دانش بشری از سال‌ها پیش حواس انسان را در پنج عنوان (بینایی، شنوایی، بویایی، چشایی و لامسه) طبقه بندی می کند، و همین حواس پنجگانه اند که رابطه گسترده انسان و دنیای اطراف او را شکل می دهند. در اهمیت نظافت صورت شاید همین نکته کافی باشد که چهار حس از مجموع حواس پنجگانه بشری، در وابستگی کامل با آن به سر می برند. تماس آب - این منشأ پاکیزگی و حیات - با صورت، افزون بر محاسن متعددی که از نظر برقراری تعادل ناقل های عصبی در بدن انسان دارد، از دیدگاه مقابله با آلودگی هایی که ممکن است در چشم، بینی، دهان و پوست صورت ایجاد بیماری کند، مهم است.
با اینکه دست قدرتمند صنع الهی، ساختمان گوش، بینی، چشم و دیگر اعضا را چنان آفریده است که خود به خود مقاومت بی نظیری در برابر آلودگی می کنند و روزانه بارها و بارها بدون آنکه انسان متوجه شود، آلودگی ها را از خود دور می سازند (مثلا در گوش، جریان موم؛ در بینی، موهای ریز متعدد؛ در چشم، پلک زدن و اشک)، اگر آب نیز در شست وشوی صورت به کار برده شود، فعالیت پاک کنندگی اعضای صورت کامل می شود؛ افزون بر اینکه دست کم سه بار شست وشوی صورت، هرگونه آلودگی محیطی را نیز از آن خواهد زدود. توجه به این نکته، مهم است که در راه عمده ابتلا به عفونت‌ها (دهانی و استنشاقی) مربوط به محدوده صورت هستند.
از سوی دیگر، به علت پراکنده بودن عوامل عفونی متعدد در محیط اطراف و هوای تنفسی انسان، و با توجه به اینکه استنشاق میکروب از راه بینی، روش عمده انتقال این عفونت هاست، بیماریهای عفونی تنفس، به وفور اتفاق می افتد. این مشکلات، به ویژه در فصل سرما که تجمع افراد در محیط‌های بسته افزایش می یابد و ویروسها و باکتریها امکان رشد و بیماری زایی زیادتری پیدا می کنند، بیشتر می شود. به همین علت است که در فصل سرما، شایع ترین علت مراجعة اطفال و بزرگسالان به پزشک، بیماری سرماخوردگی و عوارض متعدد ناشی از آن است، و همان طور که اشاره شد، بیشتر این درگیریها، از انتقال عامل بیماری زا از راه بینی سرچشمه می گیرد.
از جمله مواردی که هنگام وضو مورد توصیه مؤکد قرار گرفته، سه مرتبه چشیدن و استنشاق آب سرد و پاک است. با توجه به آنکه نخستین سد دفاعی بدن در برابر عفونت‌های تنفسی، موهای ریز تعبیه شده در مخاط بینی است، عوامل عفونی متعددی، از جمله بسیاری از ویروسها و باکتریها و حتی عامل بیماری سل، در این موها متوقف می شوند، و جلوی حرکت آنها به قسمتهای دیگر دستگاه تنفس گرفته میشود.
بر این اساس، چنانچه مسلمانان در مقدمات نماز و حین وضو دستور اسلامی استنشاق آب سرد را اجرا کنند، همه روزه چند نوبت میکروبهای مجرای تنفس را زدوده، آن را تمیز و پاکیزه می کنند و به این ترتیب از بروز بیماریهای متعدد تنفسی در امان خواهند بود.
وقت شناسی: فرصت و ابر همانندند و به سرعت می گذرند و بازگشتی ندارند؛ هنر در بهره برداری نیک از وقت است. امام علی با تأکید می کند: «فرصت همانند ابر میگذرد؛ پس فرصت های خوب را غنیمت بشمارید». به راستی که زندگی کوتاه است، و فرصتها زودگذر، و تنها سرمایه گرانبهای آدمی برای دستیابی به کمال و خودسازی، وقت است. اگر آن را قدر نداند و در راه خدمت به همنوعان و رضایت خداوند به کار نگیرد، جز حسرت و پشیمانی چیزی برای او به همراه ندارد. حضرت رسول صلى الله علیه وسلم می فرماید: «پنج چیز را پیش از پنج چیز غنیمت شمر: جوانی را پیش از پیری؛ سلامت را پیش از بیماری؛ فراغت را پیش از مشغول شدن به کار؛ زندگی را پیش از مرگ؛ و دارایی را پیش از فقر و نداری».
اسلام برای استفاده بهینه از وقت، افزون بر توصیه به دین داری و پرهیزکاری، به نظم و انضباط در کارها سفارش می کند و گاهی به طور جزئی بر تقسیم اوقات برای استفاده بهینه از آن تأکید می نماید: ۱. زمانی برای ارتباط با خداوند؛ ۲. زمانی برای تأمین امور زندگی؛ ۳. زمانی برای ارضای تمایلات و دستیابی به لذتهای قابل قبول؛ ۴. معاشرت با دوستانی که انسان را از کمبودهایش آگاه می سازند و برای از بین بردن آنها به او کمک می کنند.
نکته بسیار جالب اینکه ارضای تمایلات و اقدام به لذت های قابل قبول، وسیله ای برای دستیابی به موضوع اول، یعنی ارتباط با خداوند و امور دین، دانسته شده است.
به طور کلی، انسان باید با برنامه ریزی و آموزه‌های زیبا آفرین اسلامی، مانند نظم، به زیباسازی رفتار و روابط خود بپردازد و با متانت و بردباری و بدون عجله کار خود را انجام دهد و بداند که عجله از شیطان، و وقار و متانت از خداوند است (العجله من عمل الشیطان والتأنی من الرحمن)، و با تأنی کار کردن، به دوراندیشی نزدیک‌تر می باشد. التأنی حزم؛ «با مدارا کار کردن، دوراندیشی است».
اسلام دینی است که در قوانین آن، نظم و ترتیب اهمیت فراوانی دارد؛ یعنی برای کارهایی که به انجام دادن آنها دستور داده، زمان خاصی را تعیین کرده است، و چنانچه کسی همان کارها را زودتر یا دیرتر از موعد مقرر انجام دهد، از او پذیرفته نخواهد شد. برای مثال، نمازهای واجب روزانه، هرکدام زمان ویژه ای دارد که باید در وقت خود انجام گیرد و اگر پیش از فرا رسیدن وقت خوانده شود، پذیرفته نمی گردد، و چنانچه کسی پس از گذشتن وقت آن را به جا آورد، باید نیتش را تغییر دهد و به نیت قضا بخواند تا از او پذیرفته شود.
منبع: اسلام و زیبایی‌های زندگی: رویکردی تحلیلی و تربیتی به سبک زندگی ، دکتر داود رجبی‌نیا، صص 390-386، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمة الله علیه، قم، چاپ اول، 1391
