اسلام با توجه به اهمیت و اثرگذاری امور جنسی در زندگی فردی و اجتماعی، اصل این غریزه را پاک و مقدس می داند، ولی برنامه ای برای آن در نظر گرفته است تا انسان بتواند آن را کنترل کند و از این غریزه برای تکامل خود و جامعه بهره گیرد. نظریه عفت، بر کنترل شهوت خوردن و شهوت جنسی تأکید دارد که با یکدیگر بی ارتباط نیستند. میل خوردن و میل جنسی برای ادامه بقای انسان ضروری است، ولی اسلام می گوید این دو باید در کنترل عقل و شرع باشند تا مؤمن بتواند از آنها به درستی بهره گیرد. از این رو، پس از شناخت خدا، اهمیت چیزی در زندگی به اندازه عفت شکم و عفت جنسی نیست. اسلام برای ازدواج، عامل اصلی پاکدامنی و عفت، ارزش فوق العاده ای قایل است؛ چنان که رسول خدا می فرماید: «ازدواج، سنت و روش من است. هر کس از آن دوری کند، از من نیست».
در روایات، زیبایی عفت و پاکی بیشتر در پرتو کنترل شکم و شهوت جنسی طرح می شود؛ یعنی دور کردن شکم و غریزه جنسی از زشتی حرام، بلکه از مشتبهات و مکروهات. علامه مجلسی می نویسد: عفت در اخبار و روایات، بر عفت شکم و مسائل جنسی اطلاق می شود، و نگه داشتن این دو از حرام، بلکه مشتبه و مکروه از خوردنی ها و نوشیدنی ها و تماس های جنسی، بلکه نگه داشتن خود از مقدمات این دو، یعنی دوری کردن از کسب و به دست آوردن اموال حرام برای خوردن و همچنین دوری از مقدمات حرام تماس جنسی، مثل بوسیدن و لمس کردن و نگاه به نامحرم، مصداق عفت است. اگر عفت شکم و شهوت جنسی را از برترین عبادات شمرده اند، به دلیل این است که این دو از سخت ترین کارهاست و می تواند آدمی را به جهنم ببرد.
مردی خدمت امام باقر رسید و عرض کرد: من در کار عبادت ضعیف هستم و کم روزه می گیرم، ولی امیدوارم و می کوشم جز حلال نخورم. حضرت به او فرمود: چه کوشش و عبادتی بهتر از عفت شکم و شرمگاه است؟ آن شخص گفت: کم نماز و کم روزه هستم، ولی امیدوارم و می کوشم جز حلال نخورم و جز با حلال نزدیکی نکنم. حضرت فرمود: چه جهادی برتر از پاک نگه داشتن شکم و شرمگاه است.
برای نمونه سازی قرآن کریم نیز با طرح داستان حضرت یوسف علیه السلام به این پیام را برای انسان‌های دین دار میفرستد که با تقوا و صبر میتوانند یوسف باشند.
پاکیزگی و آراستگی: انسان در زندگی خود به بعضی پدیده ها تمایل درونی دارد که به این حالت «فطرت» می گویند. همچنین اموری را که آدمی با این حالت می شناسد و به آنها تمایل می یابد، «امور فطری» می نامند. امور فطری در نهاد آدمی ریشه دارند و بی نیاز از آموزش اند. به همین سبب، انسان زیبایی را دوست دارد و آنچه او را زیبا کند، دوست می پندارد. پاکی، پاکیزگی و آراستگی از جمله آنهاست. این اوصاف اگرچه در ساحت رفتاری ظهور می یابد و بر همین اساس ملا گزینش در این گفتار بود- وابستگی زیادی به ناحیه معرفت و گرایش انسان دارد.
اسلام، در کنار توجه به پاکیزگی ظاهری، به پاکی باطن هم دستور داده است. پاکی و پاکیزگی به معنای وسیع آن، چنان ارزشمند است که به گفته خداوند، رستگاری انسان در پاکی و پاکیزگی است. انسان، بنده خداوندی است که زیبا، پاک و پاکیزه است و زیبایی و پاکی را دوست دارد؛ از این رو، فطرت، از منظره ناپاک و نازیبا بیزاری میجوید. رسیدگی به پاکیزگی می تواند نمونه روشنی از احترام گذاشتن به احساسات و افکار اطرافیان باشد. این، حق هر فردی است که هم نشین و همکارش پاکیزه باشد.
روش رسول خدا برای هر مسلمانی الگوست. آن حضرت با حالت پاک و پاکیزه و معطر و آراسته حاضر می‌شد و در خانه هم پاکی و آراستگی را رعایت می کرد. او سفارش می فرمود: «به درستی که خداوند دوست دارد هرگاه بنده اش به سوی برادران دینی خویش «افراد جامعه می رود، خود را آماده کند؛ یعنی زیبا و آراسته در جامعه حضور یابد».
در اسلام سفارش شده وقتی کودک به دنیا می آید، مستحب است او را بشویند (غسل دهند) و در گوش راست او اذان بگویند و در گوش چپش اقامه. نیز در زندگی باید پاکیزگی بدن، دهان، لباس، خانه و ناخن را رعایت کرد. در پایان عمر نیز باید آدمی را بشویند و غسل دهند، در پارچه های پاک و پاکیزه بگذارند، و در زمینی پاک به خاک بسپارند.
اسلام، برنامه سعادت فردی و اجتماعی است که بر اساس وحی و عقل به بشر ارزانی شده است تا با اجرای آن به سعادت دنیا و آخرت برسد؛ پاکیزگی، که از اخلاق انبیا به شمار می آید، از این طرح و برنامه کلی جدا نیست. در این راستا ، برای نهادینه کردن پاکیزگی در زندگی و رفتار مسلمانان، برنامه هایی را تنظیم کرده است که به برخی از آنها اشاره می کنیم :
1. عبادت را با پاکیزگی همراه کرده است: مسلمان باید هر روز به نماز بایستد، ولی نمازی پذیرفته میشود که با بدنی پاک در جامهای پاک و در مکانی پاک اقامه گردد؛
٢. به انواع پاکیزگی های ظاهری و باطنی و معنوی سفارش کرده است: از مسواک زدن گرفته تا..
٣. یک روز در هفته را عید قرار داده و در آن روز کارهایی را سفارش کرده است که پاکیزگی و درخشندگی خاصی دارد: مستحب است مسلمان در روز جمعه غسل کند؛ موهای زاید بدن را بزداید؛ ناخنها را کوتاه و موهای سر و صورت را مرتب کند؛ و...؛ و سپس به نماز جمعه برود
۴. آراستگی، زیبایی و استفاده درست از نعمت ها را اصلی مهم در زندگی انسان، به ویژه دینداران، به شمار آورده است: از این رو، بر تجمل معقول، آراستگی فردی و اجتماعی، آراستگی متقابل زن و شوهر برای یکدیگر، آراستگی محیط و آراستگی معنوی تأکید می کند.
منبع: اسلام و زیبایی‌های زندگی: رویکردی تحلیلی و تربیتی به سبک زندگی ، دکتر داود رجبی‌نیا، صص386-381، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمة الله علیه، قم، چاپ اول، 1391
