در سال‌های اخیر(2001میلادی) دولت‌های جهان تحت رهبری یونسکو اعلامیه جهانی تنوع فرهنگی را پذیرفتند؛ بر اساس این اعلامیه تنوع فرهنگی منعکس کننده میراث مشترک ما است و باید به عنوان یک منبع تبادل، نوآوری و خلاقیت حفظ شود. همچنین بر اساس این اعلامیه، تنوع فرهنگی به اندازه تنوع زیستی برای طبیعت ضروری است. این کنوانسیون یک نقشه عمل به رهنمودهای کلی مطرح می کند که بر اساس آن دولتهای عضو با مشارکت جامعه مدنی آن را اجرا می کنند. این کنوانسیون فرهنگ را به طور گسترده‌ای تعریف می کند که نه تنها هنر و ادبیات بلکه سبکهای زندگی، شیوه‌های زندگی با یکدیگر، نظام های ارزشی، سنت ها و باورها را نیز شامل می شود. بر اساس این کنوانسیون آزادی بیان و آزادی رسانهای شرایط ضروری برای شکوفایی تنوع فرهنگی هستند. با این وجود، این اعلامیه هشدار می دهد که جهانی شدن و نیروهای بازار به خودی خود برای حفاظت و حمایت از تنوع فرهنگی کافی نیستند: «با توجه به عدم توازن کنونی در جریان ها و تبادلات مربوط به کالا و خدمات فرهنگی در سطح جهانی، تقویت همکاری و همبستگی بین المللی با هدف توانمندسازی همه کشورها به ویژه کشورهای در حال توسعه و گذار ضروری است. بدین طریق می توان به استقرار صنایع فرهنگی ای دست یافت که در سطح ملی و بین المللی، پایدار و رقابتی باشند.

این نقشه عمل در مورد بهترین نحوه اجرای این کنوانسیون محتاط است و بنابراین انتخاب سیاست های مقتضی جهت نیل به تعادل بین تأمین حقوق آزادی بیان و حفاظت از میراث فرهنگی را به خود دولتها واگذار کرده است. کنوانسیون یک سری گام ها را در راستای نیل به (تنوع فرهنگی) مشخص می کند . برای مثال، تقویت اشتراک گذاری دانش و بهترین عملکردها درباره تنوع فرهنگی، حمایت از صنایع فرهنگی در کشورهای در حال توسعه و تقویت حفاظت از تنوع زبان‌ها در فضای مجازی به طور ملموس تر، این نقشه عمل مشخص می کند که رسانه‌های دولتی نقش مثبت مهمی در این فرآیند بازی می کنند: «دولت‌های عضو باید تولید، حراست و انتشار محتوای متنوع رسانه‌ها و شبکه‌های اطلاع رسانی جهانی را تقویت کرده و بدین منظور، نقش خدمات رادیو و تلویزیون دولتی را در توسعه کیفیت محصولات صوتی - تصویری به ویژه از طریق ایجاد مکانیسم های تعاونی برای تسهیل توزیع آنها، ارتقاء دهند.» اعلامیه جهانی تنوع فرهنگی، با توجه به التزام سازمان ملل متحد در به رسمیت شناختن و تقویت حقوق بشر و آزادی بیان، از اقدامات حمایتی شدیدتر مانند استفاده از موانع تجاری با نظارت دولت بر پخش رادیو تلویزیونی که واردات فرهنگی با مالکیت خارجی صنایع رسانه‌ای را محدود می کند، به صراحت حمایت نمی کند. تحت تاثیر این توافقنامه، یونسکو طرح‌های جدیدی جهت استانداردسازی و پایش آمار بین المللی مربوط به صنایع خلاق شامل تولید و توزیع فیلم‌های سینمایی، روزنامه‌ها و پخش رادیو - تلویزیونی طراحی کرده است. این امر پیشرفت خوشایندی در حوزه ای است که اغلب در گذشته نادیده گرفته شده و سری های آماری بین المللی در مورد این حوزه، شدیدا ناقص و قدیمی است. این دیدگاه نگرانی های راستینی را منعکس می سازد. بدیهی است که تنوع فرهنگی امر ارزشمندی است، چنانکه ثابت شده است طی یک قرن گذشته هزاران زبان زنده دنیا از بین رفته اند.

محدودیت‌های شواهد: مباحث مربوط به جهانی شدن فرهنگی بر اساس ادعاهای متناقض در مورد پیامدهای جهانی شدن استوار است، اما چنین ادعاهایی به ندرت مبتنی بر داده‌های تجربی گردآوری شده از افکار عمومی است. شواهد گسترده حکایت از وقوع جهانی شدن دارد . اما مطالعات نسبتا اندکی در مورد تأثیر واقعی این فرایند بر باورها و ارزش‌های مردم صورت گرفته است. چارچوب نظری و شواهد ارائه شده در این مطالعه، از تلاش های پیشین جهت تحلیل اثرات ارتباطات جمعی جهان وطنانه فراتر می رود. اگر چه قبل از جمع بندی و ارائه یافته های عمده پژوهش حاضر، بیان محدودیت‌های دانش موجود در مورد اثرات رسانه‌ها و تشخیص گام های بعدی در این حوزه دارای اهمیت اساسی است.

به منظور شناخت عوامل مختلف مؤثر بر افکار عمومی، یک رویکرد محدود و مشخص با تمرکز بر اثر رسانه‌های خبری اتخاذ گردید. قاعدتا بسیاری از عوامل دیگر، نیز ممکن است بر شکل گیری نگرش‌ها و ارزش‌ها اثرگذار باشند.

برای مثال، به منظور تبیین جامع مشارکت مدنی زمینه های مختلف نهادی سطح کلان مانند نقش نظام های انتخاباتی و الگوهای رقابت حزبی، عوامل سطح متوسط مانند فعالیت ها و تراکم سازمان های جامعه مدنی و انجمن های داوطلبانه و منابع و نگرش‌های انگیزشی سطح خرد را بایستی بهم پیوند داد. به طور مشابه، ارزیابی قوت دینداری نیازمند تحلیل امنیت وجودی و توسعه انسانی در هر جامعه و نیز تنوع عقاید، مناسک و کردارهای مربوط به ادیان مختلف جهان است. مدل‌های محدود و مشخص، دارای شفافیت و ظرافت قابل توجه ای هستند، اما در این گونه مدل ها همچنان خطر حذف برخی عوامل تأثیر گذار در تحلیل الگوهای ارزش‌های فرهنگی وجود دارد. در این مطالعه، کنترل های معینی برای برخی ویژگی های مهم کاربران رسانه‌ها اعمال گردید اما همواره کنترل های دیگری را نیز می توان مورد توجه قرار داد که وضعیت تعامل بین متغیرهای موجود را پیچیده تر سازند. پژوهش های میان فرهنگی، سری های زمانی و مطالعات موردی دقیق تر می تواند به بررسی کامل تر ابعاد ارزش‌های فرهنگی و نگرش‌های اجتماعی موجود در کتاب حاضر، کمک کند.

این تحلیل در درجه اول، بر تأثیر ارتباطات جمعی جهان وطنانه برخاسته از رسانه‌های خبری تمرکز می کند؛ سایر منابع اطلاعاتی مورد بررسی قرار نگرفته اند. ممکن است سایر منابع اطلاعاتی مانند برنامه‌های سرگرم کننده رادیویی و تلویزیونی عامه پسند، رمان ها و مجلات، موزیک ویدئوها و دی وی دی ها، فیلم‌های سینمایی و مستندها، هنرهای نمایشی و بصری، هنرهای طراحی و کاربردی، موزه‌ها و فعالیت‌های آنلاین متنوع و به سرعت در حال تحول، تسأثیر بیشتری داشته باشد. صنایع خلاق گوناگون در میراث فرهنگی هر جامعه نقش دارند. همچنین ارتباطات جهان وطنانه تحت تأثیر انتقال مستقیم مردم و تماس های تلفنی و ایمیلی بین المللی قرار دارند. این حقیقت که مطالعه حاضر اثرات معنادار ارتباطات جمعی جهان وطنانه را اثبات کرده است حاکی از آن است که ممکن است اثرات بالقوه انباشتی اتصال فزاینده شبکه‌های اطلاعاتی مختلف در میان جوامع، دست کم گرفته شده باشد. مقایسه شاخص‌های ارتباطات میان فرهنگی مختلف در همه اشکال آن در پیمایش‌های افکار عمومی آینده می تواند چنین پایه ای را ایجاد کرده و تحلیل این موضوعات را تسهیل کند.

منبع: جهانی شدن و تنوع فرهنگی، پیپا نوریس و رونالد اینگلهارت، ترجمه: عبدالله فاضلی و ساجده علامه،صص328-326، چاپ و نشر سپیدان، تهران، چاپ اول، ۱۳۹۵

اعلامیه جهانی تنوع فرهنگی

مقالات مرتبط

تازه های مقالات

بیشترین بازدید هفته