظاهر یک مظهر را نام ببریم که همه مظاهر را در خود دارد، آن یک مظهر انسان کامل است.
بنابر نظام اسمائی تمام موجودات عالم، مظاهر اسماء الله بوده و هر کدام مظهر اسم خاصی می باشند. یا اگر هر موجودی را شامل تمام اسماء الله بدانیم، تنها اسم مشخصی بر آن موجود حکومت می کند. در میان مظاهر انسان کامل علاوه بر این که مجالی تام و تمام اسماء الله است، همه اسماء در او به نحو عدالت حکومت دارند. در میان اسماء برخی محیط بر دیگر اسماءاند. مانند اسم مبارک الله که جامع تمامی اسماء بوده و دیگر اسماء تحت حکومت این اسم اداره می شوند و عین ثابت اسم اعظم «الله» انسان کامل می باشد.
منبع: انسان کامل از دیدگاه ابن عربی و امام خمینی رحمة الله علیه، نرگس موحدی،صص150-147، چاپ و نشر عروج، چاپ اول، تهران، 1393
