چرا چاق مي شويم؟!

جنسيت

چاقي در زنان شايع تر از مردان است که معمولاً روند آن از دوران بلوغ آغاز شده وپس از ازدواج و بارداري افزايش مي يابد .گاهي اوقات اين نوع چاقي پس از يائسگي ايجاد مي شود.
چنين به نظر مي رسد که نقش هورمون هاي زنانه(استروژن و پروژسترون)در ايجاد چاقي خانم ها بيشتر از نوع پايين تنه (شکم ران ها وباسن)است اما بعد از يائسگي که سطح هورمون هاي زنانه کاهش مي يابد چاقي بالا تنه بيشتر ديده مي شود.

اختلالات هورموني

اختلالات و بيماري هاي هورموني نيز مي توانند منجر به بروز چاقي شوند که از مهم ترين آنها مي توان به موارد زير اشاره کرد:
-کم کاري تيروئيد:در اين بيماري به علت پايين بودن سطح هورمون هاي غده تيروييد متابولسيم بدن کاهش يافته و تمايل بدن به ذخيره انرژي و چاقي بيشتر مي شود.از طرف ديگر کمبود هورمون هاي تيروييدي منجر به حبس آب در بدن و ادم مي شود و در نهايت به دنبال تجمع چربي و آب وزن بدن افزايش مي يابد.
اختلالات غده هيپوفيز:پاره اي از اختلالات غده هيپوفيز منجر به افزايش ترشح هورمون هاي استروييدي و چاقي مي شود.
اختلال در عملکرد غده فوق کليوي:اختلال در عملکرد غده فوق کليوي موجب بروز سندرم کوشينگ و چاقي مي شود.
بيماري سندرم کوشينگ:در اين حالت ميزان هورمون هاي استروييدي در خون افزايش مي يابد.هورمون هاي استروييدي موجب تجمع و ذخيره چربي در ناحيه شکم ران ها باسن و چاقي مرکزي مي شود.
چاقي در اين بيماري در حد متوسط مي باشد.
بيماري تخمدان پلي کيستيک:در اين بيماري تخمدان داراي کيست هاي متعدد است.نيمي از اين بيماران چاق هستند.
انسولينوما:بيماري نادري است که با افزايش بيش از حد ترشح انسولين و چاقي همراه است.
اختلالات هيپوتالاموس:گاهي اوقات در جريان التهاب، ضربه يا تومور ناحيه هيپوتالاموس اشتهاي فرد زياد شده و بدنبال آن پرخوري و چاقي بروز مي کند.

مشکلات روحي - عصبي

به طور کلي اضطراب و استرس و داشتن روحيه اي عصبي مي تواند به افزايش وزن منجر شود.واضح است که در دنياي کنوني به دلايل مختلف استرس در افراد زياد است و اکثر انسان ها از آرامش کافي برخوردار نيستند (لازم به ذکر است که اضطراب و استرس در افراد مستعد چاقي موجب چاقي مي شود.)
اضطراب از طريق زير مي تواند منجر به افزايش وزن شود:
1-ترشح اسيد معده را افزايش داده و باعث احساس گرسنگي زود هنگام مي شود .به اين ترتيب شخص مضطرب زود به زود غذا مي خورد.در نتيجه به مرور چاق مي شود.
2-بعضي افراد براي تخفيف استرس به غذا خوردن روي مي آورند و حتي در مواقعي که گرسنه نيستند غذا مي خورند يا خورده خواري مي کنند.به نظر مي رسد غذا خوردن موجب آرامش آنها مي شود.
توصيه مي شود اين افراد وقتي عصبي يا مضطرب مي شوند قبل از اينکه چيزي بخورند آيا براي تخريب استرس حتماً بايد چيزي بخورند؟!آيا کار ديگري نمي توانند انجام دهند؟!به عنوان مثال چرا در اين مواقع تلويزيون نگاه نمي کنند موسيقي گوش نمي دهند مطالعه نمي کنند و يا هرکاري ديگري که مي تواند به آنها آرامش بدهد مانند پياده روي انجام نمي دهند؟!
حداقل بهتر است در اين شرايط از مواد سالم و مفيد استفاده شود مانند آب ميوه هاي طبيعي و ميوه جات.
3-ديده شده است که اضطراب حتي اگر با پرخوري و خرده خواري همراه نباشد با ايجاد تغييراتي در نظم هورموني بدن استعداد و تمايل به چاقي را افزايش مي دهد.بدين ترتيب که هيجانات و اضطراب موجب افزايش ترشح انسولين مي شود.
انسولين به دو طريق وزن بدن را افزايش مي دهد:
الف-موجب حبس آب و نمک در بدن و ادم مي شود (بدن پف مي کند.)
ب-موجب افزايش ذخيره چربي در بدن مي شود .(چاقي عارض مي شود.)افسردگي نيز در پاره اي موارد باعث پرخوري و کم تحرکي شخص افسرده شده و ايجاد چاقي مي کند.بعضي از اين موارد عارضه پرخوري عصبي است که به نظر مي رسد شخص مبتلا در خوردن وسواس دارد و به هيچ عنوان نمي تواند غذا خوردن خود را کنترل کند.
سؤال :آيا کسي که از اختلالات هورموني و يا مشکلات روحي-رواني رنج مي برد مي تواند با رژيم غذايي لاغر شود؟
-پاسخ مثبت است اما لازم است براي بهتر لاغر شدن علاوه بر داشتن رژيم غذايي ،بيماري فرد نيز درمان شود تا نتيجه بهتري حاصل شود.به علاوه اين بيماري ها علاوه بر چاقي مشکلات ديگري نيز براي فرد بيمار ايجاد مي کنند
نياز به رسيدگي و درمان دارد.براي درمان اختلالات هورموني مراجعه به متخصص بيماري هاي غدد و براي درمان مشکلات عصبي-روحي مراجعه به مشاور خانواده و روانشناس لازم است.

داروها:

مصرف بعضي داروها به صورت خوراکي و تزريقي در ايجاد چاقي موثر است.اين داروها عبارتند از:
الف-برخي داروهاي اعصاب
ب-داروهاي هورموني نظير کورتوني و...وهورمون هاي جنسي زنانه(ترکيبات حاوي استروژن و پروژسترون داروهاي ضدبارداري و...)
ج-داروهاي مسکن
د-ساير داروها نظير انسولين و بعضي از ويتامين ها

آيا کسي که دچار چاقي شده است بايد مصرف دارو را قطع کند؟

-پاسخ منفي است.از آنجا که اين داروها براي بيماري خاصي تجويز شده اند قطع مصرف داروها ممکن است اشتباه و حتي خطرناک باشد.در اينگونه موارد لازم است بيمار با پزشک معالج خود مشورت کند و چنانچه پزشک صلاح بداند دارو را قطع يا تعويض کرده و يا مصرف آن را کاهش دهد.
بيماري ها و مشکلات ناشي از چاقي و اضافه وزن
چاقي و اضافه وزن خطرات جدي براي سلامت بدن ايجاد مي کنند.چاقي موجب بروز بعضي بيماري ها شده وشيوع برخي بيماري ها را افزايش مي دهد و در کل عمر انسان را کاهش مي دهد.به طوري که به طور متوسط به ازاي هر دو کيلوگرم اضافه وزن يک ساعت از طول عمر فرد کاسته مي شود(کسي که بيست کيلوگرم اضافه وزن دارد حدود ده سال کمتر از حد طبيعي عمر مي کند).
بعضي از مشکلات و بيماري هاي ناشي از چاقي و اضافه وزن عبارتند از:

الف-بيماري ها و مشکلات ظاهري

-خستگي زودرس و تنگي نفس
-افزايش بروز آرتروز کمردرد و بيماري هاي ستون مهره(فتق ديسک مهره اي و بيماري سياتيک و...)
هرچه وزن وزن بيشتر شود خطر بروز آرتروز بيشتر مي شود به طوري که با ده کيلوگرم افزايش وزن احتمال بروز آرتروز دو برابر و با بيست کيلوگرم اضافه وزن سه برابر مي شود و...
-مشکلات پوستي نظير ترک خوردن پوست و...
-رشد موهاي زايد و پر موشدن بدن بخصوص در خانم هاي چاق
-عدم تناسب اندام و بد حالت بدن و چهره و....

ب-بيماري ها ومشکلات داخلي

-افزايش ابتلا به بيماري هاي قلب و عروق
حملات قلبي در افراد داراي اضافه وزن دو برابرو در افراد چاق سه برابر بيشتر از افراد نرمال است و چاقي شديد منجر به نارسايي قلبي مي شود.
-افزايش ابتلا به سرطان هاي مختلف
ابتلا به سرطان کيسه صفرا، پستان ،رحم و تخمدان ها و کليه ها در خانم هاي چاق و ابتلا به سرطان پروستات و روده بزرگ در مردان چاق بيش از سايرين است.
-بروز سنگ کليه کيسه صفرا تا 7 برابر ميزان طبيعي.
-افزايش ميزان کلسترول و تري گليسريد خون که خطر بيماري هاي قلبي را افزايش مي دهد.
-افزايش بروز سکته مغزي و فشار خون بالا تا3 برابر افراد عادي.
افزايش ابتلا به ديابت تا 4 برابر ميزان طبيعي.
نکته:
وقتي انسان چاق مي شود به همان صورت که چربي در ناحيه شکم و ران ها توجه مي کند.به عنوان مثال لايه اي از چربي قلب را پوشانده و درون رگ هاي قلب نيز پلاک هاي چربي به وجود مي آيد
و آنها را تنگ و مسدود مي کند.در اين حالت کار قلب دشوار و تغذيه آن با مشکل مواجه مي شود.اين مساله مي تواند به نارسايي و سکته قلبي و سرانجام مرگ منجر مي شود.
-افزايش بروز بيماري هاي زنان نظير اختلال در سيکل ماهيانه و افزايش احتمال نازايي
-افزايش مشکلات بارداري و زايمان براي مادر و نوزاد نظير فشار خون و مسموميت حاملگي سزارين هاي اضطراري مرگ هاي مادر زادي نوزادان و افزايش خطر مرگ مادر و جنين.متخصصان بيماري هاي زنان همواره اصرار دارند خانم ها قبل از بارداري وزن اضافه خود را کاهش دهند.چاقي براي خانم هاي حامله خطرناک است و مي تواند يک بارداري آسان را به يک فاجعه تبديل کند.
-مشکلات تنفسي نظير خرخر شبانه و وقفه تنفس هنگام خواب که مي تواند سبب بي نظمي ضربان قلب شود.
-افزايش ابتلا به بيماري نقرس و واريس و...

ج-پيامدهاي روحي - عصبي

سرانجام در نتيجه عدم تناسب اندام و مشکلات ظاهري و يا ابتلا به بيماري هاي مختلف روحيه و اعتماد به نفس انسان کاهش يافته و اين مساله مي تواند به اضطراب و افسردگي منجر شود و موجب انزوا و گوشه گيري فرد چاق شود.اين مشکل به خصوص در کودکان و سنين مدرسه ديده مي شود و اثر نامطلوبي بر رشد روحي - رواني کودک مي گذارد.
نکته اميد بخش آن است که وقتي با دريافت رژيم غذايي صحيح و فعاليت بدني مناسب وزن کاهش يافته و چاقي اصلاح مي شود اين بيماري ها يا از بين رفته يا بهبود چشمگيري پيدا مي کنند.به اعتقاد متخصصان کاهش وزن خطرات ناشي چاقي را به ميزان زيادي کاهش مي دهد.روش ها موقت و نا کارآمد درمان چاقي دانستيم که چاقي مشکلات بسياري براي سلامت روحي و جسمي انسان ايجاد مي کند و لازم است براي درمان اين بيماري ها دست يابي به تندرستي و تناسب و طول عمر چاقي را درمان نمود.گرچه امروزه اغلب افراد مي دانند که درمان منطقي و اصولي چاقي تنها با رژيم غذايي صحيح و فعاليت بدني مناسب امکان پذير است اما روش هاي ديگري نيز براي درمان چاقي پيشنهاد مي شود که درواقع غير علمي سودجويانه کم اثر و گاه خطرناک است.قبل از آنکه به بررسي اين روشها و مشکلات و عوارض ناشي از آنها بپردازيم لازم است تعريفي از لاغري و کاهش وزن ارايه دهيم.آيا کاهش وزن همان لاغري است ؟هرچند در وهله اول به نظر مي رسد اين دو داراي معني يکساني باشند اما هميشه اين طور نيست.
منبع:تغذيه و سلامتي شماره 74 /س