رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم مؤمنان را در ارتباط عاطفی و تعاون و همکاری، همچون یک پیکر دانسته که در خصوص دردها و مصیبت های همدیگر واکنش نشان میدهند و یار و یاور هم هستند. سعدی گوید:
بنی آدم اعضای یکدیگرند ... که در آفرینش ز یک گوهرند
چو عضوی به درد آورد روزگار... دگر عضوها را نماند قرار
تو کز محنت دیگران بی‌غمی ... نشاید که نامت نهند آدمی
چو عضوی به درد آورد روزگار... دگر عضوها را نماند قرار
تو کز محنت دیگران بی‌غمی ... نشاید که نامت نهند آدمی
از نظر اسلام، فردی که هیچ توجهی به امور مسلمانان و همنوعان خود ندارد، با آنکه در میان آنان زندگی می کند، از آنان نیست، بلکه تافتهای جدابافته و بیگانه است. به این آموزه های زیبای رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم دقت کنیم: هرکس به امور مسلمانان اهتمام نداشته باشد، از آنان نیست. هرکه یک حاجت از برادر خود بر آورد، چنان است که در همه عمر خدا را خدمت کرده است. کسی که صدای کمک خواهی مردی را بشنود و به او کمک نکند، مسلمان نیست.
البته تعاون و همکاری ای که در اسلام بدان توجه و تأکید شده، صرفا در جهت امور مباح و حلال است، نه کارهای ناپسند و حرام: وتعاونوا على البر والتقوى ولا تعاونوا على الإثم والعدوان «باید در نیکوکاری و تقوا به یکدیگر کمک کنید، نه بر گناه و ستمکاری». زمانی حضرت رسول صلى الله علیه وسلم فرمودند: «برادرت را چه ظالم باشد و چه مظلوم کمک کن». مردم از شنیدن این سخن شگفت زده شدند؛ از این رو عرض کردند: ای رسول خدا، اگر مظلوم باشد، به یقین باید به او کمک کرد؛ اما چگونه در حالی که ظالم است به او کمک کنیم؟» پیامبر فرمود: «کمک شما به او این است که او را از ظلم و ستم باز دارید».
جامعه هم گرا، جامعه‌ای است که مردمی متعهد، متشکل و صمیمی دارد. پیامبر اسلام صلی الله علیه و اله و سلم بهره گیری از رهنمودهای قرآنی، چنان جامعه متشکلی را سامان داد که تاریخ مانند آن را به یاد ندارد. رسول الله انسان‌ها را از انزوا و فردگرایی به هم گرایی فراخواند و با شعار واعتصموا بحبل الله جمیعا ولا تفرقوا. از آنان خواست همه با هم به ریسمان الهی چنگ بزنند و از جدایی و تفرقه بپرهیزند.
رسول الله صلی الله علیه و اله و سلم از جامعه خودمحور، قوم گرا، برتری جو و انحصارطلب، جامعه‌ای با گذشت و ایثارگر ساخت که دیگران را همواره بر خویش ترجیح می دادند. وی آن جامعه دین دار را، مانند اعضای یک جسم، یکدست، زیبا و متشکل کرد: وهم ید على من سواهم. ایشان همچنین، وحدت و همگرایی مسلمانان را وظیفه دینی اعلام کرد: واللزوم لجماعتهم.
یکی از راه‌های ایجاد وفاق، همگرایی و همکاری که پیامبر به شکل مناسب از آن بهره گرفت، این است که همه افراد در انجام دادن آن کار شرکت داشته باشند، و هر فردی بخشی از آن را عهده دار شود. رسول خدا هنگام نوسازی کعبه چنین کرد. مردم هنگامی که خواستند حجرالاسود را در جایش قرار دهند، با هم اختلاف پیدا کردند. هر قبیله و گروهی دوست داشتند فردی از قبیله آنها این کار را انجام دهد و افتخار نصب حجرالاسود به قبیله آنان برسد. ... حضرت دستور داد پارچه ای بیاورند و سنگ را میان آن گذارند. آن گاه هریک از آنها گوشه‌ای از پارچه را بگیرد و سنگ را بلند کند. سپس رسول خدا سنگ را برداشت و در جای مخصوصش قرار داد.
آن حضرت برای زنده نگه داشتن روح نوع دوستی در مردم، آنها را در خصوص رنج و محنتهای دیگران بی اعتنا نمی گذاشت؛ چنان که برای پرداخت دین سلمان فارسی، مردم را به همکاری واداشت. وقتی سلمان اسلام اختیار کرد، برده بود و به سبب قراردادی که با مولای خود بسته بود، باید مبلغی می پرداخت تا آزاد میشد. حضرت مبلغی از هدیه ای را که به ایشان رسیده بود، به سلمان داد تا دین خود را ادا کند و از مسلمانان هم خواست در پرداخت دین، به سلمان یاری رسانند.اسلام، وحدت جامعه اسلامی را بر اساس ایمان طرح ریزی کرده، و رابطه اهل ایمان را رابطه «برادری» نامیده است. اسلام، وحدتی را پایدار می داند و می پسندد که بر اساس ایمان به خدا، قیامت و نبوت پایه ریزی شده باشد.
هرچند به نظر می رسد فرهنگ برادری بر اساس ایمان، در درجه اول، فرهنگی دینی است، تبلور کامل و تکامل نهایی آن در سایه اسلام، خود را نشان داده است. مسلمانان باید در سایه حرکت زیر پرچم آیة«إنما المؤمنون إخوة» در جهان کنونی و آینده نیز هماهنگ و سربلند باشند و عزت خود را حفظ کنند. در آموزه‌های اسلامی تأکید می شود که مؤمن، برادر مؤمن است؛ چشم اوست؛ راهنمای اوست؛ به او خیانت نمی کند؛ بر او ستم روا نمیدارد؛ فریبش نمیدهد؛ و اگر وعده ای به او داد، خلق وعده نمی کند. واقعا در پرتو این شعار اساسی و ریشه ای، اسلام از چنان زیبایی و خیری برخوردار است که زیبایی‌های اخلاقی و رفتاری دیگری نیز برای معتقدانش به ارمغان می آورد.
منبع: اسلام و زیبایی‌های زندگی: رویکردی تحلیلی و تربیتی به سبک زندگی ، دکتر داود رجبی‌نیا، صص476-472، انتشارات مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی رحمة الله علیه، قم، چاپ اول، 1391
