امام باقر (علیه السلام) نقل می‌کند که حضرت امیر مؤمنان (علیه السلام) پس از آن که ماجرای میان او و میان طلحه و زبیر و عایشه در بصره در جنگ جمل خاتمه یافت، بر منبر رفت و حمد و ثنای الهی گفت و بر حضرت پیامبر خدا (صلی الله علیه و اله و سلم) درود فرستاد. آن گاه فرمود: و به خدا قسم به راستی که هیچ گاه مردمی در خرمی نعمت‌های خدا در زندگی دنیا عمر خویش به سر نبردند و نه در پرهیزگاری پیوسته ای که در انجام دادن طاعت خدا و شکر نعمت‌های او باشد و خداوند، آن نعمت را از ایشان گرفته باشد جز پس از این که خودشان آن را دگرگون کرده‌اند و از اطاعت حق بگشتند و گناهان تازه پدید آوردند، و خودداری‌شان از گناه کم شده و نگران خدای عزوجل نبوده و در سپاس‌گزاری از نعمت خداوند سهل انگاری کرده‌اند؛ زیرا خداوند عزوجل در آیه محکم کتاب خود می‌فرماید: به راستی که خداوند، نعمتی را که نزد گروهی است، تغییر نمی‌دهد تا آنچه را در خودشان هست تغییر دهند، و چون خدا برای گروهی بدی بخواهد، جلوگیری ندارد، و آن‌ها را جز خدا دوستداری نیست و اگر چنانچه نافرمان ها و گنه‌کاران در آن وقتی که از زوال نعمت خدا و رسیدن انتقامش و دگرگون شدن عافیتش بر حذر می شدند، به این مطلب یقین پیدا می‌کردند که این‌ها از طرف خداست و به واسطه اعمال خود آن‌هاست، و در آن حال دست می کشیدند و توبه می‌کردند و از روی راستی و درستی و صفا و اعتراف به گناه خویش به درگاه خدای پناه می بردند، خداوند از همه گناهانشان چشم پوشی می کرد، و از هر لغزشی که از آن‌ها سر زده بود، در می گذشت و هر نعمتی که به آن‌ها اکرام کرده بود، بدآن‌ها باز می‌گرداند و هر نوع صلاح کارشان و هم چنین هر نعمتی را که از ایشان گرفته بود و بر ایشان تباه ساخته بود، بر ایشان باز می‌گرداند.
نزول بلا و مصیبت، از دیگر آثار دنیوی گناه است. انسان گنه‌کار، آماج بلاهای خدا نیز قرار می‌گیرد. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: هر کس که دارای عمل بد باشد، کیفر داده میشود و کسی را جز خدا ولی و باور نخواهد یافت. و هر کس که کارهای خوب و عمل صالح انجام بدهد، خواه مرد و خواه زن و دارای ایمان باشد، پس آنان داخل در بهشت می‌شوند و کمترین ستمی به آنان نخواهد شد. حضرت امیرمؤمنان (علیه السلام) با توضیح بیشتر، ابعاد این مسئله را روشن نموده است. ایشان می‌فرماید: هیچ بنده‌ای نیست، مگر این که برای او چهل پرده کشیده شده است، تا این که چهل گناه کبیره مرتکب شود. و چون چهل کبیره مرتکب شود، پرده ها از او برداشته میشود. پس خداوند به آن فرشته ها وحی می‌فرماید که بنده ام را با بال‌های خود بپوشانید و فرشتگان با بال هایشان او را می پوشانند. سپس هیچ کار زشتی نیست، مگر این که آن را انجام دهد، تا جایی که به واسطه کردار زشت خود، بر مردم فخر می‌فروشد. آن گاه فرشتگان می‌گویند: پروردگارا، این بنده تو هر کار زشتی را مرتکب میشود و ما از آنچه او می‌کند، خجالت می‌کشیم. پس خداوند عز جل به آن‌ها وحی می‌فرماید که بال های خود را از روی او بردارید و چون کارش بدین جا کشید، دشمنی با ما اهل بیت را در پیش گیرد و در این هنگام است که پرده او در آسمان و زمین دریده میشود و فرشتگان می‌گویند: پروردگارا این بنده تو بی پرده شده است. خداوند عز جل به آنان وحی می‌فرماید که: «اگر خدا به او نیازی و توجهی داشت، به شما دستور نمی داد که بال های خود را از او بردارید».
اثر دیگر، مسلط شدن اشرار است. اگر در جامعه ای معصیت خداوند متعال صورت گیرد، افراد ناشایست، حاکمیت می‌یابند. این نیز یکی دیگر از قوانین حاکم بر زندگی است. بدیهی است که حاکمیت اشرار، موجب آزار به مردم می‌گردد و در نهایت، نارضایتی و ناشادکامی را به دنبال خواهد داشت. فراگیر شدن فساد و نا به سامانی، اثر دیگر گناه است. خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: فساد، در خشکی و دریا به خاطر کارهایی که مردم انجام داده‌اند، آشکار شده است. خدا می‌خواهد نتیجه بعضی از اعمالشان را به آنان بچشاند، شاید به سوی حقباز گردند! هلاکت و نابودی، از دیگر آثار گناه است. جوامعی که دچار گناه و نافرمانی خدا شوند، مستحق عذاب الهی اند و نابود می‌شوند. این موضوع، به تجربه تاریخ، ثابت شده است. قرآن کریم در این باره می‌فرماید: همانند عادت و روش فرعونیان و کسانی که پیش از آنان بودند که به آیات خدا کافر شدند. پس خدا آن‌ها را به سزای گناهانشان بگرفت؛ زیرا که خدا نیرومند و سخت کیفر است. این [کفر] از آن روست که خدا هرگز بر آن نبوده که نعمتی را که بر مردمی ارزانی داشته، دگرگون کند تا آن که آن‌ها آنچه را که در خودشان است، دگرگون سازند و حال خود را به کفر و ناسپاسی و ستمگری بگردانند و خدا شنوا و دانا است.
منبع: الگوی اسلامی شادکامی، دکتر عباس پسندیده، صص452-447، مؤسسه علمی فرهنگی دار‌الحدیث، قم، چاپ دوم، 1394
