به طور کلی باید ماده‌ی غذایی مناسبی را برای میان وعدهی کودک انتخاب کنیم. این ماده باید ارزش غذایی کافی داشته باشد و رضایت بچه را تامین کند؛ بدآموزی نداشته باشد؛ از نظر بهداشتی ایمن باشد و با بودجهی اکثریت خانواده‌ها تناسب داشته باشد. (در مواردی که مهد کودک میان وعدهی مشترک نمی دهد) نکته ی حائز اهمیت دیگر آن است که غذای تهیه شده توسط مادر، نه تنها سالم تر است بلکه انتقال دهنده ی مهر مادری نیز هست. نان، پنیر و خیار؛ نان، پنیر و گردو، انجیر خشک، نخودچی، انواع مغزها گردو - بادام - فندق و...؛ میوه ها به خصوص سیب، نان شیرمال، کیک و کلوچه مواد مناسبی برای میان وعده در مهد کودک هستند. از جمله عناصر و مواد نیاز کودک در این سنین که باید به آن توجه شود، عبارت اند از:
آهن: کودکان به علت رشد سریع همراه با افزایش در هموگلوبین و میزان کل آهن بدن، در معرض خطر بیشتری از آنمی کم خونی ناشی از کمبود آهن قرار دارند.
توانایی یادگیری در کودکان مبتلا به کمبود آهن کاهش می یابد و کم خونی سبب کاهش توانایی این کودکان می شود چرا که اکسیژن کم تری به سلول‌ها می رسد. پیشگیری از کم خونی ناشی از کمبود آهن در کودکان باید بر مصرف کافی مواد غذایی آهن دار متمرکز شود. مصرف مقداری گوشت قرمز بدون چربی راحت ترین راه رساندن مقدار بیشتر آهن به یک کودک است. متاسفانه تعدادی از بچه ها تمایلی به خوردن تکه های گوشت ندارند که در این موارد بهتر است گوشت چرخ کرده جایگزین شود.
نسبت بالای آهن هم در بسیاری از غذاهای حیوانی، آهن را بیشتر قابل جذب می کند. به علاوه باید به خاطر داشت که مصرف منابع حاوی ویتامین C جذب آهن غیر هم را افزایش میدهد. پس خوردن لیمو ترش، پرتقال و یا گوجه فرنگی به همراه غذا به علت غنی بودن از نظر ویتامین C به جذب آهن موجود در غذا کمک می کند.
کلسیم :کلسیم برای تشکیل مواد معدنی، مینرالیزاسیون و رشد بافت استخوانی در کودکان لازم است و باید به مقدار کافی در برنامه غذایی وجود داشته باشد. جذب کلسیم به عواملی مثل میزان پروتئین، ویتامین D و فسفات بستگی دارد. کودکان به ازای هر کیلوگرم وزن بدن، ۴ - ۲ بار بیشتر از بزرگسالان به کلسیم نیاز دارند. شیر و فرآورده های لبنی، منابع اصلی کلسیم هستند. برای بچه‌هایی که یکی از این فرآورده ها را استفاده نمی کنند باید انواع دیگری از همان گروه را جایگزین کرد. به طور مثال اگر بچه ای شیر نخورد باید به او ماست بدهید. پنیر نیز غذای مناسبی برای افزایش هوش دانش آموزان است البته بهتر است پنیر را شب مصرف کرده، یا صیحها به همراه گردو و بادام استفاده کنید، زیرا مصرف پنیر به تنهایی در صبح عکس العمل های عصبی را قدری کند می کند؛ این امر به دلیل تغییر نسبت کلسیم به فسفریونیزه در پنیر است.
ویتامین D (ویتامین د) :ویتامین D برای جذب کلسیم و رسوب آن در استخوان‌ها مورد نیاز است. چون این ماده از تاثیر آفتاب بر بافت های زیر پوستی به دست می آید، میزان مورد احتیاج رژیم غذایی بسته به موقعیت جغرافیایی خود و مدت زمانی که در معرض آفتاب قرار می گیرند، متفاوت است.
روی: کمبود روی سبب اختلال در رشد، کم اشتهایی و کاهش حس چشایی می شود. بهترین منبع روی؛ گوشت و غذاهای دریایی هستند.
ید : کمبود ید موجب کند ذهنی، کاهش آموزش پذیری و ضعف توانایی جسمی افراد می شود که این مشکل با مصرف نمک یددار در رژیم غذایی تا حدودی برطرف می شود.
فیبر: یکی دیگر از مشکلات تغذیه ای دانش آموزان، کمبود فیبر و سبوس غلات و... است. برای رفع این مشکل لازم است از سبزیها و میوه ها در رژیم غذایی استفاده ی بیش تری شود و بچه ها به استفاده از غلات سبوس دار تشویق شوند.
هویج و اسفناج طی باقی ماندن در سوپ به یک آنزیم خطرناک تبدیل و موجب بروز مسمومیت در کودکان می شوند. اثرات زیان بار نیترات به دو دسته مستقیم و غیرمستقیم قابل تقسیم است که اثر مستقیم آن در ترکیب با پروتئین و اسیدهای آمینه باعث ایجاد نیتروزآمین شده که خود عامل ابتلا به سرطان است و اثر غیر مستقیم آن تبدیل به نیتریت و بروز مسمومیت می شود.
وجود نیترات زیاد در آب و غذا باعث افزایش نیتریت بزاق انسان و تخریب ویتامین A و C در بدن می شود. سبزیجاتی مانند هویج و اسفناج که خود حاوی نیترات هستند از این جمله اند از این رو بهتر است در سوپ کودکان استفاده نشوند. نیترات موجود در این سبزیجات طی ماندن در سوپ کودکان به نیتریت تبدیل شده و این نیتریت با هموگلوبین خون نوزاد ترکیب و باعث تولید نوعی آنزیم خطرناک در بدن کودکان و ابتلای آنها به مسمومیت می شود.
استفاده از آب فاضلاب در آبیاری کشتزارها، استفاده از کودهای شیمیایی که به طور معمول در کشور ما مصرف آن رایج است و همچنین رشد گیاه در خاکهایی که فاقد عنصر مولیبدن باشد از علل تجمع نیترات در گیاهان است. نشست فاضلاب های شهری و انسانی به سفره های آب زیرزمینی و استفاده از آبهای آلوده به منظور استفاده انسانی نیز می تواند موجب افزایش ورود نیتراب به آب شرب مردم شود.
منبع: آشپزی و تغذیه کودکان، فاطمه تقدسی‌نیا، صص200-197، نوید حکمت، چاپ دوم، قم، 1396
