مقدمه:
خودکشی براساس آمارهای جهانی یکی از ده علت اصلی مرگ در بیشتر کشورهای دنیا است. رواج خودکشی با عواملی از جمله درون‌گرایی، اختلالات روانی، حفظ آبرو، عوامل خانوادگی، آسیب‌های اجتماعی، ضعف اعتقادات مذهبی و بی‌هنجاری مرتبط دانسته شده است.
پدیده خودکشی توجه بسیاری از شرایع و ادیان آسمانی و همچنین مکاتب حقوقی را به خود جلب کرده و سعی شده با آن مبارزه شود. خداوند متعال در سوره نساء آیات ۲۹ و ۳۰ می‌فرماید:
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اموال یکدیگر را به باطل (و از طرق نامشروع) نخورید مگر اینکه تجارتی با رضایت شما انجام گیرد. و خودکشی نکنید! خداوند نسبت به شما مهربان است. و هر کس این عمل را از روی تجاوز و ستم انجام دهد، بزودی او را در آتشی وارد خواهیم ساخت؛
واستعینوا بالصبر و الصلوة ...) سوره مبارکه بقره/ (آیات شریف 445 و 153) قدمت "خودکشی" به اندازه قدمت خود انسان است. در سراسر تاریخ مکتوب بشر، به اقدام انسان برای از میان بردن خود اشاره شده است که از آن جمله می توان به داستان خودکشی "آژاکس" در ایلیاد هومر اشاره کرد. (1)
اقدام به خود کشی با خودکشی چه فرقی دارد.
تقریباً هیچ جامعه ای را نمی توان یافت که اقدام به خودکشی در آن به وقوع نپیوندد. توجه کنید که "اقدام به خودکشی" با "خودکشی موفق" تا حدودی متفاوت است.
به عنوان مثال ثابت شده است که خودکشی های جدی و مصمم که معمولاً از روش های جدی و خشونت آمیز(مثل پرت کردن خود از ساختمان های مرتفع، حلق آویز کردن، بریدن رگ یا استفاده از گلوله و ...) صورت می گیرد، عمدتاً در مردها و در سنین بالا و با موفقیت به وقوع می پییوندد.
در عوض "اقدام به خودکشی" به شیوه تهدید آمیز یا نمایشی و با استفاده از روش های کم خطرتر مثل مصرف دارو، بیشتر در خانم ها و در سنین جوانی شایع است و کمتر به موفقیت می انجامد.
هر چند که در موارد تهدید و اقدام نمایشی به خودکشی نیز باید مسئله را کاملاً جدی گرفت، چرا که 70 تا 80 درصد کسانی که خودکشی موفق می کنند، قبلاً نیت خود را با کسی در میان گذاشته اند که البته مورد توجه قرار نگرفته است. (2)
اقدام به خودکشی یا خودکشی
در هر صورت آن چه که برای ما مهم است، دلایل اقدام به خودکشی یا خودکشی موفق است که عمدتاً به سه گروه تقسیم می شوند:
1- زمینه هایی روانی
2- زمینه های اجتماعی
3- بحران های شخصی و اتفاقاتی که ایجاد فشار روانی می کنند. (3)
زمینه هایی روانی خودکشی در آمریکا
درباره زمینه روانی، یک بررسی آماری در آمریکا پیرامون خودکشی نشان داده است که: 72 درصد خودکشی های موفق به علت بیماری افسردگی، 13 درصد به علت اعتیاد به مصرف الکل، 8 درصد به علت سایر بیماری های روانی و 7 درصد بدون هیچ زمینه قبلی یا بیماری روانی خاص به وقوع پیوسته اند. بررسی های مشابه وجود اختلالات شخصیت توأم با اعتیاد به الکل یا مواد مخدر را در اقدام کنندگان به خودکشی و کسانی که موفق به خودکشی می شوند نشان می دهد.
زمینه های اجتماعی مؤثر در خودکشی
اما از جمله زمینه های اجتماعی مؤثر در خودکشی، انزوای اجتماعی (ناشی از پیری، بازنشستگی، تغییر منزل و گسستن پیوند از خانواده و ...) است؛ به عنوان مثال آسیب پذیرترین گروه، مردان پیری شناخته شده اند .
که بازنشستگی از کار، تقلیل روابط اجتماعی و کم شدن یا از دست دادن درآمد در آنها باعث ایجاد احساس از دست دادن موقعیت در جامعه و فقدان هدف در زندگی فردی شده است که ممکن است منجر به احساس بی ارزشی و افسردگی گردد و در نهایت به خودکشی منجر شود.
زمینه های شخصی مؤثر در خودکشی
در میان بحران های شخصی (سومین گروه) نیز فشارهای روانی ناشی از داغدیدگی، فشار مالی و قانونی و وجود بیماری در خانواده حائز اهمیت بیشتری شناخته شده اند. (4)
عوامل مؤثر در پدیده خودکشی
با مرور کلی و گذرایی که بر عوامل ایجاد خودکشی انجام دادیم، نقش "نماز" در تخفیف یا از بین بردن کامل هر یک از عوامل قابل بررسی است.
۱- اختلالات روحی و روانی
یکی از عمده‌ترین دلایل خودکشی، مشکلات روحی و روانی در افراد است. بسیاری از افرادی که به خودکشی دست می‌زنند قبل از انجام آن، معمولاً افکار منفی و افسردگی و ناامیدی به آنها دست می‌دهد. چنین افرادی بایستی برای درمان خود با مشورت با یک مشاور مجرب بتوانند خود را از افسردگی نجات داده و با کمک ایشان بر افکار منفی تسلط یابند.
۲- مشکلات جسمی
گاهی افراد در زندگی، به خاطر نقص عضو و یا یک بیماری، موقعیت خود را در جامعه ازدست می‌دهند. چنین افرادی در زندگی با مشکلات متعددی روبرو می‌شوند که ادامه دار شدن این مشکلات باعث از بین رفتن روحیه و رسوخ افکار منفی به ذهنشان می‌شود که می‌تواند آنها را به سمت خودکشی سوق دهد.
۳- نداشتن مهارت‌های زندگی
برخی از جوان‌ها متأسفانه به دلیل ناتوانی در مقابله با شرایط و اتفاقات آسیب زا و عدم سازگاری با رویدادهای زندگی، دست به خودکشی می‌زنند که عامل مهم آن، از ضعف والدین و سیستم غلط آموزش و پرورش در تربیت و مهارت آموزی فرزندان نشأت می‌گیرد.
۴- احساس یأس و ناامیدی از زندگی
برخی افراد در زندگی با شرایط سختی مواجه می‌شوند؛ طوری که زندگی را به نفع خود ترجمه نمی‌کنند. عوامل مختلفی در ناامیدی این افراد دخیل است. نا عدالتی و تبعیض، فقر و نداشتن شغل و مشکلات جنسی و… غیره عواملی هستند که می‌توانند افراد را به خودکشی سوق دهند.
۵- دوری از معنویات
اکثر کسانی که به خودکشی دست می‌زنند افرادی هستند که باور عمیق دینی ندارند و ارتباط معنوی با خدای یگانه در برنامه زندگی آنها نیست. کسی که باور به خدا و قیامت دارد به راحتی در مقابل مشکلات تسلیم نمی‌شود .
زیرا می‌داند خداوند برای مشکلات و ناکامی‌های او اگر در راستای فرامین الهی باشد؛ اجر و پاداش می‌دهد. نگاه کسی که باور به خدا و معنویات دارد به مشکلات و ناکامی‌ها خیلی متفاوت از کسی است که باور به خدا و معاد ندارد و در زندگی، مادیات برای او یک اصل می‌باشد.
نابراین کسی که باور به خدا و معاد دارد و از زندگی معنوی برخوردار است با سختی‌ها و مشکلات و ناکامی‌ها، هیچ موقع از زندگی دلسرد نمی‌شود و هیچ موقع بن‌بستی در زندگی نمی‌بیند.
نقش رفتارهای دینی در کاهش خودکشی
۱- آرامش روانی در پرتو ایمان به خدا
ویژگی همه عبادات آن است که یاد خدا را در دل انسان زنده می‌کنند. یاد خدا، بهترین نسخه دین برای آرامش روان در انسان است. عبادت و ارتباط با خدا به انسان یک حس آرامش و لذت‌بخشی می‌دهد که او را در مقابل مشکلات و سختی‌ها ایمن می‌سازد.
معمولاً کسانی که با خدا ارتباط معنوی دارند در سختی‌ها و مشکلات زندگی به خدا تکیه می‌کنند؛ از این‌رو کمتر در معرض مشکلات روحی و افسردگی قرار می‌گیرند و بالتبع در زندگی به بن بست نیز نمی‌رسند.
خودکشی براساس آمارهای جهانی یکی از ده علت اصلی مرگ در بیشتر کشورهای دنیا است. رواج خودکشی با عواملی از جمله درون‌گرایی، اختلالات روانی، حفظ آبرو، عوامل خانوادگی، آسیب‌های اجتماعی، ضعف اعتقادات مذهبی و بی‌هنجاری مرتبط دانسته شده است.
پدیده خودکشی توجه بسیاری از شرایع و ادیان آسمانی و همچنین مکاتب حقوقی را به خود جلب کرده و سعی شده با آن مبارزه شود. خداوند متعال در سوره نساء آیات ۲۹ و ۳۰ می‌فرماید:
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اموال یکدیگر را به باطل (و از طرق نامشروع) نخورید مگر اینکه تجارتی با رضایت شما انجام گیرد. و خودکشی نکنید! خداوند نسبت به شما مهربان است. و هر کس این عمل را از روی تجاوز و ستم انجام دهد، بزودی او را در آتشی وارد خواهیم ساخت؛
واستعینوا بالصبر و الصلوة ...) سوره مبارکه بقره/ (آیات شریف 445 و 153) قدمت "خودکشی" به اندازه قدمت خود انسان است. در سراسر تاریخ مکتوب بشر، به اقدام انسان برای از میان بردن خود اشاره شده است که از آن جمله می توان به داستان خودکشی "آژاکس" در ایلیاد هومر اشاره کرد. (1)
اقدام به خود کشی با خودکشی چه فرقی دارد.
تقریباً هیچ جامعه ای را نمی توان یافت که اقدام به خودکشی در آن به وقوع نپیوندد. توجه کنید که "اقدام به خودکشی" با "خودکشی موفق" تا حدودی متفاوت است.
به عنوان مثال ثابت شده است که خودکشی های جدی و مصمم که معمولاً از روش های جدی و خشونت آمیز(مثل پرت کردن خود از ساختمان های مرتفع، حلق آویز کردن، بریدن رگ یا استفاده از گلوله و ...) صورت می گیرد، عمدتاً در مردها و در سنین بالا و با موفقیت به وقوع می پییوندد.
در عوض "اقدام به خودکشی" به شیوه تهدید آمیز یا نمایشی و با استفاده از روش های کم خطرتر مثل مصرف دارو، بیشتر در خانم ها و در سنین جوانی شایع است و کمتر به موفقیت می انجامد.
هر چند که در موارد تهدید و اقدام نمایشی به خودکشی نیز باید مسئله را کاملاً جدی گرفت، چرا که 70 تا 80 درصد کسانی که خودکشی موفق می کنند، قبلاً نیت خود را با کسی در میان گذاشته اند که البته مورد توجه قرار نگرفته است. (2)
اقدام به خودکشی یا خودکشی
در هر صورت آن چه که برای ما مهم است، دلایل اقدام به خودکشی یا خودکشی موفق است که عمدتاً به سه گروه تقسیم می شوند:
1- زمینه هایی روانی
2- زمینه های اجتماعی
3- بحران های شخصی و اتفاقاتی که ایجاد فشار روانی می کنند. (3)
زمینه هایی روانی خودکشی در آمریکا
درباره زمینه روانی، یک بررسی آماری در آمریکا پیرامون خودکشی نشان داده است که: 72 درصد خودکشی های موفق به علت بیماری افسردگی، 13 درصد به علت اعتیاد به مصرف الکل، 8 درصد به علت سایر بیماری های روانی و 7 درصد بدون هیچ زمینه قبلی یا بیماری روانی خاص به وقوع پیوسته اند. بررسی های مشابه وجود اختلالات شخصیت توأم با اعتیاد به الکل یا مواد مخدر را در اقدام کنندگان به خودکشی و کسانی که موفق به خودکشی می شوند نشان می دهد.
زمینه های اجتماعی مؤثر در خودکشی
اما از جمله زمینه های اجتماعی مؤثر در خودکشی، انزوای اجتماعی (ناشی از پیری، بازنشستگی، تغییر منزل و گسستن پیوند از خانواده و ...) است؛ به عنوان مثال آسیب پذیرترین گروه، مردان پیری شناخته شده اند .
که بازنشستگی از کار، تقلیل روابط اجتماعی و کم شدن یا از دست دادن درآمد در آنها باعث ایجاد احساس از دست دادن موقعیت در جامعه و فقدان هدف در زندگی فردی شده است که ممکن است منجر به احساس بی ارزشی و افسردگی گردد و در نهایت به خودکشی منجر شود.
زمینه های شخصی مؤثر در خودکشی
در میان بحران های شخصی (سومین گروه) نیز فشارهای روانی ناشی از داغدیدگی، فشار مالی و قانونی و وجود بیماری در خانواده حائز اهمیت بیشتری شناخته شده اند. (4)
عوامل مؤثر در پدیده خودکشی
با مرور کلی و گذرایی که بر عوامل ایجاد خودکشی انجام دادیم، نقش "نماز" در تخفیف یا از بین بردن کامل هر یک از عوامل قابل بررسی است.
۱- اختلالات روحی و روانی
یکی از عمده‌ترین دلایل خودکشی، مشکلات روحی و روانی در افراد است. بسیاری از افرادی که به خودکشی دست می‌زنند قبل از انجام آن، معمولاً افکار منفی و افسردگی و ناامیدی به آنها دست می‌دهد. چنین افرادی بایستی برای درمان خود با مشورت با یک مشاور مجرب بتوانند خود را از افسردگی نجات داده و با کمک ایشان بر افکار منفی تسلط یابند.
۲- مشکلات جسمی
گاهی افراد در زندگی، به خاطر نقص عضو و یا یک بیماری، موقعیت خود را در جامعه ازدست می‌دهند. چنین افرادی در زندگی با مشکلات متعددی روبرو می‌شوند که ادامه دار شدن این مشکلات باعث از بین رفتن روحیه و رسوخ افکار منفی به ذهنشان می‌شود که می‌تواند آنها را به سمت خودکشی سوق دهد.
۳- نداشتن مهارت‌های زندگی
برخی از جوان‌ها متأسفانه به دلیل ناتوانی در مقابله با شرایط و اتفاقات آسیب زا و عدم سازگاری با رویدادهای زندگی، دست به خودکشی می‌زنند که عامل مهم آن، از ضعف والدین و سیستم غلط آموزش و پرورش در تربیت و مهارت آموزی فرزندان نشأت می‌گیرد.
۴- احساس یأس و ناامیدی از زندگی
برخی افراد در زندگی با شرایط سختی مواجه می‌شوند؛ طوری که زندگی را به نفع خود ترجمه نمی‌کنند. عوامل مختلفی در ناامیدی این افراد دخیل است. نا عدالتی و تبعیض، فقر و نداشتن شغل و مشکلات جنسی و… غیره عواملی هستند که می‌توانند افراد را به خودکشی سوق دهند.
۵- دوری از معنویات
اکثر کسانی که به خودکشی دست می‌زنند افرادی هستند که باور عمیق دینی ندارند و ارتباط معنوی با خدای یگانه در برنامه زندگی آنها نیست. کسی که باور به خدا و قیامت دارد به راحتی در مقابل مشکلات تسلیم نمی‌شود .
زیرا می‌داند خداوند برای مشکلات و ناکامی‌های او اگر در راستای فرامین الهی باشد؛ اجر و پاداش می‌دهد. نگاه کسی که باور به خدا و معنویات دارد به مشکلات و ناکامی‌ها خیلی متفاوت از کسی است که باور به خدا و معاد ندارد و در زندگی، مادیات برای او یک اصل می‌باشد.
نابراین کسی که باور به خدا و معاد دارد و از زندگی معنوی برخوردار است با سختی‌ها و مشکلات و ناکامی‌ها، هیچ موقع از زندگی دلسرد نمی‌شود و هیچ موقع بن‌بستی در زندگی نمی‌بیند.
نقش رفتارهای دینی در کاهش خودکشی
۱- آرامش روانی در پرتو ایمان به خدا
ویژگی همه عبادات آن است که یاد خدا را در دل انسان زنده می‌کنند. یاد خدا، بهترین نسخه دین برای آرامش روان در انسان است. عبادت و ارتباط با خدا به انسان یک حس آرامش و لذت‌بخشی می‌دهد که او را در مقابل مشکلات و سختی‌ها ایمن می‌سازد.
معمولاً کسانی که با خدا ارتباط معنوی دارند در سختی‌ها و مشکلات زندگی به خدا تکیه می‌کنند؛ از این‌رو کمتر در معرض مشکلات روحی و افسردگی قرار می‌گیرند و بالتبع در زندگی به بن بست نیز نمی‌رسند.
لذا خودکشی در چنین افرادی به ندرت اتفاق می‌افتد. خداوند متعال در قرآن، ایمان به خدا و یاد او را مایه آرامش می‌داند و می‌فرماید:
«الَّذِینَ آمَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِکْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنّ الْقُلُوبُ؛ (5) همان کسانی که ایمان آوردهاند و دل‌هایشان به یاد خدا آرام می‌گیرد، آگاه باش که با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد.»
«الَّذِینَ آمَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِکْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنّ الْقُلُوبُ؛ (5) همان کسانی که ایمان آوردهاند و دل‌هایشان به یاد خدا آرام می‌گیرد، آگاه باش که با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد.»
۲- بالا بردن ظرفیت روانی با عبادات عبادت و ارتباط با معبود، توجه دادن انسان به عوالم بالاتر و پرواز دادن او از دنیای مادی به دنیای معنوی است.
انسان وقتی با خدای خویش راز و نیاز می‌کند این ارتباط، باعث آرامش درونی در وی شده و حس خوشایندی به او دست می‌دهد که باعث می‌شود حل مشکلات زندگی را منوط به این عالم مادی نبیند.چنین افرادی، خداوند توانا را تکیه گاه امنی می‌دانند که می‌تواند در مشکلات و سختی‌ها او را یاری رساند.
بدین جهت است که انسان‌های دیندار در مراحل بالاتر ایمان، نه از چیزی هراس دارند و نه از حادثه‌ای محزون و افسرده می‌شوند: «الاَإِنَّ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ؛ (6)] آگاه باشید که بر دوستان خدا نه بیمی است و نه آنان اندوهگین می‌شوند.»
۳- انسجام شخصیتی با پرستش خدای یگانه
پرستش خدای یگانه و ارتباط معنوی با معبود می‌تواند انسجام شخصیتی در انسان ایجاد کند و او را از سرگردانی و پوچ‌گرایی نجات بخشد. کسانی که در مشکلات با خدای خویش در ارتباط نیستند درواقع یک حمایت‌گر محکم و قوی را ازدست می‌دهند.
در مقابل، کسانی که درسختی‌ها و مشکلات با عبادت و توسل، خود را به خدای خویش نزدیک می‌کنند و سرنوشت خویش را به خدای توانا می‌سپارند او را همیشه همیار و همراه خویش می‌دانند.
از سلامت روانی بهتری برخوردار می‌شوند و در زندگی به ندرت احساس تنهایی و افسردگی می‌کنند و کمتر افکار منفی و پوچ‌گرایی و خودکشی به آنها دست می‌دهد.
۴- تقویت اراده و صبر با نماز و روزه
یکی از کارکردهای عبادت و ارتباط با خدا، تقویت اراده در انسان است. نماز و روزه به انسان کمک می‌کند تا صبر و خویشتن داری را در خود تقویت کند.
کسی که روزه می‌گیرد مکلف می‌شود در روز، از لذت‌های خوراکی و غیره خودداری کند؛ لذا خویشتن داری از لذت‌های مادی در طول روز به او تمرین صبر می‌دهد و اراده او را در مشکلات قوی می‌کند.
خداوند به مؤمنان دستور می‌دهد از نیروی نهفته در عباداتی همچون نماز و روزه کمک بگیرند و با آنها به حل مشکلات خود بپردازند.
امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: «هنگامی که با غم‌های دنیا روبرو می‌شوید وضو بگیرید به مسجد بروید نماز بخوانید و دعا کنید زیرا که خداوند دستور داده است که:
«اسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ» از صبر و نماز (برای مشکلات) کمک بخواهید .»(7) بنابراین نماز و راز و نیاز با پروردگار، نیروی تازه ای درانسان ایجاد می‌کند که اراده او را در رویارویی با مشکلات وسختی‌ها بیشتر می‌کند.
تأثیر ایمان و "نماز" بر زمینه های روانی
درباره تأثیر ایمان و "نماز" بر زمینه های روانی، می توانیم به تأثیر عمده نماز در زدودن افسردگی و ایجاد امید و انگیزه زندگی در افراد اشاره نمود و این غیر از عوامل درونی و ناقل های عصبی شیمیایی ضد افسردگی است که توسط نماز فعال می شود و ما در" تاثیر نماز بر کاهش افسردگی" از این مجموعه مقالات بدان اشاره نموده ایم.
به علاوه واضح است که نمازگزار واقعی با "می و افیون" (که عوامل محرک دیگری در تحریک به خودکشی هستند)، میانه ای ندارد. در مورد تاثیر نماز بر رفع اختلالات شخصیت نیز در آینده طی چند نکته سخن خواهیم گفت.
تأثیر ایمان و "نماز" برزمینه های اجتماعی
در زمینه های اجتماعی از جمله انزوای سالخوردگان نیز تأثیر نماز نمود بارزی دارد، دیدگاه معنوی و آخرت گرای نمازگزار سبب می شود که به دوران پیری خویش، به عنوان فرصتی برای تجدید میثاق با پروردگار خویش و توبه و رهایی از گناهان بنگرد و درست به همین دلیل است که پای ثابت مسجد های ما را پیران و خردمندان تشکیل می دهند.
گو این که جامعه اسلامی و نمازگزار روابط توأم با احترام و ارزش را با این گروه افراد به واسطه سابقه اسلامی شان از ضروریات می داند.
تأثیر ایمان و "نماز" برزمینه های شخصی
اما در بعد بحران های شخصی، مثلا در مورد داغدیدگی، باز هم دیدگاه معادنگر و تکرار "مالک یوم الدین" توسط نمازگزار او را به طور کلی، حتی از فکر خودکشی نیز دور می سازد، چرا که دیدگاه معادنگر نمازگزار، سخن مولای متقیان جهان حضرت علی (ع) را به یاد می آورد که فرمودند:
"گمان کنید این شخصی که مرده است، به مسافرتی دور و دراز رفته است و اگر روزی او از سفر باز نگردد، شما برای دیدارش به همان سفر دور و دراز خواهید رفت."
به این ترتیب واکنش نشان دادن در مقابل داغدیدگی و سایر بحران های شخصی، آن هم به شکل خودکشی در مورد مسلمان نمازگزار به کلی بعید به نظر می رسد. به خصوص که "صبر و صلوة" قدرتمندترین دستاویزهای انسان در بحران های زندگی به حساب می آیند.
به قول رهبر عظیم الشان انقلاب:"انسان در هر شرایطی به نماز محتاج است و در عرصه های خطر محتاج تر".
نتیجه:
نماز و تاثیر آن در جلوگیری از خودکشی باور ی اعتقادی می ساز د که گناه کبیره بودن خودکشی را باید درک کند کسیکه اهل نماز است به این گناه واقف است.
اولاً از آن‌جا که خودکشی یکی از گناهان بزرگ است و خداوند در قرآن از آن نهی کرده است («و خودکشی نکنید، خداوند نسبت به شما مهربان است و هر کس این عمل را از روی تجاوز و ستم انجام دهد، به‌زودی او را در آتش وارد خواهیم ساخت و این برای خدا آسان است»
و خودکشی یکی از مصادیق فحشا و منکر است و طبق آیه قرآن («همانا نماز از فحشا و منکر باز می‌دارد» خود نماز از آن‌جا که در آن ذکر خدا و معاد می‌شود، ما را از خودکشی به عنوان یک کار زشت باز می‌دارد.
از طرفی کسی که به معاد اعتقاد دارد، می‌داند پس از مردن، انسان نیست و نابود نمی‌شود؛ بلکه مردن آغاز یک زندگی جدید است، یک زندگی مهم‌تر و دائمی. چنین کسی وقتی مشکلات و سختی‌ها و عذاب‌های قیامت را به یاد می‌آورد، مشکلات دنیا را در مقابل آن ناچیز به حساب می‌آورد.
پس چنین کسی به خاطر مشکلات بسیار بسیار ناچیز دنیا، در مقابل سختی‌های آخرت، هیچ‌گاه به فکر خودکشی نمی‌افتد؛ چراکه مرگ را پایان مشکلات نمی‌داند و بالفرض که او هیچ گناهی در طول عمر نداشته باشد .
و سختی‌های قیامت را نیز به خاطر بی گناهی‌اش نداشته باشد، همین خودکشی گناهی است که مردن و قیامت را برای او سخت و دردناک خواهد کرد.
پی نوشت:
(1) روانپزشکی لینفوردـ رئیس: مقاله اختلال های خلقی ـ ترجمه دکتر لون داویدیان، ص 254
(2) همان منبع ص 257
(3) همان منبع ص 258
(4) همان منبع 258
(5)سوره رعد، آیه ۲۶.
(6)سوره یونس، آیه ۶۲.
(7)بحار الأنوار، ج ۶۶، ص ۳۴۲.
منابع:
https://wikiporsesh.ir/
https://rayeheshgh.blog.ir/post/242
https://www.mehrnews.com/news/5414161
نویسنده بحشی از این مقاله توسط : دکتر مجید ملک محمدی
* این مقاله در تاریخ 1401/12/22 بروز رسانی شده است.
انسان وقتی با خدای خویش راز و نیاز می‌کند این ارتباط، باعث آرامش درونی در وی شده و حس خوشایندی به او دست می‌دهد که باعث می‌شود حل مشکلات زندگی را منوط به این عالم مادی نبیند.چنین افرادی، خداوند توانا را تکیه گاه امنی می‌دانند که می‌تواند در مشکلات و سختی‌ها او را یاری رساند.
بدین جهت است که انسان‌های دیندار در مراحل بالاتر ایمان، نه از چیزی هراس دارند و نه از حادثه‌ای محزون و افسرده می‌شوند: «الاَإِنَّ أَوْلِیَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ؛ (6)] آگاه باشید که بر دوستان خدا نه بیمی است و نه آنان اندوهگین می‌شوند.»
۳- انسجام شخصیتی با پرستش خدای یگانه
پرستش خدای یگانه و ارتباط معنوی با معبود می‌تواند انسجام شخصیتی در انسان ایجاد کند و او را از سرگردانی و پوچ‌گرایی نجات بخشد. کسانی که در مشکلات با خدای خویش در ارتباط نیستند درواقع یک حمایت‌گر محکم و قوی را ازدست می‌دهند.
در مقابل، کسانی که درسختی‌ها و مشکلات با عبادت و توسل، خود را به خدای خویش نزدیک می‌کنند و سرنوشت خویش را به خدای توانا می‌سپارند او را همیشه همیار و همراه خویش می‌دانند.
از سلامت روانی بهتری برخوردار می‌شوند و در زندگی به ندرت احساس تنهایی و افسردگی می‌کنند و کمتر افکار منفی و پوچ‌گرایی و خودکشی به آنها دست می‌دهد.
۴- تقویت اراده و صبر با نماز و روزه
یکی از کارکردهای عبادت و ارتباط با خدا، تقویت اراده در انسان است. نماز و روزه به انسان کمک می‌کند تا صبر و خویشتن داری را در خود تقویت کند.
کسی که روزه می‌گیرد مکلف می‌شود در روز، از لذت‌های خوراکی و غیره خودداری کند؛ لذا خویشتن داری از لذت‌های مادی در طول روز به او تمرین صبر می‌دهد و اراده او را در مشکلات قوی می‌کند.
خداوند به مؤمنان دستور می‌دهد از نیروی نهفته در عباداتی همچون نماز و روزه کمک بگیرند و با آنها به حل مشکلات خود بپردازند.
امام صادق (علیه السلام) می‌فرماید: «هنگامی که با غم‌های دنیا روبرو می‌شوید وضو بگیرید به مسجد بروید نماز بخوانید و دعا کنید زیرا که خداوند دستور داده است که:
«اسْتَعِینُواْ بِالصَّبْرِ وَالصَّلاَةِ» از صبر و نماز (برای مشکلات) کمک بخواهید .»(7) بنابراین نماز و راز و نیاز با پروردگار، نیروی تازه ای درانسان ایجاد می‌کند که اراده او را در رویارویی با مشکلات وسختی‌ها بیشتر می‌کند.
تأثیر ایمان و "نماز" بر زمینه های روانی
درباره تأثیر ایمان و "نماز" بر زمینه های روانی، می توانیم به تأثیر عمده نماز در زدودن افسردگی و ایجاد امید و انگیزه زندگی در افراد اشاره نمود و این غیر از عوامل درونی و ناقل های عصبی شیمیایی ضد افسردگی است که توسط نماز فعال می شود و ما در" تاثیر نماز بر کاهش افسردگی" از این مجموعه مقالات بدان اشاره نموده ایم.
به علاوه واضح است که نمازگزار واقعی با "می و افیون" (که عوامل محرک دیگری در تحریک به خودکشی هستند)، میانه ای ندارد. در مورد تاثیر نماز بر رفع اختلالات شخصیت نیز در آینده طی چند نکته سخن خواهیم گفت.
تأثیر ایمان و "نماز" برزمینه های اجتماعی
در زمینه های اجتماعی از جمله انزوای سالخوردگان نیز تأثیر نماز نمود بارزی دارد، دیدگاه معنوی و آخرت گرای نمازگزار سبب می شود که به دوران پیری خویش، به عنوان فرصتی برای تجدید میثاق با پروردگار خویش و توبه و رهایی از گناهان بنگرد و درست به همین دلیل است که پای ثابت مسجد های ما را پیران و خردمندان تشکیل می دهند.
گو این که جامعه اسلامی و نمازگزار روابط توأم با احترام و ارزش را با این گروه افراد به واسطه سابقه اسلامی شان از ضروریات می داند.
تأثیر ایمان و "نماز" برزمینه های شخصی
اما در بعد بحران های شخصی، مثلا در مورد داغدیدگی، باز هم دیدگاه معادنگر و تکرار "مالک یوم الدین" توسط نمازگزار او را به طور کلی، حتی از فکر خودکشی نیز دور می سازد، چرا که دیدگاه معادنگر نمازگزار، سخن مولای متقیان جهان حضرت علی (ع) را به یاد می آورد که فرمودند:
"گمان کنید این شخصی که مرده است، به مسافرتی دور و دراز رفته است و اگر روزی او از سفر باز نگردد، شما برای دیدارش به همان سفر دور و دراز خواهید رفت."
به این ترتیب واکنش نشان دادن در مقابل داغدیدگی و سایر بحران های شخصی، آن هم به شکل خودکشی در مورد مسلمان نمازگزار به کلی بعید به نظر می رسد. به خصوص که "صبر و صلوة" قدرتمندترین دستاویزهای انسان در بحران های زندگی به حساب می آیند.
به قول رهبر عظیم الشان انقلاب:"انسان در هر شرایطی به نماز محتاج است و در عرصه های خطر محتاج تر".
نتیجه:
نماز و تاثیر آن در جلوگیری از خودکشی باور ی اعتقادی می ساز د که گناه کبیره بودن خودکشی را باید درک کند کسیکه اهل نماز است به این گناه واقف است.
اولاً از آن‌جا که خودکشی یکی از گناهان بزرگ است و خداوند در قرآن از آن نهی کرده است («و خودکشی نکنید، خداوند نسبت به شما مهربان است و هر کس این عمل را از روی تجاوز و ستم انجام دهد، به‌زودی او را در آتش وارد خواهیم ساخت و این برای خدا آسان است»
و خودکشی یکی از مصادیق فحشا و منکر است و طبق آیه قرآن («همانا نماز از فحشا و منکر باز می‌دارد» خود نماز از آن‌جا که در آن ذکر خدا و معاد می‌شود، ما را از خودکشی به عنوان یک کار زشت باز می‌دارد.
از طرفی کسی که به معاد اعتقاد دارد، می‌داند پس از مردن، انسان نیست و نابود نمی‌شود؛ بلکه مردن آغاز یک زندگی جدید است، یک زندگی مهم‌تر و دائمی. چنین کسی وقتی مشکلات و سختی‌ها و عذاب‌های قیامت را به یاد می‌آورد، مشکلات دنیا را در مقابل آن ناچیز به حساب می‌آورد.
پس چنین کسی به خاطر مشکلات بسیار بسیار ناچیز دنیا، در مقابل سختی‌های آخرت، هیچ‌گاه به فکر خودکشی نمی‌افتد؛ چراکه مرگ را پایان مشکلات نمی‌داند و بالفرض که او هیچ گناهی در طول عمر نداشته باشد .
و سختی‌های قیامت را نیز به خاطر بی گناهی‌اش نداشته باشد، همین خودکشی گناهی است که مردن و قیامت را برای او سخت و دردناک خواهد کرد.
پی نوشت:
(1) روانپزشکی لینفوردـ رئیس: مقاله اختلال های خلقی ـ ترجمه دکتر لون داویدیان، ص 254
(2) همان منبع ص 257
(3) همان منبع ص 258
(4) همان منبع 258
(5)سوره رعد، آیه ۲۶.
(6)سوره یونس، آیه ۶۲.
(7)بحار الأنوار، ج ۶۶، ص ۳۴۲.
منابع:
https://wikiporsesh.ir/
https://rayeheshgh.blog.ir/post/242
https://www.mehrnews.com/news/5414161
نویسنده بحشی از این مقاله توسط : دکتر مجید ملک محمدی
* این مقاله در تاریخ 1401/12/22 بروز رسانی شده است.
.jpg "چگونه ماهی تازه را پاک کنیم؟")
