خواص سکنجبین در طب اسلامی (طبیعت و فواید درمانی)

از دیدگاه طب اسلامی شربت سکنجبین به ویژه نوع ساده آن موافق همه مزاج‌ها است و ابن سینا آن را از بهترین اشربه معرفی می‌کند. "بهتـرین اشربه در همه مزاج‌ها و سن‌ها برای حفظ صحت سـکنجبین است، مجاری باریک را باز می‌کند و اجازه نمی‌دهد که کیموس غلیظ در آن محتبس شود. " سکنجبین ساده مزاج گرم و خشک دارد و زمانی که به اندازه معین جوشانده شود، اثرات گرم و خشکی را بر جای می‌گذارد. مهمترین خواص سکنجبین در طب اسلامی عبارت‌اند از:

۱. دفع صفرا و سموم بدن

یکی از خواص سکنجبین و شربت‌های تهیه شده از آن در طب اسلامی کمک به دفع صفرا و خروج سموم بدن از طریق ادرار و عرق کردن است. سکنجبین نقش مهمی در پاکسازی کبد و دستگاه گوارش دارد و باز کننده عروق و برطرف کننده عطش بوده، برای افراد با مزاج صفراوی بسیار مفید است.

۲. بهبود ناراحتی‌های گوارشی

در طب اسلامی از شربت سکنجبین برای رفع سوزش سر‌دل، نفخ شکم، اسید و رفلاکس معده استفاده می‌شود.

۳. پیشگیری از بروز سکته‌های قلبی و مغزی

شربت سکنجبین در کاهش فشار خون موثر است و از این طریق از بروز بیماری‌های قلبی و حملات ناگهانی قلب و سکته مغزی جلوگیری می‌کند. همچنین خوردن سکنجبین با شیرینی کم در کاهش قند و چربی خون نیز موثر است.

۴. رفع عطش و کاهش خشکی کام و دهان

سکنجبین به بهبود گرمازدگی، رفع عطش و کاهش التهاب بدن ناشی از گرما کمک می‌کند. متخصصان طب اسلامی خوردن سکنجبین در فصل بهار را از تدابیر حفظ سلامتی می‌دانند. همچنین در طب اسلامی از شربت سکنجبین به خصوص همراه با عرق کاهو یا عرق عنب الثعلب، برای کاهش خشکی کام و دهان استفاده می‌کنند.

۵. تعدیل مزاج

سکنجبین باعث تلطیف انواع مزاج شده، در ایجاد سردی، تقطیع اخلاط و فرونشاندن گرمی و جلای معده موثر است. سرکه انگبین ساده؛ سودا، بلغم و صفرا را از بدن خارج می‌کند.

۶. رفع یبوست

سکنجبین خاصیت ملین و مسهل دارد و از یبوست پیشگیری می‌کند. همچنین در طب اسلامی از سکنجبین برای دفع اخلاط رقیق از طریق ادرار از بدن استفاده می‌شود.

۷. خواص سکنجبین برای پوست و کمک به درمان برص

در طب اسلامی و سنتی از سکنجبین برای درمان برص (لک و پیس پوست) استفاده می‌شود.

نکته مهم: در طب اسلامی که بر پایه گرمی و سردی طبع است، اگر در نظر باشد که شربت سکنجبین برای مزاج‌های گرم تهیه شود، باید مقدار سرکه آن بیشتر و اگر برای مزاج‌های سرد آماده شود، باید میزان عسل آن خیلی بیشتر در نظر گرفته شود. همچنین در مورد بیماری‌های مختلفی که در نظر است با سکنجبین درمان شوند بسته به نوع بیماری سکنجبین با تخم گیاهان سرد و یا تخم گیاهان گرم درست می‌شود یا ممکن است با تمرهندی، آب نارنج، لیموترش، سیب ترش، گالبی ترش و یا به ترش تهیه شود و از نظر شیرینی ممکن است با عسل، دوشاب انگور و شیره خرما و ... شیرین شود.

خواص شربت سکنجبین و کاسنی

شربت سکنجبین و کاسنی برای بهبود گرمازدگی و تعدیل مزاج افراد صفروای یک نوشیدنی سودمند است و به رفع نفخ شکم و کاهش مشکلات گوارشی کمک می‌کند.

خواص شربت سکنجبین و رازیانه

این سکنجبین برای رفع انسداد کبدی و طحال خوب است، مدر است و برای انواع تب‌ها و استسقا مفید است. همچنین مصرف آن به بهبود عملکرد تخمدان‌ها، زیبایی پوست و مو، کیفیت قاعدگی، افزایش میل جنسی و تناسب سینه خانم‌ها کمک می‌کند.

فواید و عوارض سکنجبین در بارداری

مصرف هر نوع ماده غذایی در بارداری باید با احتیاط همراه باشد و فواید و عوارض مصرف آن مد نظر قرار گیرد. در مورد سکنجبین و شربت‌های تهیه شده از آن نیز بایستی شرایط مادر باردار و موارد احتیاطی و منع مصرف سکنجبین که در ادامه آورده شده است، در نظر گرفته شود.

خوردن شربت سکنجبین در حد اعتدال و یا مصرف کاهو سکنجبین در بارداری به داشتن بارداری سالم، تقویت اعصاب، هاضمه و افزایش اشتهای زنان باردار کمک می‌کند. همچنین مصرف سکنجبین در کاهش یبوست بارداری که از مشکلات شایع دوران بارداری است، موثر است.

عوارض سکنجبین (نکات احتیاطی و موارد منع مصرف)

سکنجبین اصل از ترکیب سرکه و عسل یا سرکه و شیره تهیه می‌شود، اما امروزه اغلب سکنجبین‌های موجود در بازار با شکر درست می‌شوند که در مقایسه با سکنجبین‌های قدیمی فواید و ارزش غذایی کمتری دارد و بایستی از زیاده روی در مصرف آن پرهیز کرد. موارد احتیاطی و منع مصرف سکنجبین به شرح زیر است:

۱- افرادی که دچار ناراحتی ریه و آسم هستند در مصرف سکنجبین احتیاط کنند.

۲- خوردن سکنجبین در هنگام سرفه شدید ممنوع است، زیرا باعث تشدید سرفه می‌شود. در این موارد هرچقدر ترشی سکنجبین بیشتر باشد، ضرر آن نیز بیشتر خواهد بود.

۳- بیماران مبتلا به زخم معده و روده در مصرف سکنجبین و شربت‌های تهیه شده از آن احتیاط کنند.

۴- افرادی که به سرکه حساسیت دارند و افراد دارای مزاج بلغم زیاد، باید در خوردن سکنجبین احتیاط کرده، آن را با مصلح مصرف کنند.

۵- مبتلایان به تکرر و قطره قطره آمدن ادرار و سایر مشکلات مثانه، درد‌ها و مشکلات رحمی در مصرف سکنجبین احتیاط کنند.

توصیه‌هایی برای مصرف شربت سکنجبین

برای خنک کردن سکنجبین آن را با یخ یا وسیله دیگری مانند یخچال سرد نکنید، زیرا این عمل باعث می‌شود از لطیف شــدن خلط جلوگیری و لعاب دهان لزج شود.

در هوای خنک به خصوص در فصل زمستان بهتر است شربت سکنجبین را نیمه گرم مصرف کنید تا اثرات آن برای سلامتی بیشتر شود و در تابستان آن را با آب سرد مخلوط کنید تا تشنگی را کاهش دهد و تب را بشکند.

درباره مصرف سکنجبین بایستی دقت کنید که اگر میزان سرکه سکنجبین از اعتدال خارج شود طبع آن سرد و برای مبتلایان به زخم معده و روده زیانبار می‌شود و اگر شیرینی آن زیاد شود طبع آن گرم و بسیار چاق کننده خواهد شد.