اگر چه پرواز افکار اغلب با مشکلاتی مانند اختلال دوقطبی یا اسکیزوفرنی همراه است، اعتقاد بر این است که گاهی اوقات مصرف بیش از حد کافئین، ممکن است باعث بروز این حالت در افراد سالم شود. اصطلاح "اختلال فکری" به اختلال در روند فکر کردن اشاره دارد که به نوبه خود در مبحث چگونگی فرایند فکر کردن یک شخص قرار می‌گیرد. برخی بیماری‌ها یا اختلالات روانی می‌توانند باعث ایجاد مشکلاتی در فکر، احساس یا رفتار فرد بشوند. اختلال در فرآیند فکر می‌تواند بر توانایی یک فرد در ایجاد یک ترتیب منطقی برای ایده‌ها در گفتار یا نوشتار تأثیر بگذارد. پرواز افکار به خودی خود یک مشکل نیست، اما می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی در سلامت روان باشد. پرواز افکار یکی از نشانه‌هایی است که در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی دیده می‌شود که یک اختلال عصبی است که با دوره‌های مانیاک و افسردگی مشخص می‌شود. تغییرات سریع و مکرر در موضوعات گفتگو می‌تواند نشانه‌ای از مانیاک یا هیپومانیاک باشد. یکی دیگر از نشانه‌های مربوط به گفتار که ممکن است در چنین افرادی مشاهده شود، فشار برای حرف زدن است، که بیمار احساس می‌کند که باید صحبت کند. تغییرات مکرر در مباحث گفتگو و حرف زدن سریع و فراوان می‌تواند برای دیگران این را بسیار دشوار سازد که آنچه بیمار می‌گوید را بفهمند یا دنبال کنند.

معنی پرواز افکار

سه جنبه در یک پروسه تفکر طبیعی وجود دارد. که عبارتند از:

* محتوا (موضوع مورد نظر برای فکر کردن)
* روند (شیوه‌ای که افکار با هم مرتبط می‌شوند)
* جریان فکر (مقدار و سرعت الگوی فکر)

در صورت اختلال در جریان فکر، تغییراتی در مقدار و سرعت تفکر وجود دارد. همچنین این به عنوان اختلال فکری معمولی شناخته شده است، اختلال در شکل فکر کردن را می‌توان با تجزیه و تحلیل گفتار و نوشتار بیمار شناسایی کرد. فکر کردن نامنظم می‌تواند به صورت نشانه‌هایی باشد از قبیل:

* پرواز افکار (افکار متفاوت، تغییرات مکرر در مباحث مکالمه)
* عدم وجود ارتباط (حداقل ارتباط منطقی بین افکار)
* ارتباط صوتی (ترکیب کلمات غیر مرتبط به دلیل شباهت در صداها)
* اختلال در حرف زدن (تغییر موضوع در پاسخ به یک محرک)
* ترکیب کلمات (سخنرانی نامفهوم و بی‌معنی که فقط مجموعه‌ای از کلمات است)
* نوسان (از موضوع منحرف می‌شود، و هرگز به سؤال و اطلاعات درخواست شده پاسخ نمی‌دهد)

در بخش‌های زیر، روی صحبت ما در مورد پرواز افکار خواهد بود.

پرواز افکار در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی یا فاز مانیاک و هیپومانیک رایج است. هیپومانیک به حالت ذهنی‌ای اشاره دارد که در آن فرد مبتلا به نظر می‌رسد بسیار پر انرژی است. در طول این مرحله ممکن است این علایم ظاهر شود:

* به راحتی عصبی می‌شود
* بی‌قراری
* بدون فکر عمل کردن
* بی‌دقتی

او ممکن است بدون توقف صحبت کند. در عین حال که فرد مبتلا ممکن است هیجان داشته باشد، اطرافیان او باید قادر به شناسایی علائم هیپومانیک باشند. بر خلاف یک دوره از شیدایی که توسط روانپزشک مشخص می‌شود، دوره هیپومانیک به این اندازه شدید نیست. علاوه بر این که، این دوره با وهم و خیال همراه نیست. پرش افکار ممکن است در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی و یا اختلال بیش فعالی (ADHD) نیز مشاهده شود. به نظر می‌رسد فردی دارای این علامت است که به سرعت در حال صحبت کردن از یک موضوع به موضوع دیگر است. تغییرات ناگهانی و مکرر در موضوع صحبت باعث می‌شود برای شنونده سخت باشد که درک کند که گوینده در مورد چه موضوعی صحبت می‌کند. مسیر قطار تفکر چندین بار تغییر می‌کند و قبل از این که یک فکر بتواند کامل شود، فرد مبتلا به طور ناگهانی به یک موضوع دیگر می‌پرد، اگر چه ممکن است ارتباطی از لحاظ ریتم، جناس و افعال بین ایده‌ها وجود داشته باشد. اصطلاح "ارتباط صوتی" اشاره به کلمات یا عباراتی دارد که به جای معنای مرتبط دارای آوای مشابه است. توالی منطقی بین افکار ممکن است در اثر عوامل اختلال زای موجود در محیط از بین برود.

مثال‌هایی از پرواز افکار

* پدرم من را به اینجا فرستاد. او من را در یک ماشین سوار کرد. رنگ ماشین زرد است. رنگ زرد به نظر من خوب است.

* مادر من بسیار دلنشین است، اما او همیشه در برابر من عصبانی است. من هرگز عصبانی نمی‌شوم زیرا همه را دوست دارم اما فقط سگ من مرا دوست دارد. سگ‌ها بهترین دوستان انسان هستند. دوستان می‌توانند تبدیل به دشمن شوند. این مرد دشمن ملت است.

* آسمان آبی است. من عاشق چشم‌های آبی هستم. چشمانم آبی است. آب در همه جا وجود دارد.

* من عاشق رنگ آبی هستم. احساس اندوه دارم. من می‌توانم ضربان قلبم را احساس کنم. من سام را در بازی اسم و فامیل شکست دادم.

* من خانه‌ام را دوست دارم. خانه جایی است که دل آنجا باشد. قلبم خیلی سریع می‌زند.

* من غذای خوب می‌خواهم. این رستوران غذاهای خوشمزه‌ای دارد. چند رستوران در شهر شما وجود دارد؟ شهر من بهترین است.

* من رنگ قرمز را دوست دارم. لباس قرمز من روی تخت افتاده است. وقت آن رسیده است که به رختخواب بروم.

در مثال‌های فوق، هر جمله به جملات قبلی توسط پیوندهای صدایی متصل می‌شود (اسم کلمات به جای معنای آن). با این حال، موضوع در هر جمله تغییر می‌کند و فکر در هیچ یک از این جملات به دقت شرح داده نمی‌شود.

پرواز افکار ممکن است با سخنرانی تحت فشار همراه باشد که به نوبه خود به افزایش سرعت حرف زدن اشاره دارد. فرد مبتلا، با سرعت صحبت می‌کند، زیرا او برای ادامه صحبت احساس فشار می‌کند. تقریبأ مانند حرف زدن بدون نقطه گذاری است.

عدم وجود ارتباط، با ذکر مثال

در برخی موارد، بیماران ممکن است عدم وجود ارتباط را نشان دهند. از دست رفتن ارتباط، به این معنی است که افکار فرد بیمار غیر مرتبط هستند. در اینجا چند نمونه آورده شده است:

* من به بازار رفتم. من باید این کتاب را بخوانم.
* کی این لباس را خریدید؟ بعد ظهر دوست داشتنی است.
* من باید پیاده روی کنم. من احساس می‌کنم یک شکلات می‌خواهم.
* من باید برای امتحان مطالعه کنم. این فیلم نقدهای بسیار خوبی را دریافت کرده است.

در مثال‌های فوق، بین افکار و اظهارات گفته شده، ارتباطی وجود ندارد. عدم ارتباط و همچنین پرواز افکار می‌تواند نشان دهنده اختلال فکری یا برخی از بیماری‌های روانی مانند اسکیزوفرنی باشد. به همین دلیل است که واژگان به کار برده شده توسط بیمار، اغلب برای تحلیل وضعیت توسط روانپزشکان ثبت می‌شود.

در پایان، پرواز افکار به خودی خود یک مشکل نیست، اما می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات جدی در سلامت روان باشد. این وضعیت در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی فاز مانیک و یا هیپومانیک مشاهده می‌شود. در طول این مرحله، فرد مبتلا برای بیان حرف‌هایش یا سخنرانی تحت فشار قرار می‌گیرد، به همراه هجوم ثابت افکاری که می‌تواند توانایی آن شخص را به طور مؤثر در تعامل با دیگران و حتی خواب و یا استراحت تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، اگر یکی از علائم ذکر شده در فردی وجود داشته باشد، باید بلافاصله از طریق کمک‌های پزشکی تحت درمان قرار گیرد.

هشدار: اطلاعات مندرج در این مقاله صرفأ برای آموزش خوانندگان است. و نباید جایگزین مشاوره با یک متخصص روانشناس شود.

منبع: اسمیت پندیت - بازل