زینت آسمان: زیبایی آسمان، هم از لحاظ تعداد آیات مربوط به آن و هم از این نظر که خداوند، آن را به خودش نسبت داده، قابل توجه است: إنا زینا السماء الدنیا بزینة الکواکب (1)«ما آسمان دنیا را با زینت ستارگان آراستیم» مضمون این آیه، در آیه‌های ۱۲ سورة فصلت، ۵ سوره ملک، ۱۶ سوره حجر، و ۶ سورة ق نیز آمده است.
زینتهای الهی: زینت به معنای زیبایی بصری است که در قالب حرام نبودن زینتهای الهی تأکید شده است: قل من حرم زینة الله؛(2) «بگو چه کسی زینت های الهی را برای بندگانش بر آورده، و روزیهای پاکیزه را حرام کرده است؟» این آیه، زینت را برای انسان حلال می شمارد. قرآن، یکی از نعمت‌های خداوند را زینت آسمانها با ستارگان برای تماشاگران می داند: وزیناها للناظرین.(3) اما علاقه به زینت نباید انسان را به هلاکت بکشد و بهره گیری از آن باید کنترل شده باشد. قرآن کریم نشان دادن زینت زنان را جز برای شوهرانشان و محرمهای آنان، حرام می داند: لا یبدین زینتهن إلا لبعولتهن.(4) به هر حال اسلام، با زهد نابجا و ریاضت نامشروع و رهبانیت، مخالف است، و اصل در اسلام برای بهره گیری از زینت ها و طیبات، مباح بودن است، مگر با دلیل خاصی حرام شود.
فلسفه وجودی زینت‌ها: إنا جعلنا ما على الأرض زینة لها لنبلوهم أهم أحسن عملا * وإنا لجاعلون ما علیها صعیدة جرزا(5): «البته ما آنچه را روی زمین است، زینت برای آن قرار دادیم تا آنان را بیازماییم که کدامشان بهتر و نیکوتر عمل می کنند، و ما سرانجام آنچه را روی آن است، به صورت خاک و زمینی بی گیاه قرار میدهیم». بر اساس این دو آیه، آنچه روی زمین است (باغ ها، گلها، میوه ها، جانوران، أبها، معادن و رنگها) زینت زمین است، ولی برای انسان‌های رشد یافته، ایمان، زینت و آرایش است(6)، و به قول پیامبر خدا، بهترین زینت مرد، وقار و آرامش همراه با ایمان است: عن الصادق علیه السلام قال: قال رسول الله : أحسن زینة الرجل السکینة مع إیمان (7)
زینت ایمان: بیشترین کاربرد واژه زینت در قرآن، در مورد زیبایی‌های فوق حسی است؛ مانند: لکن الله حبیب إلیکم الإیمان وزینه فی قلوبکم(8)؛ «ولی خدا ایمان را محبوب شما قرار داده، در دلهایتان آن را زینت بخشیده است».
بنابراین زینت انسان، کمالات معنوی است، چنان که جلوه های مادی زینت زمین است. خداوند در ادامه آیه، آفت زینت انسان را نیز کفر، فسوق و عصیان برمی شمارد. بدین سان، تنفر از بدی، امری فطری است. آن که آنها را بد نداند و ایمان را محبوب نشمارد، فطرتش منحرف شده یا بر آن پرده ای قرار گرفته است.با وجود اینکه ایمان برای انسان به عنوان زینت ذکر شده است، در جمله ای برای ایمان نیز زینتی ارائه می شود: قال أمیر المؤمنین : زین الإیمان الور؟ «پارسایی، آرایش دهنده ایمان است».
زینت کارهای شیطانی: وعادا وثمود وقد تبین لکم من مساکنهم وزین لهم الشیطان أعمالهم فصدهم عن السبیل وکانوا مستبصرین؛ «و (قوم) عاد و ثمود را نیر (هلاک کردیم)، و بیشک بعضی از مساکن (مخروبه) آنان برای شما آشکار است. شیطان اعمالشان را برای آنان زینت داد، پس آنان را از راه (خدا) بازداشت، درحالی که (برای شناخت حق و باطل) بصیرت داشتند».
از آنجا که انسان به طور فطری زینت و زیبایی را دوست دارد، شیطان از این گرایش درونی سوءاستفاده می کند. او با تبلیغات، توجیهات، زیبانمایی غرور، خودبزرگ بینی و افتخار به ثروت و قدرت، زشتیها را، به زیبایی، دام خود قرار میدهد.
رسول خدا صلی الله علیه وآله و سلم در سخنی می فرماید: «خداوند متعال زیباست و زیبایی را دوست دارد. او مایل است اثر نعمت خود را در بندهاش ببیند و دشمن فقر و فقرنمایی است»؛ إن الله تعالى جمیل یحب الجمال، ویجب أن یرى أثر نعمته على عبده، ویبغض البؤس والتباؤس (9)
و همچنین فرمودند: إن الله تعالى جمیل یحب الجمال، ویجب معالی الأخلاق، ویکره سفسافها (10)؛ «خداوند متعال زیباست و زیبایی را دوست دارد. او خویهای والا را دوست، و خصلتهای پست را ناخوش میدارد».
و در جایی دیگر می فرمایند: آفة الجمال الخیلاء؟(11) «آفت زیبایی، غرور است». از دید امام علی(علیه السلام) همه هستی زیباست، و زیبایی هم تنها در صداء چهره، منظره و خط خلاصه نمی شود. نگاه جمال شناس و جمال یاب آن حضرت، ژرفای وجود را می کاود و با نگاهی فراتر از مادیات، زیبایی را حتی در مفاهیم و مقوله های ذهنی، روحی و رفتاری نیز درک می کند و آن را میستاید و می شناساند. از این نگاه، بردباری، وقار، دانش، عمل به دانش، نشر دانش، عفاف، صدق، خرد، سلامت، پارسایی، قناعت، منت ننهادن عدالت و... زیبایی است.
در دعای سحر: اللهم إنی أسئلک مین بهائک بأبهاه، و بهایک بھی، اللهم انی اسئلک به یک گله اللهم إلى أسئلک من کمالک بأجمل وکل جمالک جمیل، اللهم إنی أسئلک بجمالک کله؛ خدایا، از تو خواهم به درخشنده ترین مراتب درخشندگی ات با اینکه تمام مراتب آن درخشنده است؛ خدایا، درخواست کنم به همه مراتب درخشندگی‌ات. خدایا، از تو خواهم به زیباترین مراتب جمالت با اینکه تمام مراتب جمالت زیباست؛ از تو خواهم به همه مراتب جمالت».
پی‌نوست‌ها:
1. صافات (۳۷)، ۶.
٢. اعراف (۷)، ۳۲.
٣. حجر (۱۵)، ۱۶.
4. نور (۲۴)، ۳۱.
5. کهف (۱۸)، ۷ و ۸
6. ر.ک: حجرات (۴۹)، ۷.
7. صادق احسانبخش رشتی، آثار الصادقین، ج ۸، ص۱۰۱، به نقل از: محمدباقر مجلسی، بحار الانوار، ج۶۷، ص۳۱۳.
8. حجرات (۴۹)، ۷.
9. محمد محمدی ری شهری، منتخب میزان الحکمة، بر گردان حمیدرضا شیخی، ج ۲، ص ۷۷۲.
10. همان. ٣.
11.همان، ص ۷۴.
منبع: اسلام و زیبایی‌های زندگی: رویکردی تحلیلی و تربیتی به سبک زندگی ، دکتر داود رجبی‌نیا، صص164-155، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمة الله علیه، قم، چاپ اول، 1391
.jpg "5 ابزار ضروری برای زنده ماندن در صعودهای زمستانی")
