سبزی های ترد مانند کرفس، هویج، فلفل دلمه ای، کلم بروکلی و گل کلم به همراه سس کم چرب، ماست و سالاد. ماست کم چرب یا پنیر کم چرب مخلوط شده با میوه یا آب میوه غلیظ.
تخمه یا میوه مغزدار مانند بادام، بادام زمینی، بادام هندی، گردو، تخمه آفتاب گردان، تخمه کدو و سویا. میوه‌های تازه و خشک. کراکرهای سبوس دار با پنیر کم چرب، کره بادام زمینی، کره بادام.
غلات سالم با حداقل ۳ گرم فیبر، شیر کم چرب، بستنی تهیه شده از میوه تازه و شیرینی های خانگی را که سالم تر است جایگزین شیرینی جات ناسالم کنید.
قبل یا نزدیک به ساعت خواب کودکان از شیر کم چرب، فرآورده های سویا، کره بادام زمینی و پنیر استفاده نمایید تا خواب آرامی داشته باشند.
استراتژی جهانی تغذیه شیرخواران و کودکان خردسال تغذیه انحصاری شیرخواران با شیر مادر را در ۶ ماه اول به عموم توصیه می کند. برای اینکه بتوانید در مورد ارزش شیر مادر آگاهی رسانی و مادران را تشویق کنید که به کودک خود شیر مصنوعی ندهند، لازم است اطلاعاتی در مورد مقایسه موادمغذی شیر مادر و دیگر شیرها در اختیار آنها قرار دهید.
از آنجا که کودکانی که منحصرا از شیر مادر تغذیه می کنند، از معضل چاقی و بیماری های ناشی از آن در امان هستند و در بزرگسالی کمتر با چاقی دست به گریبان خواهند بود، مادران با داشتن این اطلاعات و شیردهی اصولی می توانند کودکان خود را در برابر بیماریهای مختلف بیمه کنند. برای اینکه ترکیب شیر مصنوعی را درک کنیم، لازم است تفاوت های بین شیرهای دام و شیر مادر و چگونگی اصلاح شیرهای دام برای تبدیل شدن به شیر مصنوعی (فرمولا) را بدانیم.
نمودارهای مختلفی وجود دارند که مواد مغذی شیر مادر را با شیر تازه گاو و بز مقایسه می کنند. همه شیرها حاوی چربی برای تامین انرژی، پروتئین برای رشد و قند شیر به نام لاکتوز برای تامین انرژی هستند. شیرهای دام، نسبت به شیر مادر پروتئین بیشتری دارند و دفع این مقادیر زیاد پروتئین برای کلیه های تکامل نیافته شیرخوار بسیار دشوار است.
شیر مادر همچنین حاوی اسیدهای چرب ضروری موردنیاز برای رشد مغز، چشم و سلامت عروق خونی است. این اسیدهای چرب در شیرهای دام وجود ندارد ولی ممکن است به شیر مصنوعی اضافه شده باشد.
کیفیت پروتئین همانند کمیت آن در شیرهای مختلف متفاوت است. درست است که مقدار پروتئین شیر گاو برای تولید شیر مصنوعی قابل اصلاح است اما کیفیت پروتئین ها غیرقابل تغییر است. پروتئین موجود در شیر گاو ۸۰ درصد کازئین دارد که هضم آن بسیار دشوار است ولی شیر مادر فقط ۳۵ درصد کازئین دارد و بقیه پروتئین های ضدعفونت (پروتئین WHEY) هستند.
پروتئین کازئین دلمه می شود و هضم را دچار اختلال می کند بنابراین مقدار زیاد آن که در شیر گاو وجود دارد، معده کودک را دچار آسیب می کند چون در معده شیر خوار به صورت لایه ای ضخیم و غیر قابل هضم دلمه می شود.
پروتئین شیر انسانی بیشتر از نوع WHEY و ضدعفونت است و از شیر خوار در مقابل عفونت ها محافظت می کند. کودکانی که با شیر مصنوعی تغذیه می شوند، ممکن است نسبت به پروتئین های شیرگاو عدم تحمل پیدا کنند و حتی وقتی با شیرهای حاوی پروتئین های مختلف تغذیه می شوند، اسهال، درد شکم، بثورات جلدی و علایم دیگر نشان دهند.
بهتر است مادر، نوزاد خود را تا ۲ سال شیر دهد تا مواد غذایی لازم به بدن نوزاد به حد کافی برسد. مادران این نکته را به یاد داشته باشند که به هیچ عنوان شکر به غذای نوزاد خود اضافه نکنند و از همان ابتدا فرزند خود را به روش درست و سالم غذا خوردن، عادت دهند. این نکته را نیز به یاد داشته باشند، که هر چه غذای سالم به کودک بدهند، به همان اندازه سلامتی آینده کودک خود را رقم زده اند.
کودکان و نوجوانان به مقدار بسیار کم می توانند از شکر و مواد شیرین کننده استفاده کنند. بدن آنها برای بهتر و سریع تر رشد کردن، به ورزش و تغذیه صحیح نیاز دارد. چربی غذای خود را کم کنید: در رژیم غذایی بزرگسالان بهتر است چربی های اشباع حذف شود. چربی های اشباع، همان چربی هایی است که از بدن جانوران به دست می آید. این نوع چربی راحت تر از چربی های غیر اشباع، به سلول های چربی می رود و باعث عدم کارآیی اعمال بدن می شود.
اما چربی های غیر اشباع اثرات مفیدی را بر روی بدن انجام می دهد و باعث کاهش کلسترول و فشار خون می شود. برای تامین انرژی رژیم غذایی، نیاز به چربی نیز مهم است. بهترین رژیم غذایی آن است که چربی موجود در آن محدود باشد. رژیم غذایی با چربی بسیار کم، برای نوزادان و کودکان زیر ۲ سال مناسب نیست، زیرا که بسیاری از ویتامین ها و املاح احتیاج به چربی دارند و گذشته از آن چربی خود یک ماده مغذی است و نباید آن را به هیچ وجه حذف کرد.
یک رژیم با چربی کم (مخصوصا چربی های اشباع) در موارد خاص برای کودکان بزرگ تر توصیه می شود. نوزادان و کودکان باید آب نیز بنوشند، تا بدن آنها بتواند عملکرد مناسبی داشته باشد. غذاهای حاوی کلسیم و آهن بخورید کلسیم یک ماده معدنی است که بسیار برای نوزادان و دختران و زنان با اهمیت است. کلسیم در غذاهای زیادی وجود دارد، از قبیل: لبنیات، انجیر، آلو، سبزیجات برگ سبز، ماهی سالمون و غیره. آهن نیز یک ماده معدنی است که برای دختران و زنان و ورزشکاران و گیاهخواران دارای اهمیت فوق العاده زیاد می باشد. آهن در گوشت ها، غلات، حبوبات، سبزیجات برگ سبز، کدو حلوایی، تخم مرغ، آجیل و غیره یافت می شود.
منبع: آشپزی و تغذیه کودکان، فاطمه تقدسی‌نیا، صص171-166، نوید حکمت، چاپ دوم، قم، 1396
